Katalog

CUMHURİYET E Çeşmibülbül, bir tür renkli çizgili cam yapım tekniği. Bu teknikle yapılan eşyaya çeşmibülbül denmesinin nedeni ise camın içindeki çizgilerde, bülbülün gözündeki harelerin örnek alınması. Çeşmibülbül ustası Yusuf Görmüş, yeni Yusuf ustalar yetiştirildiği için memnun. Bülbülün gözünden YAZI: SERPİK BİRLİKSEVEN FOTOCRAFLAR: ÖZGE GÖZKE P aşabahçe Şişe Cam Fabrikası Çeşmibülbül ve Serbest Cam Ustası Yusuf Görmüş ile Paşabahçe Şişe Cam Fabrikası'ndayız. Geniş bir alana yayılı fabrikanın içinde ilerliyoruz. llerledikçchavadahabirsıcakoluyor. Gürültüdebiro kadarartıyor. Yusuf Usta yetmişine merdiven dayamış bir delikanlı.Camaâşık..."Bencamiseviyorum. Cam arıdır, saftır, mikrop tutmaz. Onun kimseye zararı yoktur, faydasından başka. Camın doğasında insanı iiretnıeye iten, sanata iten bir yumuşaklık vardır"diyor. Fabrikadaki imalat makinelerle yapıhyor. Bu nedenle çevrcdcki işçi sayısı az. Ileride fı nnların arasında bir harekel göze çarpıyor. "Çeşmibülbül tezgâhlarımız"diyeişaretediyor Yusuf Usta. Tahtadan çeşmibülbül tezgâhlannın başı teknolojiyemeydanokurcasınakalabalık.Sıcaktan yüzleri kı^armış, terli yirmi işçi, kulaklarında kulaklık, ellerindc pipolar (pipo, 1 metre20santimuzunluğundasanayiçeliğindcn yapılmış içi boş bir boru. Çeşmibülbül ya pımınınheraşamasındakullanılıyor)ilal törendeymişçesine uyumlu çalışıyor. santigrat derecelik cam toplar oradan c gidip geliyor. Kimsc konuşmuyor. Ht kendinden cmin, nerede ne yapması gcr ğinibiliyor. Ritmiaksatan.birbirinedan görüşen maazallah kazayla birini yakan Çeşmibülbül, bir tür renkli çizgili can pım tekniği. Bu teknikle yapılan vazo,sü bardak,tepsi,kâse, lalcdan(içinesadecc konulan bir vazo), gülabdan (mevlitlc sonra gülsuyu servisinde kullanılan bir eşya)vediğer eşyaya çeşmibülbül denn nin nedeni, camın içindeki çizgilerin bülb gözündeki harelerebenzetilerekyapılmı dan. Çeşmibülbülün Türk cam sanatına g konusunda çeşitli kaynaklarda muhtclit rüşlermevcut. örneğin, Prof. Dr. Celal I Arseven, "Les Arts Decoratifs Turcs" adlı rinde Mehmet Dedc isimli bir Mevlevi dt şinin 19. yy 'da Bcykoz'daki atölyesinde b le mcşgul olduğundan bahsediyor fakat tarih vcrmıyor. NureddinRüştüBüngiil,' ki F.serler Ansiklopedisi"adını verdiği esc dc Mehmet Dede'nin bu sanatı Italya'daö nip III. Selim zamanında (17891807) u> lamayabaşladıgınıyazıyor. Büngül,bubı yenercdcn ulaştığını bclirtmeyip"FI yaz sıbirvesikayanazaran"demekleyctiniyo Ana Britannica Ansiklopcdisi 'nde çeş bülbülyapımına 1846 yılından sonra Çub lu'dakurulan yeni bir imalathane iledaha cc burada bulunan imalathanelerde başlaı ğıbclirtiliyorve Mehmet Dedc'densözec yor. Yusuf Görmüş'ün görüşü isc Mehı Dede'nin 18891903 yıllarıarasmdabusa tı uyguladığı yönünde. Hangi görüş do olursaolsun, 1958'ekadar çeşmibülbül ür mi yapılmamış... Ta ki Şişe Cam Fabrika.s sanatı canlandırmayakararverenedek. "Fabrika yönetimi benim cama olan ı habbetimi anlamış olacak ki, beni çeşmıl bül yapımını ortaya çıkarmakla görevlen< di. Bana, 'Sen bu işi yaparsın' dediler. Beı araştırmalarabaşladım.TopkapıSarayı'na diporadaki örneklen ınceledinı." 10 yıl süren araştırma, inceleme ve dcncı lcrdcn sonra çeşmibülbüller Yusuf G müş'ünellerinde yenidenhayatbulmuş. F rika da 1968'de üretimegeçmış. Yusuf Usta'yla işçilerin arasına karışıp s re koyuluyoruz. Hoşgcldiniz tebessümüı ardından herkes işine devaın ediyor. tşçil den biri tczgâhta asılı duran pipolardan alaı fırınlardanbirineyöncliyor. Camharmanıl zırlanırken fırınlarınsıcaklığı 1450santıg dereceyibuluyor. Çalışmasıcaklığıise 11 derece. Çubuğu fırınadaldırıp"fıska"ya yor, yani bir miktarcam çıkarıyor. Pipon ucunda giin yüzüne çıkan camın ısısı yüzün /üyalıyor. "Ateşten korkmuyormusunuz?" "Biz ateşten korkmayız. Bu meslcği ya| bilmek için atcşle dost olmayı üğrenmek j rek. Muayyen biryaştan Sonra ateşinyanı sokulamazsınız. Ancak küçük yaşta başlar nız.çocuk haletiruhiyesiyle bu ışı öğrenir niz. Buyüzdenyirmisinden sonra burayaj. len ne sıcağa dayanabı lir ne de vücudu gerc li fiziki özelliklcri kazanabilir." Yusuf Usta'nın fiziki özelliklerden ne k; tettiğini işçilerebakıneaanlıyorsunuz. Kı kolunkırkıda.halvetgibibirortamdaharet halinde. "Peki, siz ne zaman başladınız?" "Bana Yusuf Usta'nın oğlu Yusuf Usta dı lcr. Bizailccekcamcıyız. Babamlarcamcılı Bulgaristan'daöğrenmiş. 1934 yılında At türk'ün emriyle beş camcı ailesi Istanbul gelmiş. 1935'tedebu fabrika kurulmuş. Ber zaman dörtyaşındaydım. 14yaşındadame leğebaşladım." lşçilerdenbiri,avucunadoldurduğukürd; kalınlığındakicamçubuklanönündekisiliı