Katalog

CUMHURİYET DERGİ Kazıyla iç içe bir köy YAZI VE FOTOĞRAFLAR: FULYA ÇİĞDE1M AYDOĞAN Ayvacık Pazan... Hemen her tezgâhta mis gibi zeytinyağı... Kalbe iyidir, damarı açar... T epedebirçay bahçesi... Sabahsaatleri, tam karşıda Midilli adası, bütün heybetiyle 8 mil uzaklıkta. Deniz alabildiğinemavi,çivitmavisi.Güneş Behramköy'ün yarısına vurmuş, öteki yarısı gölgede. Daracık köy sokaklarında birkaç insan. Taştan yapılmış evlerinbahçeleriasmadallarıylasüslü.Çeş.itçeşitmeyve ağaçlannınçevresindcbinbirturatananlar Erkenkalkanköyünerkckleri, oturmuş sıcak çaylannı yudumlarken, karşı bakkala henüz gclcn taze simitle tamamlıyorlarsabah keyiflerını. Kimi tek başına oturmuş ctrafı izliyor,kimigruplarhalindesabahsohbctinde. Uğultulu sesiyle esen rüzgâr, güneşin ilk ışıklarıyla ötmeye başlayan horozları bile gölgede bırakıyor. "Poyraz'dır bu. Bazen eser, bazen esmez. Kışın daha fazla eser Behramkale'de bu rüzgâr." Biga YarımadasrndaTuzlaÇayı ilc deniz arasında kayalık bir tepe üzerine kurulu Assos, tlk Tunç Çağı 'ndan beri pek çok uygarlığın yerleşim ycrı olmuş. Günümüzdeki adıyla Behramkale ve Behramköy, iskân edildiğiM.Ö.2000'lıyıllardanbuyanapek çokdeğişıklikleyaşamınıkesintisizsürdürmüş. Antik Assos kenti, tepenin denize ve güneyebakanyamacındayeralırken,bugünkü Behramkale köyü, antik kentin tersine, tepenın kuzeye bakan yamacında denize arkasınıdönecekşekildegelişmiş.Nedeni.Ortaçağ'daki kıyı korsanlığından korunma isteği. Kahveden aşağıya bakıldığmda, köy sanki iki parça. Yolun sol tarafında yukarıya doğru 1982'denberi imar izni verilmeyen taraf, yolun öteki tarafında ise.köyüngclişen yeni parçası. Behramkale'dcki geleneksel yapı tipinin bozulmaması için köy içinde ınşaatyasağıgetirilmii}. Ihtıyaçolduğuiçinköyünbirazilerisinde 'Yeni Mahalle',denilen yeroluşmuş. Bu bölümdeçoğubitmiş, yer yerde inşaat halınde evler var. Taştan yapılmış evlerinçoğundaçatıyok. Bahçeleridetaşduvarlarlaçevrili. 18yıldır Assos kazısını yürüten Arkeolog Mimar Prof. Dr. Ümıt Serdaroğlu, Behramkale ıleki evlerin mımarısini şöyleanlatıyor: "Behramkale'deki evlerin, bu bölgenın yapı malzemesinin getirebildıği olanaklar ölçüsündegclişmişbirmimarisi var. Yapı Idıklan dönemde, çatı kiremiti pek fazla üretilmediği ya da pahalı oldugu ıçın, cvlerı ağaç kirişlerin üzerınc toprak sererek düz damlı yapmışlar. Buradaki evler, biryaşarna birimi veyanındadamdediğimizhayvanını bağladığı, tanmsal araç ve ürünlerini koydugukuçükbırdcpogıbi.Köydeyaşamdeğıştığı ıçin dam bölümleri, yavaş yavaş konut alanlarınadönüşüyor. Köy, yapılan kazılar ve tanıtmalarnedenıyle, çok geniş birçevrede tanındı. Tanınınca da buraya gelenlere hizmetvermekiçinpansiyonculukbaşladı." Heınenaşağıdakibirevintcrasında.yaşli birkadın oturmuş, birbezın üzerine tarhana hamurunusenyor. Evınıçindengeçip.kedi merdivenindençıkılıyorterasa. " Yoğurt, nohut, domata kattık, dünden yoğurduk,şimdikurusundiyeyayıyoruz,sonra da elekten geeircceğiz" diyor doğma büyümc Behramkaleli Hatice Balsara. Birkilim.kilımin üzerine depembe bir çarşafscrilmiş. Naylon kabın içinden çıkardığı büyük hamuru alıyor ve elleriy le ufak parçalara ay ırıyor. Bir süre sonra yanına gelen gelini deonayardımetmeyebaşlıyor. Reyhan Balsara, 25 seneöncegelingelmİ!} Behramkale'ye. Eskiden daha çok yabancı turist gelirmiş. Evin kızlan Nagıhan ve Hatice dcyardıma gclıyorlar. Onlar daparçalanmış hamurlan daha da küçük parçalara ay ınyorlar. Nagihan Balsara, "Seviyorum, hoşuma gidıyor burası. Başka yere gıttığimizde duraınıyoruz, hemen geliyoruz"dıyor. Hatiec.lıseikıncisınıfageçmiş. Arkeolog olmak ıstıyor. Bazen gidip kazı alanını gezdiğini söylüyor. Balsara ailesibüyük bir kışhazırlığıiçin BehramkuU \ı>Huniartnda halı, kilim, kekik, zeytinyağı ve eli^lcrı satılıyor. de. Biberler,patlıcanlarkurutulmuş. Birta raftan tarhanaları yayarkcn, diğertaraftan d; aşağıdaki kazanda birşeylerkaynatıyorlar. "Buğdaykaynatıyoruz.Öncekaynatır.çıkanp tcrasa sereriz. Kuruyunca kepeği çıksın diye taş döbekte dövüyoruz. Sonra rüzgâra karşı savuruyoruz, birkaç kerc. Çok rüzgâı olursa bir kcre savurmak yeterl i. Sonra taştc çekcr, koyarız bir yere, gayri lazım oldukça alınz. Yazdanyapıpkoycazkışa." Yerli turi stler de yavaş yavaş çay bahçesi nde simit ve çayla kahvaltılarını yapıyorlar. Sabahın soğuk rüzgânnda içtiğimİ7 çay, biraz olsun içimi/i ısıtırken, doğrusu lezzetli simit deiyigidiyoryanında. ErkanMutlu, lstanbul Ünivcrsitesi Hukuk Fakültcsi üçüncü sınıföğrcncısi. Assos'ailkgelişiymiş. "Felsefeye merakım var. Buraya da Aristo için geldim," diyor. Aristoteles 3 yıl Assos'ta kal ıp Gymnasion 'da ders vcrmiş. Çay bahçesinde oturan başka birine ilişiyorgözümü>. BukezAssos'unyerlilerindcn lbrahim Yavaş 'la konuşuyoruz. Köyügüzclleştiremediklerindenyakınıyor Yavaş: "Assos'un turizmini seviyorum. Tunstık yerlere gelenlerdeııpardalınıyoramaenazındanyarısını köye vermeleri gerekir. Yollarımı/ı, sokaklanmızı,çevremizigüzclleştirmekıstiyoruz. Bcnimdedemindedesiburalı. Eskiden balıkçılık yapardım. Yaşlandığım için yapamıyorum.OgünlerdeakıIalmazbalık tutardık. Lcvrek, çipura... Benim tuttuğum balıklarlstanbul'agıder.oradaanılırdı." 30 senedir eşiyle köyde bakkallık yapan Şükriye Kaplan, kazıların iyi vc kötü yönlcri olduğunubelirtiyor: "Insanlarcvlerıni onarmaktazorluk çekiyor, paralan yok. 100 milyon parayla ızın mı alsın, evini mi onarsın? Izin alayım dıye uğraşırken o paray ı da bitiriyor. Mecburkalıyorevi satrnaya. Satılasalıla Assos'u bitirdilcr. Turistik tarafından memnunuz. Kazı olmasaydı köy gelişmcyccekti, çoktan köyü bırakıp gitmıştik. Allah razı olsun. Kazıdan önce köy ümüz kördü." Köyde bir gezintiyeçıkıyoruz. Küçük köy meydaninda turistik eşya satan birkaç dükkân, rengârenk serilmiş kilimlcr, halılar ve birmacuncu. Maeunlarlimonlu,tarçınlı,karadutlu, portakallı,naneli... Yolayereltaşlar döşenmiş. Yokuşboyuncasatıcılardizilmiş. Elişleri,danteller, kekıkler... Yaşlı.uzunsakallan beyazlaşmış birdede, duvarın kenarına oturmuş kilim, kekik, tahtadan yapı Imiş nazarlıklar satıyor. "Kekik al bir tane, alsana." "Sağoldcde." "Hiçdeğilscbirtanenazarlıkal.Çamfıstığiağacındanyapıldı." Kekik kokuları yokuşu çıktıkça daha bir keskinleşiyor. Birsatıcı daha. Yaşlı birkadın. Yereyaydığı bczüzerinde küçük birşişe zeytinyağı, başka bir şişedeyeşilzeytin, birkaç kalıp sabun, küçük bir poşet tarhana ve rengârenk pati k I eri d i zm i ş. "Assoslu musun nine?" "Doğma büyümekızım." " "Severmisinizburayı?" "He sevcriz geleni gidcni." "Hadi kızım kekik al!" Fcracesinin her yeri yamalanmış, siyah rengidesolmuş. Ayağındaki lastikayakkabılarıçıkarmışveycreçömelmiş. "Yünleri kim örüyor?" "Kendiciğimördüm. 5iğleördüm" "Nine kaç yaşındasın?" "65 miyim, 64 müyüm, bilmem ki kızım." "Adınnedirnine?" "Hatice." "Soyadın?" "Ayy. Valla unutrum. Tekin mi, Kükün mü, bılmıyoruın." "Birderesminiçekeyim." "Dederazıolma7.Nama/,aptesyapanların iresmi çekilmez. I ladi o kadarbekledinı seni, al patiklcrimden!"