Katalog

IA7İRAN I<WK SAYI 640 11 yenlcrideanakategorilereayırıyorlar. Yalan söylcycninsanlartoplam olarak beşanasınıftatoplanıyorlar: # Yönlcndirtn yalaneılar: Soğukkanhlıklaplanlanmışyalanlarınıyineaynısoğukkanlılıkla ve oynayarak söylerler. Bu grubu karaktcrizeedentiplcrarasındadolandırıcılar, evlcnmcvaadiyleçapkınlıkyapanlar(gencllikle evli vc bu vaat ncdcniy le uzun süreli ilişkilere girenler), aşın kariyer hırsı nedeniylc politika sahncsinde sık sık rastlandığı gibi hcr yolumübahgörenlcrbulunuyor. # Melodramatik yalanlar: Scvgiyeaç insanlardagörülür. Scvilmek vedikkati iberlcrine çekmckamacıyladramatik yalanlar söylemcyeeğilimlidirler. Acıdolu çocuklukyılları, kötii muameleyc maruz kalmış olmak, hastalık gibi yalanlar yanı sıra skandal yaratacak hayallcrini de başlarından geçmiij gıbı anlatır,tatminbulurlar. # Bahanclerle yaşayanlar: Iççclişki ve korkuları yaijamlarına hâkim olan ınsanlardır. Sorumlulukalamaz.sıkıntıdanuzakdurmak vc ya^amın gercekleriyle yüzleşmemek için siirekli yalan söyler,bahancleruydururlar # Kompleksli yalaneılar: Tüm komplckslerini yalanlar söy leyerckgidermeyeçalısjirlar. Bulunduklarıherortamdabirkahraman y a da her konunun uzmanı olarak ortay a çıkar, gcçmişleriyle ilgili olmayacak hikâyeleranlatıılar. lkiliilişkılcrdcbaşarılıolmayaninsanların durup durup yenı sevgililerden bahsctmeleri ya da ışinde baijarılı olmayan birinin şjrketindeki konumunu ve yaptığı işi abartması bu tutuma tipik ömcktir. # Ahlaklı yalaneılar: Yalandan ve yalan söyleyenden hoşlanmaz vc yalan söylcmek zorundakaldıklarındadarahatsızolurlar. Ahlaklı, dahaçok muhafazakârtıplerdir. Birkadınıbcğendiklcriniitirafetme!eridahİ7orgelir. Yaşamlarıilkclerledoludur,hareketkabiliyetiniyalanlarlayaratmakzorundakalırve siirekli vicdan azabı çekcrler. Çocukluğun çok erken yaşlarından baijlamak itibarıy la, bütün insanlar şu ya da bu grup içinde yalan söylcmcyetilerinigelistiriyorlar. 56 yaş öncesi çocuklarda bile, umulmaz bir ijckilde, çok komplike olmamakla berabcr karmaşık yalanlara rastlanabiliyor. Kardeşini kıskandığı için isjediği bir suçuonunüzerine atan 3 ya da 4 yasjinda bir y ığın çocuk bulunuyor. Anaokuluna gıtmemck için hastalanan hatta hastalık belirtilcrinigösterensayısızçocuk var. Bu ya^ grubu çocukların yalan değil dc 'hayallerini' anlattıkları ya da onların bu tavırlarının psikolojik bircrtepki olduğu da yetişkinlerin kendi kendılerinesöyledikleri bir yalan ol uyor. Yalanlar arasında eıı acımasızlan ise insanların kendi kendilerine söyledikleri yalanlar. Kimi bilinçli kimi bılinçsiz yalanlarla, varlığı ve kimliği konusunda bile kejidini aldatıyor. Hatta Freud'a görc insan varlık ve kiijiligini merkczi biryalanctrafındakurguluyor. Cicçmişini anlatırken, sadecc hatırladığı kadarını değil, oanıyaşarken algılamak istcdiği şekliylchafızasınakaydettiğiiçin,taraflı veçarpık birşckildedeanımsıyor. Hafızaladığıyanli!» bilgi üzerindcn, yani deneyim denen olgu üzerinden, bugünü ve yarını planlıyor. Bugünü yaşarken yaptığı planlar doğrultusunda adımlaratıyor, ancak planlarıngerçckleşipgerçeklescmcycceği belli olmadığından ve planlar yapılırkcntcktaraflı varsayımlar(yaşanabilecek nasıl ve ne kadar algılanıyorsa) üzerinden yapıldığı için, 'bugün' yaşanan da, yarın geri dönüp bakıldığında doğal ve gerçek olmayabiliyor. İnsan beyni, tüm bunlar nedeniyle objektif bir bilgi depolayıcısı değil. İnsan dabeynini, yani ona kaydettiklerıni dcvrc dışı bırakarak anıyaşayabilenbiryapıyasahipdeğil.Bubağlamdadakendiniinandırdığıkocamanbiryalanlar yumağı ctrafında dönüp duruyor. Bu yalan yanlışalgılarıngidebileceği, varabileeeğihayalbirgelecckkurgulayıpplanlıyorve bugünü de bir hayalden dığcrinc giden yolda tükctiyor. Modcrn fclsefe uzmanlarından I)avid Nybcrg'c göre insanın en büyük yalanı da 'geçmişı vegeleceği'... Nyberg'egöre insan sadece yaşadığı anda var. Fizik olarak ne dün var ncyann...Ne birsaniye öncesi nedc sonrası... İki gün, beş hafta ya da on yıl öncesi gibi bir fizik kavram yok. Öyle bir mekân ve zaman bulunmuyor. Ancak insanın kendisinin de inandığı bir yalan, yalan olmaktankendiliğinden çıktığına göre, onu yalan olarak nitelcmek de görece bir hal alabiliyor. Jean Paul Sartre'a göre 'Yalan söyleyen dc yalan söyleııen de aslında aynı kişi' vc yalan böy lecc yalan olupolmadığı bile anlaşılamazçizgilerdc seyredip duruyor. Yalan insan davranışları altındaki en zorayrımlardan biriyken, kcndirıi kandırmak da 'yalan'anabaşlığı altındaki, çözümüen/'orve karm'aşık problemlerden bıri. İnsan kcndini yalanla avuttuğu ve y alana y aşamda kalabilmekiçin,psikolojiksavunmamekanizınaları olarak ve vicdanını rahat tutmak için gereksindiği sürece de öyle kalacak!... ^ Geo 'dan çeviren: AŞKIN ELÇİ ıdırılmaeğilimiiçincgırıyor. Kişilerbir:rini, vğer gerçcğin tadı yalandan daha acı yalan söy lemeyeadetateşvikcdiyor. BelePaulo'nun araştırmalarına göre, yalanı ıyan, anlamak ıçin çaba göstcren insan iki ımdamutsuzoluyor. llkıöğrendiğigerçek jniyleikincisiisetoplunuıngenelindcyaortayaçıkaraninsanlaıınsevilmeınesiyüden. (,'ünkü topluın hcr nc kadar bütüıı olayalana karşı görünse de, kendi dc zaman lanbaş. vurduğu bu kurtarıcı yöntcmin de.' cdilmesinden vc onu deşıfrc edenlerdcn ıoşlanmıyor. Yalan karsısında suskıın kannu görmezden gclmek yani o çok bilinen riyleyalanryüzlememek'gelismiş.yada şmemiş birçok toplumda hâlâ ödüllendiı ve 'eıdeın' olarak görülcn bir tutum. işininyalanlayadayalancıyla ılışkısıne nce, bunun daha da karmas.ık bir olgu olugörülüyor. Kcndısinc yalan söy leneninbunun iyi biı şeyi gızlcmek ıçın yapılmabiliyor. Kötüyüher ne kadar öğrenmckisniş gibı davransa, zaman zaman dedcktif»ynamaya kalksa vc doğruyu bulmak için aşversedeo'kötiiyü' öğrenmeyi,okötügerçekleştiğini bılmey ı ve bclkı dc kıırbaImay ı istcmiyor. Nc aldatılan cş ne çocuğu şturucunun pençesindeki annc nc de oyaınsevgiligerçekleyüzlcşmcyehazır değil. kı kandınlan öğretmen yada şef, crtclcncn ıdaşlar veya oy unu veren vatandaşlar gıBu psikoloji nedeniyledirki, "iyi niyetve ıiyetledüşünmekesastır" gibi bir safsata ıtanın da aldatılanın da sloganı olmuş gidi... Aldatan onu aldatmaya devam etmck ı aldatılan dabilc bile içıne düştüğü durıısaflığından değil dc iyi niyetinden başına nişgıbıgöstermekiçin kullanıyor. )ünya tarihi böyle basıi ancak korkunç solara yol açan yalanlarla dolu. Fkman bura;ok çarpıcı bir örnck vcriyor ve Hitler'ın 'Syılındalngili/BaşbakanıNevilleChamlain karsısında söylcdiği yalanı hatırlatı. Hitler, C'hamberlaın'cSüdctyöresindeki nanların kendi gcleccklerıni belirleme kına sahipkılınması karsısında (,'ckosloya'yıistilaetmeyidüşünmediğinianlatıAncak bunu anlattığı larihte istila için tüm ırlıklar tamamlanmış duruıııda ve Hitinzamandışındahıçbırşcyeıhtiyacıyok... ımberlain,elindeHitler'eınanınamakiçin lcrcc sağlam vcri bulunduğu halde, Prag ,iimetmı anlaşmaya /orlay ıcı bir tutum içi>iriyoıve Hitler'ın ıstedığındendc fazlası, Südet yöresınin Alman imparatorluğu'na ılmasınınsaglundığıbiı anllaşmayaaracı yor. Jedenmi? (,'ünkü Hıtler'eolmasada.ogü^adar varlığını üzenndekurguladığı polıtiann dogruluğunu inanmaya ihtıyacı vardı, ara ınanmak istiyordu. llitleı'c inanmak Hitlerveerkı çevrcsındeyapılandırılmış ı lngilizpolıtıkalarının da hatalı olduğunu njllenmckanlamınagelecektı Sadecc In7 poli tikacı ları değil, kendi halkıdahıl Avla'nınbüyükbırbölümüHitlcr'insavaşdebarış ıstediğıne ınanmak ıslıyordu. Bu neıle 'geliyorum' diye bağıran bir vahşctı, sa:e o vahşeti taıumlamak hoşlarına gıtmediçin, görmezden geldiler. Ve Hitler kanlı »ınlığına gidcn ılk adımlarından birini }9 yılının ilkbaharında (,'ekoslovakya'ya erekattı... kinciDünyaSavaşı, birçok diğersavaşyakonusunda toplumsal olması açısından s/üköncmtaşıyor. Savaşlarsırasında topluın bireyleri hem birbırlcrıne hcm kendilerimükemınel bir şekilde yalan söy liiyor, kenerini bu yalanlar sayesinde savaşın dışında uyor, ancak toplum olarak haklı bir eylemin negirdiklcrincinandırıyorlar. ış yalan grubu... Jzmanlar,yalanı kabullcncnlerinfarklıruh S llerini tanınılamanın yanı sıra yalan söyle