Katalog

Binlerce yıla tanıklık eden, bize nereden geldiğimizi gösteren onlarca kalıntı var Güneydoğu'da... Bir yandan insanlar eksiliyor, bir yandan tarih... Yine de görmek ve anımsamak gerekiyor... Midyat 'ta şımdı \udece 90 hane Hıristiyan var... I)R. NECDKTTUNA Orada tarih var uzakta Hasunkcyj, trtııklıılar'a başkentlik yaptığında raevlervar, saraydantemeller, UluC'anırdı de çatı ve duvarlar arta kalmış sadece. Dic üzcrinde40metrekemeraçılıgi olan Artuk köprüsünün dc yalnı/ yıkılmadan kalan b cakları görünüyor. l.yyubi sııltanlarından S lcynıan'ın(120()'lüyıllar)yaptirdıgıCamii Rısk'mgüzelminaresinmbırbölümüayakl Proje aşanıasında olan 1 lıksu barajı bilip ı dolduğunda, su bu ıninaıenin ^erefesinc kad yüksclccekmii). Aş,ağıdaki dü/lükte, Oth Beli Savaşı'nda (1473) Fatih Sultan Mc met"e yenilen Akkoyunlu hükümdarı UzJ llasan'ın aynı lıarpte ölen oglu Zcyııel Bİ için yapılan kümbet biçımınde, taş. ü/eri| mavi sırlı tugla kaplı türbe.sı bakımsı/lıkt) dökülüyor! Odasualtındakalacak. Bı/i kab eden genç kaymakam Antik Hasankeyf'i kı tarmak için kurulan dernekleri ve şimdiliks nuçsuzkalan gıriijimlerianlatıyor. Kurtanl bilme ümitlerinı lafta da olsa dcstekleyen ayrılıyoruz Hasakeyfliler'den. Midyal iki böliim: Midyat ve listcl. Mi yat'daHıristiyanlaroturuyor, ama löOOhan den sadece 90 hanc kalmışlar. Ziya G azctelerin gezi sayfaları Akdeniz, Egekıyılanyladış iilkelerin ilanlarıyla dolu. Güneydoğu Anadolu'ya ilisjkin tck reklam yok. Acenteler yazıveyabancılarıbekliyornmş.!Oysayöre, yıllardırgazetelerinbas.sayfalarındandüş,müyor...Biz,üüneydoğu Anadolu'yugezipgörnıek istedik, hem de "Bu ortamda nc iş.in var oralarda"uyanlannak;ın}in! Diyarbakır'dauçaktaninincegördüğümüz tablo,bcklediğimizden farksızdı. Etrafasker ve polis kaynıyor, ama bir taraftan da davullar zurnalarçalıyor, gülc oynaya askcr uğurlanıyordu. Otele, eskort eşliğinde gittik, arkamızdaki sivil plakalı arabada da, bellcrindeki demirparçasınınkabarıklığıceketlerinüstündcn belli olan üç sivil... K.orumalarımız! Kcnt kalabalıktan gcv'ilmiyor, nüfus 1.5 milyona dayanmış. ama pasta aynı! Sokaklar seyyarsatıcılarvebaklavacılarladolu! Kenti ilkkez I.Ö. 20(M)'dc 1 lurrilcrsurlaçevirmiş. tS 350'de de dört kapılı kalcyi Komalılar sag lamlaştırmiij. Beş, kilometrelik uzunluğuyla (,'inScddı'ndensonradünyanıniyikorunmuş en uzun surlari olduğu söy lcniyor. Anadolu'nun cn eski camısi olan Ulucami'yi Araplar'ın kiliseyıkmtısı üzcrinekurdukları savlanıyor,ama Selçuklular, Artııklular, Akkoyunlular, hcpsi biı s.eyler eklemİ!>. Yörecamilcrieninesahınlı. Dikdörtgencanıi avlusununçevrcsinde$afileı C'ami.si,MesudiycMedresesi,kitaplık veortasındadasekizgenyapılı.konikkülahlı !>adirvanycralıyor. Kentin (.ıkişmdakı son karakoldan eskoıt arabasınaüç"kalc^",(kalaşnikof)v''nliyor! Gezimiz boy unca kontrol noktalarından duraksamadan geçiyoruz onlar sayesindc! Silvan'a kadar yol boyu askcri birliklcrlc dolu. Zırhlı araçlann eşlik ettiği tasjiy ıcılarda battaniye.çadır, miğfcrveıijildaklar, soğuksıcak, gccegündüziçin! Batmançayıüzerinde.adınatürkülcrdüziilen"MalabadiKöprüsü"debirArtuklucscri (1150). Artıkyorulmu^!olacakki,tıafiğekapanmiş,üzerindenyayagev"iyoıuz.Çokkötii bir restorasyon gördüğünü biz bile fark ettik. Araelaryeniküprüdengeçiyor. Hirkm kadar ku/cy batısındaki "Malabadi BarajT'ndaycnısututulmayaba!}lauını^,amatürbinlerdaha nıontecdilniemİ!j,Sılvan'dan Adıyaman'a kadar uzayan ovayı sulayacak. Korumalarımız bi/iBatmanekibinedevrediyorlar! Batman, 1 l>56'da rafinerimn kurulmasıyla gcli!>cnyapıtsalbirkent. Bölünmüşbiryolun sağında solunda ;>ık aparlmanlar ve son modcl arabalar. Ihtiyaçmolası içindurduğumuzbenzin istasyonunda Adıyamanlf larlakonus,uyoruz. Sorun gene aynı, göç ve iijsizlik, ekili alanlaryctcrlı olmuyormus,. Son model arabaların normal kazançla! alınamayacağını kendılcrisöylüyor... I lasankeyf'deyiz. Romalılar'ındoğusınırını kontrol altına almak i(,in, Dicle yatağından 150 mctre yükseğc, kayalıklann üstüne yaptıklarıkaleyetırmanıyoruz. Süryanıkayııaklarında adı Hesna Kephaolarak geçen antik kent gok kiliseli birpiskoposluk merke/iymı^. Artuklular'a başkentlik yaptığı 1 1011132yıllarıaıasındaenparlakdöneminiya;>amış, bir darphancsi bile vannış. Tepede mağa Nemmt, Kral Antıoklıos ıııı lıcııı doğuyu hem batıyı temsil eden tanrı ve kral heykellerinin ev suhibL lialıklı Göl, Kral Nemmt 'ıın «/«'jc attığı llz. İhraltim V dair söylenceyle tat