Katalog

1 K.AS1M 1998. SAYI 658 (WıllıamHolden)kadınınenerjisinekapılarakeviniterkedıpveonunlayaşamayabaşlayacaktı. Dıana'nın üstte olduğu bırscvışnıe strasında, kadının urga/ın olurkcn bıle ışten ve başarıdan söz etmesi, Max'in aklını başınagctırccektı. "Şebeke", fılmlerınde gcnellıkle çağdaş bireyi bunaltıp .suça iten baskicı sistemlerı konu edinen Sıdney Lumet'ın bu temayı en iyı ışledığı yapıtlarından bıri uldu. Bunun da ötesindc, Lumet "Şcbckc"ile Nicholsvc Pakulagibi,birkilometretaşıyaratmıştı. "Fahişe"deBree,erkeklcrtoplumundatutunmayaçalışanbirgençkadındı. Vebukadınlık.filmdezencılıkgıbıduruyordu. Fayc Dunaway'in"Akbaba'nınÜçGünü" filminde oynadığıKathykaraktcrideöyleydi.lkısı dc ızlcyicidc acıma duygusu uyandırmaktaydı. Oysa,"Şehckc"deki Dianakaraktcri, cinsiyctinden çok, toplumsal rolü vc kışıliğiylc önc cıkıyordu. O, en az erkek meslektaşları kadar alçaktı. Bu cn çarpıcı şeküde nasıl anlatılabilırdi? "Şcbckc" filmindeki 'kadın üstte' sevişme sahncsini benzersiz yapan da buydu. Diana erkeğin üstünde orga7rnolurkenbileişkonuşaeak kadar sapıtmıştı, cinsel davranışları erkeğinkinden farksızdı. "Şcbcke" ile aynı yıl çevrilen sansasyonel "Duyular Imparatorluğu" (Ai No Corrida) adlı Japon fılmindc de kadının üstte olduğu bir sahne vardı. Ancak, gerek Lumet'in, gcrekse de senarist Paddy Chayefsky'nin bu filmi görmüş olmaları eok zay ıfbir ihtimal. NagısaOshıma'nın"sanatsalporno"niteliğindeki yapıtına 1976 Berlın Film Festivali'nde el konulmuş, uzun süren mahkemelerden sonra 1978'de serbestbırakılmıştı. Oshima, 1930'ların Japonya'sında yaşanmıs. bir olaydanyolaçıkarakçektiğifilmde,şehvettengözükararanbirçiftinilişkisinitümaçıklığıyla vcriyordu. 'Kadınüstte' sevişmebiçimiise.çiftinuyguladığısayısızaşkoyunlarından bıriydı ve özellıkle yüklcnmiş herhangi birdramatik işlevi yoktu. Demek ki, scks veya porno yapımlan dışında; karakterçizmek ve konuyu ilcrletmek amacıyla kadını ilk kez üste çıkaran filmin "Şebeke" olduğu rahatlıkla söylenebilır. Söz konusu sahnede, Faye Dunaway çırılçıplak olmasinarağmen bir müstehcenlik veya erotızm yoktu (Dunavvay, senarist Chaycfsky ve WilliamHolden'inkarısınıoynayanBeatrıceStraıghtbirerOscarkazanmışlardı). lumuüzerindekiyıkıcısonuçlannı,ayrıntılı işlenmiş karakterler aracılığıyla veriyordu (senaristlerWaldoSaltveRobertC.Jonesda Oscar'adeğergörülmüştü). "Eve Dönüş"ün konusu 1968 'de geçiyordu. Film, bir açıdan,Zinncmann'ınklasikleşmiş "Insanlar Yaşadıkça" (From Herc to Eternity, 1963) adlı yapıtının25 yıl sonra ters yüz edilmiş yeni çevrimi gibiydi. Orada, Burt Lancastcrve Deborah Kerrarasındageçen sahneler, özellıkle plajdaki öpüşme sahnesi hayli sansasyon yaratmıştı. Ancak, filmde kadınlardan çok erkek sorunlanna yer veriliyor,sistemdençok,kötükişilereleştırıliyordu. Deborah Kerr'in canlandırdığı Karen'in sorunları da o zamanın crkck bakışı açiMtıdan, acımayla karışık olarak yansıtılmıştı.Oysa, "Eve Dönüş" filminde.olaylar çoğunlukla kadın karakterin, Jane Fonda'nın oynadığıSally'ningÖ7Üyleanlatılmaktaydı. 1968, ABD... Denızyüzbaşısı Bob Hydc (Bruce Dern) Vietnam'da savaşmak üzere cepheyegidecektir(karısıSallyileyattığını göstcrcn bir sahnede, kadının bu sevişmeden hıç zevk almadığını vc rol yaptığını anlarız). Sally de kendince savaşa katılmak ister ve kcnttc Vietnam gazilerinın tedavı olduğu bir hastanede gönüllü hemşireliğe başlar. Bıırada, savaşta yaralanıp, belden aşağısı felç olan Luke (John Voight) ile tanışır.Lukevediğer gazileribunalımasokan,ıntiharasürükleyen savaş, devlet ve medyanın çizdiği kahraman 15 lıklar tablosunun yalan olduğunu göstermektedir. Bırgece Lukc ve Sally sevismeye başlayacak kadaryakınlaşırlar. L,uke felçli olduğu içiıı, Sally onun üstüneçikar... Bu 'kadın üstte' sahnesi, "Şebeke"deki kadar ba^anlı, ancak son derece erotikti. Bu yüzdcn, ABD'nın 17 ya.sından küvüklerın anne babası eşlığındc ızleyebıleceğı "R" (Restricted) smıfına sokuldu. Sahne, Sally 'ninkişiliğinde bir aşamayı vurguluyordu. Kadın, Vietnaın'da yaralanan ve savaş karşıtı olan Luke ile bu şekilde bir ilişkiye girerek, hem savaşa gönül lü gıden kocasm ı, hem de ABD toplumuna empoze edılen resmı görüşüaşmaktabilinçlendiğinigösterıyordu.Nıtekim kocası Bob eve (kendi tüfcğiy le) yaralanmış olarak döndüğünde, artık bu evliliğin bıttığı anlaşılır (Jıilünç şekilde kendıni yaralayan Bob, ıntıhar edercesine denızc doğru yürür. Yenilgiyeuğramıştır Jane Fonda'nm 19651980 arasındaki fılmleri dönemin ruhunu yansıtan yapıtlardu.. Diğer 'kadın üstte' flmleri... 'Kadın üstte'yi, "Şebeke" ve "Eve Dönüş" kadar yerindevebaşarıylakulianan bir başka film daha çıkmadı. Meryl Streep, Fred Schepisı'nin"Plcnty"(Bolluk, '85)filmindeStıng'inüstüneçıktı. Streep'ın 'gayretli' ve aşırı gerçckçi oyunıı yüzünden rahatsız edicibirsahneydi(konu2.DünyaSavaşısırasındaveertesindegeçiyordu). Paul Verhoeven "Temcl Içgüdü" (Basic Instinct, '92) adlı sansasyonel filminde, 'kadın üstte'yi kullanmıştı.Başlangıcta yer alan inanılmaz sadistlikteki sahne, dramatik bir ışlevtaşımaktançok, seksteşhiriyleizleyiciyi kışkırtmak ve böylece parsayı toplamak amacınayönelikti. Bol bol kadın ctı sergıleyen "Şov Kızları" (Show Gırls, '95) ve uzayda geçen şiddct hayranı, gerici "Yıldız Gemısı Savaşçılan" (Starship Troopers, '97) hiçişyapmayarak.bırcrfiyaskooldular. Günümüzde.kadınlarsinemadaerkeklerlceşitliğeçokyaklaştılar. Ridley Scott '79'da çektiği"Yaratık"Alien) filminde başrolübir kadına, Sıgourney VVeaver'a vermişti. '91 yapımı "Thelma ile Louise" de olaylar iki kadının çevresinde gelişiyordu. Son olarak "Jane'inZafcri"nde(GIJane,'97),başrolü yine bir kadına, Dcmi Moore'a verdi. Dahaönceleri Avrupa sinemasında Vittoriode Sica, Roberto Rosselini, Ingmar Bergman, Francois Truffaut, Claude Chabrol, Krzytsztof Kieslovvski; Volkcr Schlöndorf gibi yönetmenler zaman zaman kadınlarm başrolde olduğu ve 'zenci' gibi durmadığı önemli filmlerortayakoymuşlardı. Kadınların bcyazperdedeki zenciliği şüphesizbirgünsonaerecekveonlarabakışdüzeltilecek. Ama, o güne kadar köprülcrin altmdan daha çok suların akması ve daha pek çok film yapılması gerekiyor.^ Kadın bir kez daha üstte... 1978 yapımı "E ve Dönüş" (Coming Home), Vietnam Savaşı'na tarafsız bakmaya çalışan ilk ABD filmlennden biriydi. Jane Fonda ile John Voight'e en iyi oyuncu Oscarlannı kazandıran film, busavaşın ABD top de cinsel iliski dramatikyupımn birparvast olarak kullanılmı^tı... Yatakla kadını üste taşıyan başlıcu filmlerden biri: "Ask Mevsimi"