Katalog

CUMHURİYET DFRGİ Cazda görülebilen en renkli ve değlşlk müziğin yaratıcısı; piyanlst, besteci, düzenlemecl, orkestra şefi Edward Kennedy "Duke" Ellington, bu yıl Içinde, doğumunun yüzüncü yılı dolayısıyla, müzik evreninde yenlden gündeme geldi. Bir caz aristokraü "O çuk güzel ve tatlı. O an binyaşmda. O yarın gibi modem. Ve zamun denli bitimsiz. Müzık henim metresim. Ve o kimseyi aşagılamaz."Duke Ellington dümündeyapılmışortaklaşaürünlerdir. Duke y a da B i I ly Strayhorn ya da orkestra üyelcrinden biri, bir tema ile stüdyoya gelir. Ellington temayipıyanodaçalar. Ritımbölümü gırer. Ya da nefeslı üyelerındcn birı tcmayı WM gor Stravinsky onun için "Yüzyılımızın kapar götürür. Harry Carney barıton saksofonda doğaçlama bir solo yapar. Trompet ve cn büyük bestecilerindenbiri!"denıişti. trombonlargeridendestekler. Ellington piLdward Kennedy "Duke" Ellington'ın yanonunbaşındadinlervehafiftcnarmoni* ' gelişim tarihi, birbakıma cazdabüyük leri vurgular. Artik oparçanın çalınabilccek orkestranıngelişimtarihidir. Dansorkestrason durumu budur... Notaya döküldüğünde, lan dahil tüm büyük orkestraları etkilemiştır kâğıdın üzerinde sadece orkestranın doğaçyorumuyla. Onunla oıtak besteler yapan ve lamasıylaortayaçıkmiijolan müzik vardır. orkestranın anons müziği halinc gelen "TaEllington 18 yaşındayken ressam olmak kcthe ATrain"inbcstccisi Billy Strayhorn " Duke, piyanisttir ama onun asıl enstrümanı istıyordu, sonradan seslerle resim yapmaya başladı. AndrePrevin;"Dukeyalnızcaparorkestrasıdır" diyordu. mağını kaldırır ve üç nefesliden bir ses çıkar, Birçok Duke Ellington parçası, onun güne olarak adlandıracağınızı bilemezsiniz" diyordu. Ell ington orkestrasının dört ana tarzı vardi. "Cangıl tarzı", "Moodtarzı" vc"Standarttarz". "Cangıl tarzf'nıtrompetçı Bubber Miley ve tromboncu Joe Trıcky Sam' Nanton'ınsololarınadayanarakgerçekleştirmişti. Trompet ve trombonun anlamlı homurtuları, bir cangıl gecesinde inleyen seslerı andırıyordu. Mood tarzı, gcrçekte blues olmayan parçalarda bı le blues duygusunu i letiyordu. Adınınçağrıştırdığıyalnızlıkduygusunu, ciltler dolusu kitaptan daha iyi yansıtan " Solitude" mood tarzınınen iyi örneğiydi.Konçcrto tarzı, Ellington'ın bazı solocularıiçinyazdığıküçükkonçertolar"Concerto for Cootie" gibi ve cazı daha büyük formlardakullananuzunsolukludeneylerde görülüyordu. Standart tarz, 1920'lerin en önemli orkestra şeflerinden Fletcher Henderson tarzı müziğin Ellington renkleriyle çalınmasından ibarcttı. Birçok yapıtta da dört tarzın iç ıçe kullanıldığı görülüyordu. lnsan sesinı bir enstrüman gibi kullanan ilkodur. 1927'de "CreoleLoveCall"da Adelaide Hall'ün sesini böyle kullanmi!,tı. Sonradan bunuKay Davıs'ınkoloratursoprano sesiyle sürdürdü 1937'de Porto Riko'lu tromboncu Juan Tizol'ın yazdığı "Caravan"mkaydedilmesi, cazda AfroKübanya da Latin Caz olarak biI inen yolu açtı. Ellington ilemüzisycnlenarasındakiözel ıletişim dolayısıyla, yazdığı herşeyyalnızca orkestrası içindir; başkalarının onları tekrar etmesi çok zordur. "Sophisticated Lady", "Mood Indigo", "Solitude", "Caravan" gibi cn popülerezgileri bıle aynı zenginlikle çalınamadıklarıiçin,diğerorkestralarınrepertuvarlarına girememişlerdir. Ellington, piyanosunudaorkcstrayı yöneten ellerinin uzantısı olarak kullanır. Yalnızca gerckli olanı çalar, armonılere vurgu yapar, boşlukları bağlar, gerı kalanı orkestra üyelerinebırakır. Endersololarındanbirini yaptığında da köklerinin özgün ragtime'a uzandığını duyumsarsınız. Ellington 29 Nisan 1899'da VVashıngton'dadoğuyor.Ortahallibiraileninçocuğu. EvdepiyanoçalınıyorveküçükEllington'a kısa bir süre bir kadın eğitmenden piyano dersi aldırıyorlar. Sonra ilgisi kayboluyor müzikle. Ergenlik döneminde ragtımc'ın çılgınlıkderecesindegözdeolmasıtekrarpiyanoya ilgi duymasına neden oluyor ve kendi kendine piyano tekniğini geli^tiriyor, küçükkafelerdeçalışıyor. Buyıllardaaşırışık veresmigiyindiği için "Duke" takmaadını yakıştınyorlarona. 1918'deevleniyorve ilk orkestrasını kuruyor; "The VVashingtonians". Altosaksofonda Otto Hardvvicke, davulda Sonny Greer, trompcttc Arthur Whctsol gibi sonraki orkestrasının ünlülcrinden oluşan bu küçük orkestrayla 1923'te New York'agidiyorlar. Sonuçbaşansızlık, altı ay sonra geri dönüyorlar. Üç yıl sonra Ellington bir daha deniyor. Fitzgerald'ın "Caz çağı" olarak adlandırdığı dönemin ortasında buluyor kendini. Alkol, dans vc caz kesişmış, beyazlar Amenkalısiyahlarınmüziğineyönelmişlerdireğlencelerinde. New York sosyetesinin kaymağı için, Harlemcleaçılmış. bir gccekulübünde, CottonClub'daçali!>mayaba!)lıyor. Kulüpte hergeceBroadway'i Harlem'etaşıyanşovlar yapılıyor. Orkestrası on üyeden oluşuyor ve Ellington tarzları yavaş yavaş biçimlenmeycbaşlıyor. llkünlükayıtlargeliyoroyıllarda;"Jubilee Stomp", "Birmıngham Breakdovvn", "Black and Tan Fantasy", "Rockin in Rhythm", "The Mooche"...Bubber Miley ve Tricky Nanton' in yer aldığı bu orkestranınbır çok üyesıyıllaryılı Ellingtonorkestrasında yer alıyor örneğın 1970'te ölümüne dek Johnny Hodges, ayrıca Barney Bigard, Harry Carney... BubberMiley 1932'deölüncetrompctinigeneuzunyıllarbırakmayacak olanCootıc VVillıamsdevraldı Duke Ellıngton'ınikmci büyük orkestrası 40'ların başında basçı Jimmy Blanton ile tenor saksofoncu Ben Webster'in çaldığı topluluk oldu. Modern büyük orkestra cazı bu orkestrayla başladı. 1939'dakanatlannınaltına aldığı BiIly Strayhorn, olağanüstü yetenekli birpiyanist, besteci ve düzenlemeciydi. Aralarında güçlü bir birliktelik oluştu. " Benim beste ve düzenleme yoldaşım " diye tanıtıyorduonukonscrlerinde.lkisiarasındaki işbirliği, hangısinde başlayıp, hangisinde bittiği belirlenemeyen bir konsept ve tasa