Katalog

IA7İRAN 1<WK. SAY1640 11 yenleri dc ana kategorilere ayırıyorlar. Yalan söyleyeninsanlartoplam olarak beşanasınıftatoplanıyorlar: 0 Yönlendiren yalancılar: Soğukkanlılıklaplanlanmiijyalanlarınıyineaynısoğukkanlılıkla ve oynayarak söylerler. Bu grubu karakterizeedentiplerarasındadolandırıcılar, evlenmevaadiyleçapkınlıkyapanlar(genelliklccvli vebuvaatnedcniylcuzunsüreliilişkileregirenler), aijirı kariyerhırsı ncdeniyle politika sahnesindc sık sık rastlandığı gibi her yolumübahgörenlerbulunuyor. # IMelodramatikyalanlar: Scvgiycaçinsanlardagörülür. Scvilmekvcdikkatiüzerlcrinc çekınek amacıy la dramatik yalanlar söylemeyceğilimlidirler. Acıdolu çocuklukyılları, kötü muamelcyc maruz kalmı^ olmak, hastalık gibi yalanlar yanı sıra skandal yaratacak hayallcrini de başlarından geçmiş gibi anlatır, tatminbulurlar. # Bahanelerle yaşayanlar: Iç çelişki vc korkularıyaşamlarınahâkimolaninsanlardır. Sorumluluk alamaz, sıkıntıdan uzak durmak vc yaşamın gerçeklcriy le y üzleşmemek için sürekli yalan söyler,bahancleruydururlar. # Kumpleksli yalancılar: Tüm komplekslerini yalanlar söy leycrekgidermeyeçalıtjirlar. Bulundukları herortamda bırkahraman ya da her konunun uzmanı olarak ortaya çıkar, geçmişleriyleilgiliolmayacaklıikâyeleranlatırlar. lkili iliijkilcrdebaşarılı olmayan insanların durup durup yeni sevgililerden bahsctıncleri ya da işinde başarılı olmayan birinin şırketindeki konumuıuı veyaptığı işi abartmasıbututumatıpikörncktir. # Ahlaklı yalancılar: Yalandan ve yalan söyleyenden hoşlanmaz ve yalan söylemek zorunda kaldıklarında da rahatsız olurlar. Ahlaklı, daha çok muhafazakârtiplerdir. Birkadınıbcğendiklcriniitirafetmeleridahi/orgelir. Yaşamlan ilkclerledoludur,hareketkabiliyetiniyalanlarlayaratmak zorunda kalırve sürckli vicdanazabıçekcrler. Çocukluğun çok erken yaşlarından baijlamak itibany la, bütün insanlar s.u ya dabu grup içinde yalan söy lcmeyetilerinigeliştiriyorlar. 56 yaşöncesiçocuklarda bile, umulmaz bir sjckildc, çok komplike olmamakla beraber karmaijikyalanlararastlanabiliyor. Karde^ini kıskandığı için işlediği bir suçu onun üzerine atan3yada4ya!>ındabiryığınçocukbulunuyor. Anaokuluna gitmemek için hastalanan hatta hastalık belırtılcrinigösterensayısızçocuk var. Bu yas. grubu çocukların yalan değil dc' hayal lcrini' anlattıklan ya da onlan n bu tavırlarınınpsikolojikbirertepkiolduğuda yeti^kinlerin kendi kcndilerine söy ledikleri bir yalan oluyor. Yalanlararasındaenacımasızlan ise insanların kendi kendilerine söyledikleri yalanlar. Kimibilinçlikimibilinçsizyalanlarla,varlığı vc kimliği konusundabile kendini aldatıyor. Hatta Freud'a göre insan varlık ve kişiliğini merke7İbıryalanetrafındakurguluyor. Geçmişini anlatırken, sadecc hatırladığı kadarını değil, oanıyaşarkenalgılamakistediğişekliylc hafızasına kaydettiği için, taraflı ve çarpık bır şekildc de anımsıyor. l lafızaladıgı yanlış bilgi üzerinden, yani deneyim denen olgu üzerinden, bugünü ve yarını planlıyor. Bugünü yaşarkenyaptığıplanlardoğrultusundaadımlar atıyor, ancak planlarıngerçekleşipgerçeklcşemeyeceği belli olmadığından vc planlar yapılırkentek taraflı varsayımlar(yaşanabilecck nasıl ve nc kadar algı lanıyorsa) üzerinden yapıldığı için, 'bugün' yas,anan da, yarın geri dönüp bakıldığında doğal ve gerçek olmayabiliyor. tnsanbeyni.tümbunlarnedeniylcobjektif birbilgi depolayıcısı değil. tnsan da beynini, yani ona kaydcttiklcrini dcvre dışı bırakarak anıyaşayabilcnbiryapıyasahipdeğil.Bubağlamdadakendiniinandırdığıkocamanbiryalanlar yumağı etrafında dönüp duruyor. Bu yalan yanlış algıların gidebileceği, varabileceği hayal birgelccekkurgulayıpplanlıyorvc bugünü dc bir hayaldcn diğerine giden yolda tüketiyor. Modern lelscfe uzmanlarından David Nyberg'egöre insanın cn büyük yalanı da 'gcçmişi vegeleceği'...Nybcrg'c göre insan sadece yaşadığı anda var. Fizik olarak ne dün var ne yarın. ..Ne bir saniyeöncesine desonrası... lki gün, beş hafta ya da orı y ıl öncesi gibi bir fizik kavram yok. Öyle bir mekân ve zaman bulunmuyor. Ancak insanın kendisinin de inandığı bir yalan, yalan olmaktan kendıliğinden çıktığına göre, onu yalan olarak nitelemek de görece bir hal alabilıyor. Jcan Paul Sartre'a göre 'Yalan söy leyen dc yalan söylenen de aslında aynı kişi' vc yalan böylece yalan olupolmadığı bile anlaşılamazçizgilerde scyredip duruyor. Yalan insan davranısları altındaki en zor ayrımlardan biriykcn, kendinı kandırmak da 'yalan'ana başlığı altındaki,çözümüen zor ve kamiaşık problemlerden bıri. İnsan kendini yalanla avuttuğu ve yalana yaşamda kalabilmekiçin,psikolojiksavunmamekanizmaları olarak ve vicdanını rahat tutmak için gereksindiği sürece dc öy le kalacak!... ^ Geo'dançeviren: AŞK1N ELÇİ ıdmlmaeğilimiiçinegiriyor. Kişilerbir;rini,cğergerçeğintadıyalandandahaacı yalan söylcmeye adeta teşvik ediyor. BelePaulo'nun araştırmalanna göre, yalanı ıyan, anlamak için çaba göstcren insan ikı ımdamutsuzoluyor. llki ögrcndiği gerçek jniylc ikincisi ise toplumun genel indc yaortayaçıkaran insanların scvilmemcsi yiiden. (,'ünkü topluın hcr nc kadar bütün olayalana karşı görünsc de, kendi dc zaman lan başvurduğu bu kurtarıeı yöntemin de. edilmesinden ve onu dcs.ıfrc cdenlerden * ıoşlanmıyor. Yalankarsjsındasuskun kaonu görmezden gelmck yanı o çok bılincn riyleyalanı •yüzlemcmek'geliijiniijyada s.mcmis.birçoktoplumdahâlâödüllendiı vc 'erdem' olarak görülcn bir tutum. ijjinin yalanla ya da yalancıyla ilis.kisine nce, bunun dahadakarmaş ık bır olguolu görüliiyor. Kendisinc yalan söy lenen ınbıınun iyi bir sjcyi gı/lcmek içinyapılmabiliyor. Kötüyüherne kadar öğrenmekisniî> gibi davransa, zaman zaman dcdektiflynamayakalksavedoğruyubulmakiçin as. verse dc o'kötüyü' öğrenmey i, o kötügerçekleştiğinı bılmeyı ve bclki dc kurbaImayı istcmiyor. Nealdatılaneşneçoeugu şrurucunun pcnçesindcki anne nc dc oyaınsevgıligerçekleyüzlevııeyehazırdeğil. kı kandırılan öğretmen yada şef, ertclenen ıdas,lar veya oyunu vcrcn vatandaslar giBupsikolojinedeniyledırkı,"ıyıniyetve liyetlc düşünmek esastır" gibi bır safsata ıtanın da aldatılanın da sloganı olmuş gidi.. Aldatan onu aldatmaya dcvam etmek ı aldatılan da bile bilc ıçınc düştüğü durusaflığından değil deıyıniyetındenbaijina niş gibi göstcrmck için kullaniyor. )ürrya tarihı böy lc basil ancak korkunç solara yol açan yalanlarladolu. Ekman bura;ok çarpıcı bir örnck venyor vc Hitler'in i8yılındalngilizlia^bakanıNevıllcC'hamlain karsısında söylediği yalanı hatırlatı. I lıtlcr, ( hamberlam 'c Südet yörcsindeki nanlann kendi gclcccklcrini bclirlemc .kınasahipkılınmasıkars.ısındaÇckosloya'yı istilaetmeyidüs,ünmedığınianlatı. Ancak bunu anlattığı tarihtc istıla için tüm ırlıklar tamaııılanıııi!} durunıda vc Hitinzamandı^ındahiçbır^cycihliyacıyok... ımberlain, clindc Hitlcr'c ınanmamak için lcrcc sağlam vcri bulunduğu haldc, Prag .ümctinianla^nıayazorlayıcıbırtutıımiçi;iriyorvc I lıllcr'in istcdığindendc fazlası, Südetyöresının Almaıı İmparaturluğu'na ılnıasınınsağlandıgi bırantla^nıayaaracı yor. Jedcn ını? Çünkü H itleı 'e olniasa da, o gü(adarvarlığını ü/erindckurguladığı polıtıarın doğruluğuna ınanmaya ihtiyacı vardı, ara iııanmak istiyordn I lıtler'e inannuıkHıtlcrvccrkiçcvresindcyapılandırılmı^ ılngıli7pohlıkalarınındahatalıoldııgunıı lullcmııekanlamınagclccckti.Sadcceln/ pulitıkacıları değil, kendi halkı dahil Avla'nın büyük bir bölümii Hitler'in savasj dcbarışıstcdiğinc iııanmak ıstiyordu. Buneıle'geliyorum'diyebağıraııbiıvah^eti,sa.'Cüvahşetıtanımlamakho^larınagitmediçin, görnıczden gcldılcr. Vc Hitlcrkanlı ^ınlığına gidcn ilk adımlartndan birini W yılının ilkbalıarında Çekoslovakya'ya crekattı... ki nc i Diiny a Savaiji, bi rçok diğcr savaş yakonusunda toplumsal olması açısından /ük önem ta^ıyor. Savaşlar sırasında topluın bircy lcri hem birbirlerine hcm kendılcrimükemmcl bir^ekildcyalan söylüyor, kcnlirinibuyalanlarsaycsindcsava^ıııdışında uyor, ancak toplum olarak haklı bir ey lemin ııe girdiklerine inandırıyorlar. *3^£r»"m;? TOgf.,, tş yalan grubu... Jzmanlar, yalanı kabullenenlenn t'arklı ruh llerinı tanımlamanm yanı sıra yalan söyle