Katalog

31 MAYIS 1998. SAYI 636 kızın yaşamından on beş yılı yansıtmıştır. "Orduda Hastabakıcı" filminde. Ordu.genç kızlarınalınyazılarınıbelirleramakişiliklcrini bastıramaz. Genç kızların ikisi, "Ycni Çinli Kadm"ın ycrinc oturmamı.ş konumunu simgclcr. Biri ünivcrsıteyi,dığcri cvlilik vc analığı seçmiştir. Üçüncüsü isekocasını ve kariyeriniseçmeyiorduyabırakır. Hastabakıcı kızın, son nefesini vcrmck üzere olan bir askcrle arasında geçen mütlıiş erotik sahne isc Ç'in sincmasında öncmli tabuları yıkan birsahneolarakanılır. 1980'lerdeyönetmcnlerinamacı,toplumsal hümanist dcğcrlcri ön plana almak tutucu görüsjeri hcr fırsatta a^ağılamak ve toplumun haksızlığauğramıiîkesimine olan ilgisizliğckarşıdurmaktı. Bu gibi amaçlar için kadın konusu biçilmiş kaftan olduğundan çocukkadın ya da ana karakterleri egemen bu devrin filnılcrinc. Politik, toplumsal cngellcr, Konluçyan töıclcr, radikal gelişmeleriönlüyorve kadın cnindesonunda istemlerini bastırıp topluma ayak uyduruyor. Mosayan bir kadının her gün verdiği savaşım, cinsel istemleri, düşlcri, duyguları ilk kez böyle gerçekçi bir bıçcmde gcliyordu beyazpcrdeye. (Ama Zhang Yuan, ülkesınde adı kaıalisteninbaşınıçekenbiryönetmen.) ÇağdasjÇinsinemasının kadın yönetmenleri ise şjmdilik yansız olmayı seçrni^ gibiler. Onların öyküleri çağdaş kentsel yasjam, kişisel ilişkiler, aile dramları gibi konularda odaklanıyor. Japonya 13 Toplumun geçirdiği teknoloik ve ekonomik değişiklikler kadının görsel simgeleniijini dc etkiledi Japonya'da. Geleneksel Japon toplumunda kadınerkck aynmı toplumsal birayrımdı, iş aynmı dcgildi. İki kavram var: Uchi vesoto. Uchiev, ailebirimi vcbunun uzatması olarak kadın (onnarashii) ile tanımlanan iç mekan, özel dünya. Soto ise dış mckan, crkek ve erkeklik dünyası. Bu kavramların, her ne kadar birbirlerini tamamladıklan geleneksel olarak kanıtlanmış. olsa bile, kadını ikincil konumda tutmaya katkı lan oldu. Gerçi modern Japonya'da ev kadınının durumu değişti artık. Çocuklarokulda, yaşlılar huzur evinde, mutf ak da alabildiğine modern. Böyle olunca kadın kendi ya^amına yön verme olanaklarınasahiptir. Gelencklere göre üç tip kadın vardır: Ideal kadırıJapon geleneksel tiyatrosunun güçlü kadınıdırbu. Etkin kadın erkek dünyası soto içinde dolaşan ve parayla oynayabilen kadın, onesan ya da abla. Ve içerdeki kadınkadınınilkveenönemli rolünün simgesi. Erkeğin yokluğunda içerdeki kadın, etkın kadın rolünü üstlcncbiliyor. Bir dc yakuza (gangster) t'ilmlerinde, yakuza eşlerirol değiştirebiliyor. Çünkü samurai'nin bir uzantısı olan yakuza da mafyagibi toplumun törelerini korumayaönem verir ve kurallarına uyar, bu nedenle bu yapılabilir ama yakuza eşlcri içerdeki kadın'danetkin kadın'a aileyi, töreleri "Yaşamak"filminden Gong Li. Yönetmen: Zhang Yimou. korumak için geçer. Kural dışı bazı filmlerdeyok değil. Örnedcrn çağda eski geleneklerin son kurbanı kağin "Zor Bir Kadın" filminde onesan, genç dın. Erkeğin bakiijinınnesnesi. ve yalnızyakuza'yıgörünce kendi fantazisiI980'lerinikıncibolünıündeedilgin,uyni ona yansıtıyor ve izleyici erkeği kadının sal çoeukkadın ya da ana imgesi, Amazon gözünden göriiyor. Kadın erkeği bas,tan çıkadın ımgcsıncyer vcriyor. Toplumdaki yekarmadan önce gömleğınin altından görürinden emın, baskalarının yükünii omuzlanen dövmesine gözünün takıldığını gözlemrında tasımayan, Konfuçyüs lörelcri yiizünliyoruz. Bu gibi karakterler geleneksel kaden acı çckmcycn bir kadın var şimdi. Kaldınsılığıalıpdiğerkaraktcrlerinsaygıduyabindcnçok,ruhuilc var olan bir kadın.Zayıfbileceği bir güce çcviriyor. Ve bu güç onlara lık gösteren ise erkck. Örneğin "Hoş.çakal, erkek dünyası soto'nun içinde birözgürlük Sevgilim"filnıindeolduğugibi.orilmdcbir dc çiflroller var. Eski fahişe, ycni saygıdeğer kazandırıyor. Amaaynı filmdckidiğerkadın karakterler geleneksel rolünü koruyor. cş; gcrçek rnctrcs, yalan metrcs gibi. Dedektif filmlcrindede kadın dedektifgöZhang Yımou, (i(>ng Lı ile modcrn anlay ırülmeyebaşlandı. Gerçi formunradikalize şagöre bir staryaratıyorvcfilmlcrindc Çinli kadınlann gclcncksel ve modern toplumda edilmesi radikal içerik getirmiyor. Genelde kahraman erkek, erkeğin fantazisi kadına bigördüğü baskıyı, zincirleri kırabilmek için çim veriyor, izleyici, kadını erkeğin açısıdan verdiği savaşımı anlatıyor. Oysa "Kırmızı görüyor, Japon sinemasında kadın için cn I'cnerler" filminde boyun egcn metres imgepopülcrrol.beneilveçocuksubirerkcğinhcr si ile femınist bir mesaj verdiği söylenemez. kaprısinc katlanan sabır tası rolü. Mctreslerin bu uysal boyun eğmelcri başka kazançları için kullandıklannı gösteriyor Zang Yiınou. Gong Li, ne denli acı çekerse o Endonezya denligüzelleşiyor. Endonezya'dada kadın görüsaçısı çokaz. 1980'lerin ortasında ataerkil ve sömürücü Şımdı altıncı kusak diye tanımlanan daha güçlerckarşıbaşkaldıran kadın kahramanlar genç yönctmenlerden Zhang Yuan isc "Mavar. Bunlarbağımsızlık savaşımını kadını bir ııuı"( 199ü)adlı ilk f'ilmı ile değişik bir kadın metaforgibikullanarakanlatanfilmler. KaiıngesiyaraUı.Gerizekulıoğluilcyalnızya "Baştan Çıkaran Ay"filminin oyuncusu da Gonf> Li. Yönetmen: Chen Kaige, Çin. "Sopyonje". Yönetmen: İm KwanTuek (Güney Kore) "Sara". Yönetmen: Dariush Mehrjui (Iran). dınlarıntekgücüolancinselliklerı.erkekleriparmaklarındaoynatabilmeleriiçinteksilah.Yalnızkadınâşık olunca erkek üzerindeki gücünü yitiriyor, çünküo zaman simge olmaktan çıkıyor ve kadın oluyor. Ve kadının güçlüolması'kabuledilemiyor. 1985 yapıtı "Roro Mendut" başkaldıran kadının öyküsü. Söylencelere dayanan bu öyküde kahraman, krala köle olarak satılmış, vergisini ödeyipözgürolabilmek için perde arkasmdan yan içilmiş. sigara satıyor erkelere dudaklannı kösnülcc uzatarak. Bağımsızlık savaşının bir simgesi bu kölc, ama âşık olur olmaz trajedi gelip çatıyor, çünkü ataerkil simgesel yapıda yalnız ve cinsel bir kadına yer verilmiyor. Kısacası bu filmlcrde kadın, sansürün i/in vermediği konuları anlatmak için bir mctafor ama âşık olur olmaz artık bumetaforsakıncasızca kullanılamıyor. Kadının kendi bedeni üzerindeki hakkı.birerkeği seçipdiğerine hayır diyebilme hakkı diye bir şey yok. Aykın davrananın ölmesi gerekiyor. Endonezya sinemasında kadınlann değişik, kars.it seslerine, geleneksel ev kadını, ana yadarahişedışındayenitanımlaratanıkolunuyor ama ^imdilikbunlar kadın seslerini sömürmeninyeni biryolugibi görünüyor. •*