Katalog

18 CUMIIlJRİYtTDERG diği bile rivayet edilir. Ancak, örnek alına sarayın hangisi olduğu konusundaki vars; yımlardeğijjiktir. Örncğin, Versaillessaray naözenildığiniönesürcnJehannot'yakarş lık, Castellan, Pertusier ve von Hamme Marly ı>atosu üzcrinde durmu!)lardır Elt Villeneuve, 15.4.1733 tarıhli bir mcktubuı da, SadnâzâmınKâğıthane'deVcrsailles'ı taklit edıldiğini söylcdiğiııi unlatır. Mignı ileDallaway, Versaillesplanlarınınyanısır Fontainebleau planlarının da getirildigiı bildirirken Reimers, Kâğıthanc kanalmı Languedockanalınabenzetilmekıstcndiğ ni yazar" Katadral de kopyalanır... Ancak, bu durum yalnızca bize özgü dı ğildir. Gerçekten dc, Avrupa'sıyla, Anıer ka'sıyla, Batı'nın birçok ülkesindede,öze likle Gotik ve Klasik döncm yapı larının, y; niOrtaçağkatedrallerinin, Yunantapınakl; rının,"canlandırmacılık"("revival")akın ları çerçcvesinde, daha çok yakııı zumanlaı kadar, ayncn kopyalandıklarını biliyoru Önıeğin,mimarolmamasınakar^ın,bume leğe çok meraklı olan AmerıkaBırlcşik Dc letlcri Cumhurbajjkanı Thomas Jeft'erson'ı 1785'te yaptığı Virgina Eyaleti Capitol bin. sını ya da Parıs'tc, yapımı 19. yüzyılda t, mamlananMadelcineKiliscsi'ni.birYuıii tapınağından ay ırmak çok zordur. Bu tapınakların en ünlüsü olan ve Atn Akropolü'nde bulunan Parthenon'un is aynısı, çok uzaklardaki bir ba^ka kentt Edinbourgh'da ın!>acdilmck istenmi^tiram parasal olanaklann sağlanamaması nedeni le,öncüleriarasında,iinliiromaneıSirWa ter Scott'un dayeraldığı bu proje yarım ka mıştır. Paris'in, 100yılıa!jkınbirsüredenberi,y pıldığı yerde duran KifTcl Kulesi'nin d Prag'da,azçokbaşarılıbirkopyası var. Acaba binalar kopyalanmalı mıdır? B nim kesin yanıtım, kocaman bir "hayır"d Mimarların pek çoğu da bu kanıdadır, çü kü, yazlık sitelcrdeki, aralarında yalnızca i kanşlık bir boşluk bulunan, birbirininaynı: yani kopyalanmışyüzlercekonutuve böy kimi daha başka örnckleri bir yana bırakı sak,herbinabellibirtakım,somutveözgi koşulların ürünüdür, dolayısıyla, herbin tıpkı her insan gibi, biriciktir, biricik kalm lıdır. Yoksa,birtakımsorunlardoğar. Geçenyüzyılınortalarındabaşlayanm dern mimarlığa, bu yüzyılın ortalarındl sonra yöneltilmeye başlanan vc postmode nizme yol açan eleştirilerden biri dc, onu "uluslararası stil"çerçevesinde, Nevv York' da, Paris'te dc, lstanbul'da da, Singapur'ı da, ay nı tip binalan ortaya koy muij olmasıd Yukarıdakiörneklerde, binaların, gerçı anlamda değil, mecaz anlamda bir yerden \ yerc gitmeleri ya da götürülmeleri sözkon su. Yani, liiffcl Kulesi, Paris'ten kalk Prag'a; Atatürk 'ün evi de, Sclânik'i terk ed Ankara'ya gerçekten gclmedi elbette ki an onlarla, Paris'tedeğildcPragcia;Selânik değil dcAnkara'dakarşılaştığımızda,"Na gelmişlerbuyapılarburaya'.Mlticamıctm1 ler, sığınma hakkı mı istiyorlar?" diye 4 şünmezmisinizbiranbileolsa? Prof. Doğan Kuban bir makalesinde, y (i yılın sonunda Istanbul'u ziyaret etmiş ol seyyahlardan Dallovvay'in, Kâğıthane' dolaşırkenkarsjisındaFontainebleau'yug rünceşaşırdığınıseyahatnamesinealdığı hatırlatır. Polisarabanızıçckiciyetakıpparkettij nizycrdcn başka bir yeregötiirdüğünde,( kelcnebilirsiniz, üzülebilirsiniz ama, şaş mazsınız.çünküaraba bir gayri menkul d ğildir. Ama akşam geldiğinizde, evini apartmanımzı,sabahbıraktığınızyerdeb lamazsanız, hele komşunuz, onun başkal arsaya, başka bir kente, başka bir ülkeye 1 Kentleri de taşırlar mı? C.ÜRHAN TÜMKR M ustafa Nihat Özön, "OsmanlıcaTürkçe Sözlük" adlı yapıtında, "menkul" sözcüğünün, Arapça "nakTden türetildiğirü ve "Bir yerden başka yeretaşınnıış"anlamınageldiğini bclirtir. Yine Arapça olan "gayrimenkul" sözcüğünün anlamı ise, elbette ki, bununtamtcrsidir. Öyleysc, para, çek defteri ve Leonardo'nun"Mona Lisa"tablosu menkul; apartmanınız, Konya ve Ayasofya, gayrimenkul dcğerlcrdir, çünküparanızı,çekdeftcrinizi yanınızdataşıyabilirsiniz;MonaLisa, Andre Malraux'nun Kültür Bakanlığı sırasında, Louvre Müzesi'ndcn çıkarılıp, ta Amerika'yagötürülmüştür; ama Konya, varolduğundan beri hep Konya'da; Ayasofya ise, yapıldığından bu yana, yani şöy le böy le 1500 yıldır, hcp Sultanahınet'tedir. Onları oralardan alıp başka bir ycrlere götüremezsiniz, yani onlar, gayrimenkul değerlerdir. Oysa, özön'ün, sftzlüğüne göre, "men kul" sözcüğünün ikinci anlamı şöyledir: "Ağızdan ağiza söy lenerek gelmiş" Binalar vekentler,alıpbaşlarını başka yerleregidebilirleryada götürülebilirler. Koyunlar, maymunlarkopyalandı. Acaba binalar dakopyalanabilirmi? Evet, binalar kopyalanabilir ve kopyalanmıştır Üstelik, binaların kopyalanmasının tarilıi, koyunlarınkinden çok daha eski. Ankara'nınKocatepeCamiibirkopyalamadır. Orada namaz kılanların çok büyük bir bölümünün,eskideyimle"kahireksenyetınin". koyunun da, maymunun da, insanın da kopyalanmasına şiddetle karşı olduklarını söylemek,iftiraolmaz.()y.saaynıkişiler,camilcrin kopyalanmasını eleştirmek şöyle dursun, tam tersine, böyle bir şeyi şiddetle desteklcrler. Eğeröyleolmasaydı,bugünaynıyerde, VedatDalokay'ınçağdaşbiranlayışlatasarladığıcamiyeralacaktı. Sonra,anımsarsınız, Ankara'dabirkonser salonunun yapılması gündeme geldiğinde, GürcrAykal, Almanya'daakustiğiniçokbcğendiği bir salonun aynısının başkentimizde yapılmasını,yaniobinanınkopyalanmasını ıstemişti. Vebunuyapan,mesleğinindoruğuna ulaşmış, ünü ulusal sınırlarımızı aşmış birsanatçımızdı.biraydınımızdı.Mimarlar Odası'nın da devreye girnıesiyle, bu önerinin gerçekleşmesi önlenmişti. Ankara'nın,kopyalamanındoruğundaki binası, Gazi Çiftliği'ne kondurulmuş olan Atatürkevidir. Istanburagelincc: Orada buişe çok daha öncebaşlanmıştır.Örneğin, Kâğıthane'deki, Sadabat'takibugünartıkvarolmayanköşkler,kasırlar,Osmanlı Imparatorluğu'nun ParisBüyükelçisi38.MehmctÇelebi'nineafcatlıanlatımlannınetkisiyle, Fransa'dan.en çok da Versailles'dan aşırılmış binalardır. Prot". Dr. AydaArerin,"OnsekizinciYüzyıl tstanbul Mımarisinde Batılılaşma Süreci" adlı çaliijmasında yer alan şu satırlar, içerdikleribelirsizliğekarşın,yukarıdakisavıdoğrulamayabirkanıttır: (...)28.MehmctÇelebi'ylebirlikteParis'c gidenFransızelçilikçevirıneni Lenoir'ınlstanbul' a birçok bahçe plan ı ve resm i gönder Atina'daki ünlü Parthenon 'u Edinburg'a taştmak istediler.