Katalog

14 9 bin yıl öncesinin el sanatı, teknolojinin ezici gücüne yenik düşüyor. Ama bakır dövme sanatında direnen Ankaralı kadın usta Hürmüz Aslantürk, bu dalın ilk ve son emekçisi olmamakta kararlı... Resim eğitimi görcn Hürmüz Aslantürk'ün Anadolu motifleri ve kilim tarzı çalıştığı bazı cserleri birincilik ve mansiyon ödüllerine değer görülmüş. Okul yıllarından sonra sanatına 20 yıl ara vercn Aslantürk, başta ailesi ve hocası olmak üzere çok sayıda kişinin muhalefetine, atölyedeki soğuktanböbreklerini üşütmesine karşın bakır süsleme işine geri dönmüş. Ve artık bırakmaya niyeti yok. Çalışmalarına bakırdan 1.9090 santimetre boyutlannda bir Osmanlı kapısıyla başlayan Aslantürk, okulda yalnızca kol ve göğüs kısmını yapabildiği "LirÇalan Kadın" eserini de sonradan tamamlamış,. Ordu'da yaklaşık bir buçuk ay bir Ermeni bakır süsleme sanatı ustasının yanında kaldığını anlatan Aslantürk, bu dönemde aynı zamanda Ünye Lisesi'ndeki öğretmenlik görevini de sürdürüyor. Bu beceriyi kazanırken zorlandığını anlatıyor: CUMHURİYET DERGİ sanşekillcrininbakırdadaha zor gerçeklcştirildiğini kaydeden Aslantürk, "Çünkü Hürmüz Aslantürk, Ankara önden yontııp, daha sonra Ulus'taki atelyesini bir döküm yapamıyorsunuz. başka bakır ustasıyta, Önden çizip, arkadan dövüMuammer Tannverdi ile yorsunuz. Arkadan kabarttıpaylaşıyor. Tannverdi, 10 yaşında iken babasından ğınız için biraz daha zor. Ben devraldığı bu mesleği tam dezoruseviyorum. Biraz da36 yıldır sürdürüyor. Şöyle ha insan figürlerine, figüratif diyor Tanrıverdi bakır çalışmalara ve Anadolu mosanatı için: "Sanat parasız tiflerine ağırlık vereceğim" da olur. Sanat toplumun dıyor. içindeki damardır. Tamam Dokuz bin yıllık geçmişi ama olanaksızlık içinde bunu sürdüremiyorsunuz. olan bakır dövme sanatının 1.5 ayda bitırdiğiniz eser yavaş yavaş kaybolduğunu için istediğinız para, söyleyen Aslantürk,çelikve başkalarına fazla gelebilir, plastiklerin çıkmasından ama asla çabanızın sonra bakırın kapkacak alakarşılığı değildir." nındandaçckildiğinibelirtiBakır ışinin gürültülü bir yor. sanat dalı olması nedeniyle ustalarının çoğu Bakır süsleme alanında da sağır. Ancak, kadın sanatçıların bulunmamakineler o "üstün" sına karşın, dövme alanına eserlerine karşın giımediklerini anlatıyor: dekorasyonda hâlâ "Bakır çok sevdiğim bir evlerdeki özel köşesini maden. Çok sert görünüşükoruyan bakırı alt nün altında yumuşak dokulaedemediler.^ n bulabiliyorsunuz, çıkartabiliyorsunuz, işleyebiliyorsunuz. O sert dokusu altında yumuşak motifleri bulmak "Ermenilerdaha çok yazor değil. Bakırçalışmalapıyorbu işi. önce Ermenırı Güneydoğu Anadoler başlatmış bu sanatı. lu'dadahayaygın.GünüTekniğini de kimselere müzde bakır el sanatları vermemişler. Ermeni us' diyegeçiyorbuçalışmatamın yanında o kadar lar. lşçiliği çok zor, güç zor öğrendim ki! 'Bilve uzun zaman gerektirimem kızım, unutmuşum yor. Osmanlı Kapısı 1.5 aykızım' deyip durdu bana da bitti. Puntoları tek tek işlcsırlarını verirken. Haftanın dim. Bakır, çalışma sırasında beş günü atölyede geçiyordu. birden sertleşiyor. O sertleştikten Iki gün dedersimoluyordu. Bu Ossonra çalışmaolanağınız da kalmıyor. Demanlı Kapısı'nıodönemdeyaptım." linmeler,yırtılmalar,bükülmeler,terskıvnlAslantürk, daha sonra Selçuklu geometrik malarolabiliyor. Isıtılıptekrarçalışıldığında motifleri, Mısır kültürü, burçlar, tezhip ve çok dikkat ctmek gerekiyor. Yine de bakır, hatsanatlarıylailgileniyor. Okullaratezhip diğcr sanatlardaki gibi değil, çok daha kullaörneklerini taşıyan birkaç çelenk yapmış. Bakır süsleme sanatının ağır işçilik ve atölye nımolanağınasahip." sorunu nedeniyle tükenmek üzcre olduğunu Bakırın yapısındaki renklerin, ışık ve gölsöylüyorAslantürk.Kabartmayaparkeningenin önemine dikkat çekiyor. "Bakırda ışık ve gölgeyi çok iyi algılıyorum. Yağlıboyada, o ışık ve gölgeyi vermek daha zor. Kendi ışık ve gölgesini alıyor. Bakınn kcndi rengi çok güzel. Onlardan faydalanıp, zaman zaman çeşitli işlemlcre tabi tutarak değişiklikleryapabiliyorsunuz. Inccltebiliyorsunuz bakırı. Hiçbir madende bu imkânyok." Bakır sanatının tümgelişmişmakinelere karşın devam edebilmesi için maddi desteğe gereksinim var. Bakırın tekrarönplanaçıkmasını sağlamak için bu sanat dalının desteklenmesi gerekiyor. "Bu artık bitmiş bir sanat çünkü makineler gelmiş Kurslaraçılabilir.Okullardaderslcrldc gösterilebilir. Çocuklara ne yaptırabilece^ ğimizi düşünelim. 40 dakikada hiçbir şcy yaıpamazsıni7. Bunların kurslarla perçinler»mesi,devletkredisiylcdesteklenmesigerelkiyor. Yarışmalaraçılmalı. Bukonudagerçektençalışanlaçalışmayanınayınlması gerekiyor. Sanat sabırdır.Çok fazla sabrctmemiz gerekiyor. Çalışma her yönden maddi, manevi, kafaya döniik çalışmalar. Araştırmacı çalışmalar yapılabilir, eski sanatlara dönükmotiflerortayaçıkanlabilir. Aynışeyin tekrannın yapılması, üretilmcsi çalışmak değil biranlamda. Farklıyaklaşımlarlaolaya girebilmek çalışmadır. Yurtdışındaki sergilerde bakıyorsunuz, mükemmel eserleraına minicikkalıyorlar. Bunları bakırda çok daha büyülterckçalışıp,tezhipteoeseridahafarkhşekildesunabilmekçokönemli."^ Ermeni ustadan öğrenmiş. 36 YILIN USTASI Plastiğe yenüenbir BAHARTANRISEVER T eknolojinin ezici gücü karşısında geleneklcr ölüyor. Hızınverahathğınyalancı cekiciliğine kapılan insanlık, tarihini yok ettiğini fark etmiyor... Geçmişi 9 bin yıl öncesine dayanan bakır el sanatları, bitmek iizer Liiks, ışıklı vitrinlerin albenisineyenilen bakır atölyeleri.ancakikı insanın yan yana zor geçebileceği daracık sokaklarda yer bulabiliyor. Gençler buraları yalnızca anlatılanlarla biliyor, çocuklar ise belki de hiç bi I meyecek... Babalarartıkoğullannadevretmiyorbu sanatı. Çünkü karın doyurmuyor. Plastiklerin çıkmasıyla mutfaktan çekilcn bakır, makinelerle birliktc piyasadan da kalkıyor. Bakır dövme alanında ilk kadın emekçi unvanını taşıyan Hürmüz Aslantürk, sıkıntıları ncdeniyle sürekli yer değiştirirkcn, bakır kabartma eserlerini de kendi deyimiyle/'kedi yavrusu gibi" oradan oraya taşıyor. Bakırın sert dokusunun altındaki yumuşak hatlan şekillendirerek gün ışığına çıkartan Aslantürk'ün yapıtlan çocukları kadar değerli. O, bakır dövme alanında ilk kadın sanatçı belki, ama son emekçisi olmakistemiyor... Te7hip, hat sanatı Osmanlı 'da "tslama aykırı"olduğugcrekçesiyleyasaklanmış. Aslantürk'e göre bu yasaklama lslamın yanlış değerlendirilmesinden kaynaklanıyor, çünkü, "Tann 'nın hem böyle bir yeteneği verip, hemde yasaklaması mümkün değil." Hürmüz Aslantürk, bakır dövme sanatının tekniklerini Ordu 'da öğretmenlik yaparken bir