Katalog

CtJMHURlYhrDERGİ kültürüylc karşılas.ma.sı, hayatınııı dönüm noktalarından biri oldıı. Ö/ellikle Japon alfabesi, ona tiyatro ve sincmada yeni bir ifade biçiminiesinleyecek,ünlü"çatıs.makurgusu"tekniginigelİ!>tiriTiesinisağlayacaktı. Kiscnstein'incephedekiilkgörevi,istihkam siperlerıni sağlamla^tırmaktı. Sonra propagandaafişleri hazirlamayabaşladı. Japon alfabesi vegraf iksanatındano kadaretkilenıniijtiki, 1920'deordudanayrılıp, Japon dili vc cdebiyatı okumak amaciyla Moskova'yagitti. Ünıversitcyedevametmekvegıdakarnesialabilmek içinçalıs.masi gerekiyordu. Proletkult'da tiyatro oyunculuğuyapaneski arkada^ı Maksim Strauch ile karşjİaşması,hayatındakibirbaşka dönüm noktasınıoluşturdu. Strauch, Eiscnstcin'ınkulis ressamı ve dekoratörolarak tiyatroya başlamasınısağladi. Proletkult, yeni bir kültür ve sanat yaratmak amacıyla Anatoli Lunaçarski (18751933)tarafındantemclleriatılmı^birörgüttü. [îisenstein, burada kısa zamanda yönetmenliğe yükseldi. Böylece, hayat boyunca sürecek bir zihinsel çatışmanın da içine girmiş oluyordu. Eski sanat ile kendisinin gerçekleştirmek istediği şeyler arasında uçurumlarvardıveçevresindckilerbutür"ai>ınlıklan"benimseyecekdurumdadeğildi.Bu nedenle Eisenstein, düşüncelerinigerçekleştirmekte ne kadar başarılı olduysa, o kadar yalnızkaldı. nim glbi tiyatro oyunlan 1917 devrimiyle birlikte olaganüstü bir gelişme göstermeye başlayan sanat hareketleri, Eisenstein'ınçıkışıiçin uygun bir ortam hazırlamiijtı.Gençsanatçı, tiyatro dilininsınırlarını zorlamaya, bütün birikimlerini kullanarak yeni söze yeni biçımaramayagiriijti. 1921 'de yönettiği "Mcksikah" adlı oyunda gerçek boks ringi ve gerçek bir boks maçı vardı.Jack London'ınbiröyküsündenyapılanbudeneme,oyunculannkünıelerhalinde hareketi, olayların sınemadakı dcgisjk çekımlcridüijündürenbiçımdesıralanmasıgibi özcllikleriyle, neredeysc bir filmi andırıyordu. Eisenstein, 1922 'de Proletkult içinsahnclcmcyi üstlendiği "Akıllı" ile tiyatrodaki arayıs.larınadevametti. 19.yüzyılgerçekçiRus tiyatrosununönemliya/arlarından ve"Rus Balzac"ı olarak anılan A. Nıkolaycvi Ostri)vski'nin( 18321886)unutulmuşbiroyunundan yaptığı bu sahnelemedc, "Glumov'un (iünlüğü" adlı bölümü, kısa bir filmle vcrıneyi dü^iindü ve böylece ilk yönetınenlikdenemesinigerçckleştirmıijoldu. Bu kısa yapım, o dönemde yeni yaygınlaşmayabas.layanhaberfilmlcrininbirparodisiydi. Birsirkgibihareketveheyecandoluhavasıyla, son derece elektrikli diyaloglarıyla ve içcrdigi "Glumov'un Günlüğü" adlı kısa filmle, "Akıllı", sadeceozamana kadar yapılmışenilginçsahnelemeçalüjmalarından biriolmaklakalmadı,Eisenstein'ısinemaya bir adım daha yakla^tırdı. Genç yönetmen 1923'tebuoyunlailgilinollarınıyayımlaya' rak.kuramsalçalışmalarınıdasunmayabaşlayaeaktı. Çok yaşa Eisenstein! *• 1. Sayfanın devamt ülkcsindc hararetü tartışmalara konu edilmesi... Eisenstein, lOOcak 1948geeesikalp kri/indcn öldüğünde, yanında kimse yoktu. Bütün dünyanın saygı duyduğu büyük sinemaadamı,ülkesindeyalnızveyasaklıbirkişiydi. Eisenstein çocuk yaşlarda resme, tiyatroya ve sirklere karşı büyük bir ilgi duymaya •başiamıştı. Müthişbirresim,özelliklekarikatürçizmeyeteneği vardi. Liseyıllarında biryandanbabasınınisteğiylekendisinimühendislik eğitimine hazırlayacak derslcri alırkcn, bir yandan da bol bol Rus, Alman, Fransız ve lngıliz klasiklerini okuyordu. 1915 'te babasının mezun olduğu ünivcrsitcde, y ine babasının mesleği olan mühcndislik okumaküzcrePetrograd'a(bugünküSt. Petersburg)gitti.lnşaatmühcndisliğibölümüneyazıldı, ancak çok gcçmeden sanatsal yeteneklerine daha uygun gördüğü mimarlığa geçti. C) yıllarda Eisenstein politikayla ilgilenmıyordıı. Nitekim, 19l7devriminekatıldığınailişkineldebirbilgiyok. Ama, 1918'de içsavai}Çikınca,öğrenciarkadas,larıylabirliktc Kızıl Ordu'yagönüllü olarak katıldı ve doğu cephesine gönderildi. Burada Japon Tiyatrodan sinemaya zorgeçiş 1924'te Eisenstein, Proletkult için bir oy un daha sahnelemeye girişti. Öncii Rus tiyatro yazarlarından veSlaliıf in"temizleme harekatı" yıllarında öldürülcn Sergey MihayloviçTretyakov'un(!892l939)"Pıotivagazy/Gaz MaskelerT'adlı oyununu, Moskova'dabirgazfabrikasındasahneleyecekti. Tretyakov da fabrıka ve tıyatroyu birle^tirmeyidenemiş.aynıandabınlerceiijçıninizlediğidevasagösterilerdüzenlemişti.Ncvar ki, Eisenstein, buoyunu sahnelemeçalıijmaları sırasında, kendisini tiyatrodan ayrılmak