Katalog

18OCAK 1998. SAYI 617 van Dostlarımız, Biz lnsanlan BağişlayıColetteromanlanndadoğasevgisini veaşkınız." Bukitap yedi yıl geceli gündüzlü süren nı çok güzel canlandırmıştır. "Onlar sevgi ve çalışmaların ürünüdür. Kitabı yazarkençok şefkate susamışlardır, sizinle birliktc olmakacı çektim. Baktığım hay vanlan belediyeler tan mutluluk duyarlar" diyor. Psikanalizin gözümün önünde çiftclerle, zehirlerle öldürkurucusu Freud'un Jofi adında bir köpeği düler. Başkası olsa bu kitabı bitiremczdi. Ki varmış, diyor ki: "Karş,ılıksız, saf sevgi ve tapta hukuk, ahlak, din, tasavvuf, felsefe, şefkati köpegimde buldunı." edebiyat, şiir, mitoloji, arkeoloji gibi açılarHayvanlarakarş.ıolanbuilf>iniz,yakından bu sorun işlcnmiştir. lığınız ne zaman ve nasıl başladı? Kimi kediler, köpeklcr pahalı hastaneYirmiyıl kadar önce bir gün arkadaşlarla lerde bakım görürken, diğerleri sokakeğlendikten sonra, gece eve döncrken bir solarda. Bu çelişkiyi nasıl açıklayabiliriz? kak köpeği gördünı. Yedi tane yavrusunu emziriyordu. Eve gidip yattım anıa uyuyaBuçokyanlış.Hayvanlannözelliklekimsesiz olanlan sevgi ve şevkate muhtaç. Çöp madım. Bu köpek ne yer, ne içer de yavrularını besler? Gittim bir şey aldım, verdim yelüklcrc bir kuru ekmek parçası bulma ümiınedi. Oradaki esnaftan biri dedi ki; "Beyim diy le geliyor ve saatlercc bckl iyorlar. Fakat, çöplükte kömürtozu, naylon, kâğıt ve mey hiçuğraşmayemez.yavrularınayediriro". Analık o kadar yücc, o kadar fedakârca bir ve kabuğundan başka hiç bir şey yok. Oradan şey kiyemiyor, ycdiriyor. Buolaydan sonra boynu bükük ayrılıyorlar. Kendimi onların bende bu şefkat, koruma, sevgi hareketi başyerinekoyuyorum. Dişibirkedi veyaköpeladı. ğim ve bcş yavrum var. Çöplüğc bir kuru ekmek bul urum da memelcrim süt yapar umuBcslediğim hay vanlan gözümün öniinduyla geliyorum, onu da buladc öldiirdüler dcdiniz, böyle mıyorum. Ben canlıları ayırmı "Bir köpekle İkİ birolayıanlatırmısınız? yorum. Bütüncanlılarbirailenin Bir gün lstanbul Hukuk Fabireyleridir,onlarbirbirineyarkültesi'nde derse hazırlanıyorum. Biraz önce bahsettiğim dım etmeklc yükümlüdiir. Ben yavrularını doyuran köpeği ve çevremdekihayvanlaraçkensı Zehirli tüfekle iki yavrusunu zehirli tüfeklerle cak yatağımda rahat uyuya . . . . . . , . . ; öldiirdüler. Bu zehirli tüfekler mam. Bana niye canını, malmt OluUruUier. Bedrettin U a.ı U ı<.auıcuıu.u. K vbunlaraharcıyorsundiyorlar.si „,../• r ı • r\ ı u^^ı l ı.ı Ualan zamanmda gezinyüzünüzdendiyorum. Şaşı 1 UJ6Kl6fl LJCllCin tirildi. Yanlışhatırlamıyorsam, kendidenişanalıpo tüfeklerle rıp yüzüme bakıyorlar. Herkes . . . çevresindekiikiüçhayvanabakgetirMîlŞtl. p 0 Z verdi. Bizim memleketisa ben de bu kadar yük altında mizdeböylebirzehirlemeadeti kalmam. Ama son meteliğime yoktu. Hayvanlannölülerinide kadar onlara harcarım. Şimdi bıraktılar. Ben adam tuttum ve Marmara Koleji'ne bağlı özel OlUlerini onları sur dibine gömdürdüm. Maltepe Üniversitesi'nde çalıMevzuat müsait olsa beni de onşarak ek bir gelir elde ediyorum. OYlüuCl ların yanına, sur dibine gömmcTürkiye'de politikacıların lcrini istcrim. bu konulara bakısları sanıimi Hayvanlarla ilgili unutamami? dığınız bir anınız var mı? Çevre Bakanı tmren Aykut, adam tuttum ve Yedikule Surlarf nda bir yaz g ü n ü b i r k a ç k e d i kö yardımcilannın söylediğine göKiırdihinP ' Pe8e bak'Auruıuıne zamana kadar hiç rebuyasanınçıkmasını çokistiy o r d u m 0 yor. Diğerpolitikacılann da karvömdürdüm görmcdiğim bir köpek gördüm. şı çıkacağını sanmıyorum, hepsi * > Hayvancağız insanlarm zülhayvan scviyor. Uygar ülkeler M e v z u a t m ü s a i t münden o kadar yılmış ki bcnaramnagırmek ıstıyorsak mutladen 50 metre uzaktan geçiyor. ka Hayvan Hakları Yasası'nı nlvsj heni de Bir şey bulacağını umuyor, fagün geçirmeden çıkarmalıyız. kat yanaşamıyor. GörünmeBugünbelediyelerdevletiçinde n n J a n n nmna mck, dayak yememek için yere V y devlet gıbıdır ve trılyonlara sakarnını sürtcrck geçiyor. Bu hayvanı hiç unutamam, onun hiptir. Şehir dışında bir barınak için hâlâ çok üzülürüm. Kimbiyapılsa,hayvanlaramezbahaarlir ne zulüm gördü de köstebek tıklanverilse, hayvansevcrlerin QÖmmelerİnİ gibi sürünüyor. O zaman insande bağışları buna eklense bu iş lığimdan utandım. halledilir.Aslındapolitikacılaisteriffî." rın bu ilkclcre karşı olduklarını İnsanlarçalışmalarınızı nasanmıyorum. Fakat her gün Meclis'te başka sıl karşılıyorlar? önemli bir sorun çıkıyorvebuyasanınönüne ÇalışmalarımnedeniyleÇevre Bakanlığı geçiyor. tarafından birödülverildi.Törendeyaptığım konuşmada bu hay vanların çektikleri acıları Çevre Bakanlığı hayvan hakları konuanlattım ve I layvan Hakları Yasası'nınbiran sunda neler yapıyor? önce çıkarılması gercktiğini söyledim. Bu Çevre Bakanlığı uzun sürcdiryasayı hazıryasa tasarısının az çok değişiklikle Mcclis latıyor. Ancak bu yasa çıkarsa, Bakanhk yagündemine gelmesinde Erdal Inönü ile Sesal birdayanağa kavuşacak vc görevini yerivinç Inönü'ye şükran borcum var. İlk defa ne getirebilecek. Amerika'da bir adam köonların zamanında 78 yıl önce bu tasarı pek yavrusunu boğarak öldürüyor, mahkeMeclis'esevkedildi. Şimdi onaltıncı sıraya mede içkili olduğunu söylüyor ve ağlıyor. kadar dageldi. Amerikan hakimi adamamasumbirhayvanı katlettiği için tam 8.5 yıl hapis cezası veriyor. Çabalarınızdan sonuç alacagınız umuEsasını benim hazırladığım bu yasa da haydunu taşıyor musunuz? vanlara zulüm edenlere para ve hapis cezala19501 iyıllarda hukuk dilinin Türkçeleşn koyuyor. mesi için savaştım. O zaman Anayasa'yı cskidile,Osmanlıca'yaçevirdiler. Uzun bir saHayvanlarla ilişkileriniz nasıl? Evimin bahçesindc 3040 tane kedi ve kö vaşverdim.sonundasavaşkazanıldı. Hukuk dilibüyükölçüdeTürkçeleşti. Bundabaşanpek beslerim. Söylemiştim, sokaklarda da hay vanlarım var. Onlar beni çocuk gibi, nc lı oldum. Ondan sonra denizkıyılan halkındır diye bir etüd yayınladım. O savaşın da kageç ne erken tam saatinde bekliyorlar. Erken zanıldığını gördüm. Kıyı Yasası çıktı. Şimdi gidersem orada olmazlar, geç gidersem dc dağılırlar. Zaman kavramları var. Yemek yi ölmeden önce bu Hayvan Haklan Yasasfnın da çıktığını görürsem çok mutlu olacayip gitmezler, sizinle birlikte olmaktan mutluluk duyarlar. Ünlü Fransız kadın yazarı 15 PAZARIN PENCERESINDEN Dietrich'in kızı Maria SELÇUK EREZ 1997'nin son aylarında şu anda adını anımsayamadığım yabancı bir gazetede okuduğum bir haber içimi burmuştu: Marlene Dietrich'in kızı Maria Riva, annesinden kalanları haraç mezat satıyordu.. Arttırma, Los Angeles'te Sotheby tarafından yapıldı; ünlü film yıldızı ve pop sanatçısının hayatının son 35 yılını geçirdiği Park Caddesi'nde kalanların tümü gitti... Neler kalmıştı? Douglas Fairbanks Jr.'ın armağanı şampanya kovası ve koktyel çalkalamak için kullanılan kap. Ernest Hemingway'ın vermiş olduğu kiraz ağacından yapılmış yemek masası, Noel Covvard'ın hediyesi olan iki kendi yapmış olduğu yağlıboya resim ve altın kaplamalı abanoz bir baston: Dietrich'in bu bastonu, Paris'te Cafe Royal'de dansederken kullandığı biliniyor.. George Bemard Shaw'un, Marlene'e yollamış olduğu ve "gırgır için beni ara..." diyen telegraf da satıldı. Müzayedede Salvador Dali'nin "Marlene için" diye yazıp imzaladığı bir tablo da gitti. Müzayede, kamuoyuna "Dietrich'in aşk hayatı satılıyor!" başlıklı yazılarla duyuruldu.. Annesinden kalanları elden çıkaran kızına "Yahu, bunlar satılır mı?" diye sorulduğunda Maria Riva, büyük bir pişkinlikle, "Anneme bunları isteyip istemediğini sormuştum; o da bana 'Aman koyacak yerim yok!' demişti" cevabını verdi.. Haberın içimi burması, rahmetli babamın, Marlene Dietrich'den hayranlıkla bahsettiğine defalarca şahit olmamdandır.. Aslında Maria Riva, anasını öldüğü yıl satmaya başlamıştı: 1992'de yayınladığı "Marlene Dietrich" başlıklı kitapta anasının hatıra kitabından bölümler aktarıyor ve yer yer anasını yerin dibine batırıyordu. (Riva, Maria. Marlene Dietrich. A.A.Knopf, 1992, N.Y) Marlene Dietrich kimdi? Yeryüzünün her yerınde bunca 20. yüzyıl çapkını ve ünlüsünü sadece ünlüsünü mü, 'sıradan, normal vatandaşın', bu ara benim babamın da kalbini hoplatacak nesi vardı? 1901 doğumlu Maria Magdalene Dietrich Alman vatandaşı olarak doğmuş, Berlin'de bir kız okuluna devam ederken piyano ve keman dersleri almış, ancak çok istedığı halde VVemıar Müzik Akademisi'ne girmeyi başaramayınca, Max Reinhardt Drama Okulu'na devam etmiş ve 192230 yılları arasında tiyatro ve sinemada kendini gösterebilmişti. 1924'te Rudolf Sieber ile evlendiği, Maria'nın doğumundan sonra eşiyle resmen olmasa da ayrıldığı ancak birbirleriyle dostluklarını yıllarca garıp bir şekilde sürdürdükleri bilinir. 1926'da ilk plağı piyasaya sunulmuştu. 1929'da ünlü rejisör Josef von Stemberg tarafından keşfedılmiş, ardından bir AmerikanAlman ortak üretimi olan Mavi Melek filmindeki başrolüyle dünya çapında şöhret sahibi olmuştu. Dietrich'in von Stemberg'den ayrılmasını izleyen yıllarda ABD'ye göçtükten sonra, 19361950 arasında çevirmiş olduğu filmler von Sternberg'le yaptıklarının yanında sönük kalır.. Ancak, bu ara 2. Dünya Savaşı'nda cephedeki Amerikan askerleri için şarkılar söylemesi, şovlar yapması, müttefiklerin Nazi Almanyası'na yönelik radyo programlarında konuşması, gündemde kalmasını sağlamıştı. Harpten sonra Alfred Hitchcock'un 'Sahne Korkusu' filminde rol aldıktan sonra sahneye çıkmış, Almanya, Ingiltere, Rusya'da vb. turnelerini oldukça ileri yaşlarına dek sürdürmüştü. Dietrich'i Dietrich yapan neydi? Bırkaç güzel filmi (ama birçok ikınci sınıf filmi de çevirmişti), güzel söylediğı şarkılar vardı (ama sesi iyi değildi). Peki çok güzel miydi? Hayır ama havası vardı; bir de babam haklıydı bacakları adamakıllı güzeldi ve sesinin yetersizliğini dehşetli sahne hakimiyeti yanında, dikkatlerı güzel bacaklarına çekerek dengelemesini bilirdi... Son müzayedede satılanlara bakılırsa sadece sahnede değil, sosyal yaşamında da çekıci olmasını bıldiği anlaşılır. Gerçekten müzayedeye çıkarılmış hedıyeleri nedenıyle belirlenenler dışında kocasını saymazsakGary Cooper'i Josef von Stemberg'i, Noel Coward'ı, şarkılarının çoğunu bestelemiş olan Fredrich Hollander'i, John VVayne'i tavlamak her anayiğidin harcı değildir! Bu ara harp sırasında ABD'de bulunmuş olan Fransız aktörü Jean Gabın'in de asla unutulmaması gerekir.. Dietrich, aslında, birkaç kaliteli filmi yanında yüzyılımızın ilk pop yıldızı olarak kayıtlara geçmiştir.. Biryıldız adayının, başdöndürücü güzellerden olmadığı halde, sesi hiçbir şeye benzemediği halde, ısrarla, disiplinle, çalışkanlıkla dünya çapında şan ve şöhret sahibi olabileceğini gösterenlerin ilki olduğundan hatırlanmaya değerdir.. Dietrich'den sonra Madonna'ya kadar bu gerçeği doğrulayan birçok kimse çıkmıştı; ama ileri yaşlarında sahne ışıklarını Dietrich kadar üstünde tutmayı başaranı az görüldü.. Sadece sahnede, sinemada değil yaşamın her katında, her katmanında ısrarın, disiplinin ve çalışkanlığın kalıtımsal, biyolojik, sosyal tüm engellerin yıkılıp geçilmesine yol açacağına yaşamlarıyla tanık olanlar vardır. Bize, bunu anımsatan her yaşamöyküsü, birçok enbiya hikâyesinden daha çok şevk yerir insanoğluna.. Ülkemizde de vardır böyle insanlar! Hayır, ben o kadını kasdetmiyorum: Yaşamı boyunca disiplinle, çalışkanlıkla değil her yolun üçkâğıtla aşılanını, dolambaçlı kestırmesini aramakla da, bol bol yalan söyleyerek de belli bir yere varabilirsiniz ama günü gelip de gittiğinizde envanteri yapılan malvarlığınız arasında Dietrich'inki gibi samimi hayranlarınızın imzalı tabloları değil, fakirfukara ve yetim hakkı olması gereken hesaplar çıkar... Bu nedenle hayır duasıyla değil, üzüntuyle ve ayıplanarak anılırsınız: Mllletimize esin kaynağı olacak güzel bir yaşamöyküsü bırakmak fırsatını bu ülke size vermişken kaçırmış olmanıza üzülürüz, böyle davrandığınızdan siyasete, demokrasiye, devletimizin sistemine olan inancımızı haksız yere törpüleyıp gıttiğinize de kızar ve ayıplarız sizi! Marlene Dietrich'in kızı, keşke kalanları dağıtmayıp, yaşamı olumsuz koşulları yenmenin yollarını göstermek açısından iyi örnek olan anasını yadedebileceğimiz bir müze oluştursaydı: Ben de yolum düştükçe gider, resimlerine bakar, bir yerde babam ı da hatırlardım!^ y