Katalog

12 CUMHURİYET DERGİ îslamabadlı sanatçı A. K. Sajjad, Roma, Londra ve Paris'te resim, dil ve felsefe tezgâhlanndan geçmiş bir ressam. Resimlerinin kişileri Rönesans resminin anatomi duyarlıhğı süzgecinden geçmişler. Çağdaş politikacılan simgeleyen bazılan ise kurt ya da tilki kafalı. Bir filozof ressam B TÜRKKAYA ATAÖV angladeş, Hindistan ve Pakistan gibi Güney Asya ülkelerinde güçI lü bir resim geleneği var. Budeğirmenin suyu, en başta, minyatür ve hat cennetinden geliyor. öte yandan, bizde Şeker Ahmed Paşa kuşağıyla başlayan 'resimde Batı'ya yöneliş' Asya'nın bu ülkelerinde de görülür. Her Asya ülkesinde ya da her Müslüman toplulukta zengin bir resim sanatı geçmişi yoktur. örneğin, Suudi Arabistan ya da Libya, bu yönden, Fizan Çölü gibi verimsizdir. Amalrak, MısıryadaSuriye'dekendileriniuluslararasıölçüleriçinde de kanıtlamış sanat erbabı bulunur. Iskendenye'de Seyfeddin Vanh'nın evjnde 23 yıl önce eşimle birlikte gördüğümüz yapıtlan bugüngibi anımsıyorum. Bir Feyhaman Duran ustalığında Avrupalı kompozitörlerin yağlıboya portreleri ya da bir Goya alaycılığıyla Kral Faruk dönemi Kahire insanları... Bağdat'ta da bir Osmanlı subayı olarak Şeker Ahmed Paşa ile birlikte Devleti Aliyyei Osmânîkesesinden Paris'eyollanan Abdülkerim elRessam modern Irak resminin ilk taşlannı koymuş, onu 25 yılını Avrupa'nın sanat başkentlerinde geçiren Hamudî izlemiş, bu arada Selim kardeşlerkomşu ülkenin sanat y aşamında silinmez izler bırakmışlardı. Bunlardan yaşayanlan ve Suriye'dekileri tanıdım vc hcrbirine ilişkin yayınlanm oldu. Pakistan resim sanatı da geleneksel dayanaklan ve bugünkü ustalarıyla dikkatleri çekmekten geri kalmıyor. O dönemin sanatçılan, Abdurrahman Çugtai'dc simgeleşen minyatürlergeleneğini sürdürenler, Zeynel Abidin'in temsil ettiği kâh Izlenimci, kâh Anlatımcı kuşak ve Zübeyde Ağa'nın başını çektiği soyut grup diye üçe ayn 1 rlardı. 1 Neredeyse yarım yüzyıl sonra, Pakistan 'da resim dahadagelişti.Yenikuşaklann bazı önde gelenlerini atelyelerinde, Pakistan 'da bulunduğum sırada gördüm. Doğumu 1923 olduğu için Cumhuriyetimizle yaşıt ve kendine özgü yanlan ağırbasan A. K. Sajjad adlı bir sanat anıtından söz etmek istiyorum. Ressam Sajjad'ı Islamabad'da bir çeşit atelye ve müze olan evinde gördüm. Resimlerini artık satmıyor, birkaç katlı konutunun duvarlannda sürekli olarak sergiliyordu. yıl, bu kez, ünlü Acadcmie de la Grande Chaumiere adlı sanatokuluna devam etmişti. Bu arada, Ingilizce ve ltalyancasına ek olarak, iyı Fransızca ve Ispanyolcaöğrendi. Paris'te tekbaşınasergileraçtı. Sajjad, önce, kendi kültüründen gelen minyatür geleneğindenyararlandı. Amakonuyada, figürlcredeyenılıkgetırdi. Konuları büyük ölçüde çağdaşlaştırdı, çizimlerine Avrupa'da kazandığı boyutları ustalıkla kattı. Resimlerinin kişileri Rönesans resminin anatomi duyarlıhğı süzgecinden geçmişlerdi.Ancak, çağdaş politikacılan simgeleyen bazıları kurt yadatilki kafalıydı. Yunan ve Roma mitolojisini, Incil'i, Kur'an'ı ve Veda'laniyiincelemişti. Avrupa'ya yelken açmadan kültür kökeninde Sufi eğitimi ağır basıyordu. Bu yaklaşım alçakgönüllülükle doğrul uk ve bir hay li de yergi kültürünü aşılamıştı. Tüm dinlerın ulupeygambcrlcrinideğil,amaazbilinmelcrinc karşın insandan ve haklılıktan yana kahramanhklarıolankullarıçizdi. Sevgiyi, aşkı öne çıkaran minyatür üsluplu büyük Pakistan 'tn hicivci ressamı Sajjad, islamahad'da müzeevinde Prof. Türkkaya Ataöv ile. yağlıboyalarıyla rekabet cdcbilecek başka yapıtlaraz bulunur. Bizde birölçüdeÜsküdarlı Hoca Ali Rıza Bey' i akla getirir biçimde neredeyse nefes alır gibi çizmiş, bu arada belli başh Avrupa kentlerinden geniş dağarcığınaçoksayıdagörünümlerkatmıştı. lçindcyaşadığıtoplumuyermesiyle Doğu sanatçı lan içinde belki de tek başına ayn bir sınıfta yer alıyor. Hindistan'da ünlü Şanetmiş ve anatomi, fresk, heykel, mimarlık ve kar'ın karikatürle yaptığını yağlıboyayla ve "Beş su" anlamına gelen Pencap'ın verimli topraklarındadoğmuş, Aligarh Müslüman sanat tarihi dersleri almıştı. Bu arada, galeri daha yalın yapıyor. Birçok politikacıyı kurt lerdeeskiustalannyapıtlannıkopya etmiş, ve tilki değil, halkın sırtındaeşek gibi de göÜnivcrsitesiyle Bombay'da bir Ingiliz sanat canlı modellerle figür çalışmalan yapmış, rüyor. "örneğin, kim?" diye sorduğumda, okulunda eğıtım görmüş ve 1950'de Avruhay vanat bahçelerine sıkça uğrayarak tümüpa'yagiderekoradatam36yılkalmıştı.DaPakistan 'da bir zamanlarbaşbakanlıkta yapha çok Roma, Londra ve Paris 'te resim, dil ve nüdeğişikkonumlardaçizmişti. 1960'ta Romış bir kadın siyasiyi adlıadınca söyledi ve felsefe tezgâhlanndan geçmişti. Italy an baş ma'da Güzel Sanatlar Akademisini bitirdikekledi: "Böyleleri sizde de var..." ten sonra Ingiltere'de Hammersmith Sanat kentinde on yıl Güzel Sanatlar Akademisi, Sajjad'm Sufilikten esinlenerek yazdığı Fransız Akademisi ve Scuola Arti Ornamen ve Politeknik Koleji'ne yazılmış, Paris'te kendi resimleriyle süslü bir kitabı da var. UNESCO merkezinde bir iş bulunca yedi tali adlı süsleme sanatlan merkezine devam Toplumda bazı tiplere, örneğin siyasetçiye, bürokrata ve hukuk adamına hitap ederken, bir üslupözelliği olarak, nasılolmamalannı anlatıyor. Siyaset adamına seslenişi şöyle: "Aslında, eğitim yetenek, zekâ senin nene?.. Kaypak ol yeter. Laf ebeliğini bil ve adamkandıryalnızca. Insanoğludinlemeye bayılır, kandınlmayada... Insanlan ağlarken güldür, gülcrkendeağlat... Politikacıdediğin bencil olur, içtenlikli ve gönlübol kanısı uyandınrkensıkarpalavrayı... Arasıra,ama kısasürelerledeliğedegirebilirsin. Ama siyaset adamının akıllısı kodeste de prens gibi yaşar. Adımını dışarı atınca da, kahraman olurçıkar... Gerçek birtehlikcolduğunda, kaybol... Bu arada, malmülk sahibi ol... Arabalann en âlâsında, limuzinlerde gez heleharcamadevletkesesindençıkacaksa... Her yerde parmağın olsun. Kamu parasını kendi paranmış gibi harca... Ademin biri çıkarda, senicleştirmcyc kalkarsa, seni halkın seçtiğini söyle ve 'ben dilediğimı yapanm' Sajjad'm Doğu minyatür uslubundaki çağdaş kurt politikacılan... dc.okadar... Yanlışgidenişlerıçinhepbaşkalannı suçla ya önceki hükümetleri ya da karşıtlannı. Yadahiçbiryanlışı üstüneahnma... Unutma ki, yüz kez söylenen yalan gerçeğe dönüşür... Işler sarpa sardı mı, halkın dikkatini bir dış tehlikeye çek..." Bürokrata da diyorki: "Sırtını bir mafya babasına daya; olmazsa, kendi babana ya da day ına... Sana üst kcsimlerde bir iş bulurlarsa, ne âlâ... Dar gelirli, ufakbirmcmuroldunmuvayhaline..." Hukuk erbabına: " Önce, senden büyük, ünlü bir hukukçuya kapılan...Kendinimahkemedeyargıçyada avukat olarak bulursan, unutma ki, yargıç da, avukatdayaptıklannınhangisininadil,hangisinin haksız olduğunu bilmcz." Buyargılarakatılanda, bulunur katilmayan da. Ne var ki, düşünür, sufi ve sanatçı Sajjad fırçasıylavekalemiylekendiniböyle ifadeediyor. ^ Sajjad, minyatürgeleneğiyle, Batı'mn çağdaş resim tekniklerini birleştiriyor.