Katalog

3MAYIS 1998. SAYI 632 1 Mayıs'ta başlayan Ankara Film Festivali'nin Kadın Yönetmenler bölümünde Margarethe von Trotta ile Stella Belessi'den yapıtlar da var. Seçil Büker, iki kadm yönetmeni yorumladı... Kadın ikiziııi sevmek zorunda aralanndaki güçlü bağdan da korkar. The DarkMirror'ınpiyasayaçıktığıgünlerdebir gazetecişöylcyazar'Mkizkızlannbirbirlerine verdikleri sevgi vc bağhlığin yarısını kocalarına venneyecekleri kesin". Nancy Chodorovv anne ile kı/ın ve iki kızkardeşin ilişkilerini yenidcn okumamızı sağlayacak bakış açılan getirdi. Kız çocuğun anncsme olan bağlılığı ya da annesiyle özdcşlcşmesi çok güçlü ve sürekli. Chodorow'un savları Frcud'unkileri yadsıyordu. Amaonadestek veren erkek kuramcı lar da vardı. Gerard Lenne kadının çift varoluşlu olduğunu söylüyordu. Kadınınbenzerikizikuşkusu7 anne yada kız kardeş. Bugövdelerden biri öbürünübir süregövdesinetaşıyor. tkizininvarlığınıiçinde duyumsuyor. Iştc erkeğin bilmediği duygu bu. Julia Kristcva hamilcliğin bütün olma düşlemini beslediğini, budurumun doğal bir olgu olduğunu vurguluyor. Birlcşik varlık olma ve bunun tadına varma kadına doğanın armağanı. Ama Baba'nınyasasmınbaşat olduğu filmlerde kız kardeşler, anne ile kızlar iki karşıt uç dahası düşman olarak sunuluyor. Ankara Film Festivali kadın yönetmenler bölümünde Margarethe von Trotta'nın Sisters yada The Balanceof Happiness'inı gös"Maria"ya da "Electra"... Yönetmen: Stella Belessi terimc sunuyor. Sisters'da masum kız, suçlu kız var mı? Erkeğin alanına giren kız var mı? İzleyici kızlardanhangisiileözdeşlcşecek?Busorulann kesin yanıtları yok, belki de. Bız yorumlarımızı sürdürelim. Edward Munch'ın tablolarınabenzerçizimlerbiriktiren,günlük tutan Annabiyoloji öğreneisi. Abla Mariayöneticisekreterı. F.rkcğc özgü biralanda, erkeğin dilini kaleme alıyor. Ama kadın, emeğini, yaptığı işin tekdüzeliğini sorgulamıyor, von Trotta ise sorguluyor. Maria'yı pek çok kez durmaksızın not alırken, kalemlerinucunuaçarkengösteriyor. Mariaiçinde bulunduğuevrenibenimsemişgibidir. Genç arkadaşı Miriam'ı Ingilizceöğrenmesi için zorlar. Miriam Ingilizce öğrenirse erkek patronlara daha iyi hizmetedecektir. Ama Mıriamdircnir. Mariasisteme (ataerkil düzene) hizmet veren biri. Lucy Fishcronun patronuyla (erkeğin değerleriylcözdeşleştiğini) söylüyor. öyleyse Anna kiminleözdeşleşecek? Maria eve para getirir, daha doğrusu babasının ölümünden sonra eve para getirsin diye mcslek okuluna verilir. Bir gün Maria eve geldiğinde Anna'yı ağlarken bulur.«*" K ızkardeşlerin ilişkileri yazarlann dayönetmenlcrindeilgisiniçekti. Başlangıçta kız kardeşlerden biri iyi öbürü kötüydü (Cobra Woman 1944, A Stolen Life 1946, The Dark Mirror 1946). Kime göre "iyi" ya da "kötü" bu sorgulanmazdı. Lucy Fischer'a göre bu ayrım toplumsal cinsel kimlik üzcrinckurulur. Kadına özgü olduğu düşünülen özcllikleri (sessiz, edilgin, kcderli, sevimli, alçakgönüllü, özverili)taşıyan kardeş "iyi", taşımayanise "kötü"dür. "Kötü" kız kardeş yarışmacı, güçlü, üstkonumdaolmayıyeğliyor,dahası cinsclliğinibastırmıyor. Tümüyle toplumsal cinsel kimliklcilgılı olanbu ayrım kılıkdeğiştiriyor ve "iyi" ve "kötü" biçiminde izleyicininkarşısınaçıkıyor. Kuşkusuz izleyici dciyikızlaözleşmeyeözendiriliyor. Filmin başında izlcy ici kız kardeş.lerden hangisinin masum (iyi olan masum, kötü olan suçlu) hangisinin suçlu olduğuna karar veremezdi. Kararsız olan yalnızcaizleyicıdeğildi. Film kişileri de masum ile suçluyu kolayca ayırt edemezlerdi. Bu kararsızlık dönemi sonsuza dek sürmezdi. Filmin ortalarına doğru izleyici dc film kişileri de kimin iyi kimin kötü olduğunu anlardı. Kadın izleyici özdeşleşmek için masum kızı ycğlerdi? Ncden mi? Krkeklertarafindan yeğlendiği içın kuşkusuz. Masum kadın suçlu kadın ayrımı, namuslu kadın fahişc kadın ayrımını anımsatıyor. Kadın bu kümclcrden birinc girmek zorunda. Neden daha "güçlü"olmayıyeğlemesinki! Fischermasum kız kardeş ile suçlu kızkardes. arasındaki ayrımın yukarıda sözü edilen aynmlardan çok farklı olduğunu söylüyor. İki kız kardeş arasındaki ayrım biri erdemli öbürüdeğil, biri bakıreöbürü f'ahişe biçiminde değil. Erkcğin alanına giren "suçlu", bu alana girmeye kalkıs.mayan "cici" kız ya da ataerkil düzcnintanımlamasıyla"masum kız". "Masum kızolursansaygı görürsün,"iyi"birevlilik yapma şansın da yüksck. FeministfilınkuramveeleştırisininöncülerirıdcnC'laireJohnston'ıanımsıyoruz.Claıre kadınlar ü/erine kurulu filmler için şu saptamayı yapıyor: Kadın filmscl söylemin odağındagibi duruyor, bu gcrçck değil, erkek ülmak ya da olınamak, »crçek karşıtlık bu.(iörüntükadınındışlannıı>lığını,e/ildiğinı bır kczdaha gösterıyor ya da kanıtlıyor". Kız kardcşlerden bırı crkeğe ait olan gücü, einselözgürlüğüedinmeyekalktığında "kötü" olaraksunuluyor. Buö/cllikleryalnızca erkeğc yakışır. Filmin iki kahramanı kadındır, ama söylem kadinın söy lemı değildir. Bu iki kadın, erkeğin kadına bakışını ycniden sunarlar. Johnston erkek egemen sinemanm bu filınlerde de kadını erkeklerin düşlemlerinc (tante7i lerine) uygun olarak sunduğunu söyler. Erkek egemenbakışaçısı kızkardeşlerin Margarette von Trotta, "Sisters" filminde kadın emeğinin tekdüze kullanılış biçimini de sorguluyor.