Katalog

8HAZİRAN 1M7 SAYI Turkıyc'dekı tum fotograf sandtt,ıları nın, dağcıldrın buyuk ılgısını çeken bu dunya çapindakı kanyonu bır kez daha gormekıçınyolaçıktım K.emalıye'dentd'j yoluna dogru gıderkcn Keban barajının gol dlanının bdijldngıç noktdlarını geçıyorsunuz Su kdh akıyor kah durgunld:>!yor Yolkıvnlakıvrılagidıyor Şırzı koprusuncgelıncedoğabırkaşlarını çatıyor Kaydlaı doksan derete dıklıkte onumu kesıyor Yu7yı!ldrın yağmuıunu, karını yemıi) kayalar kcndı tonldrı ıçındckı yuzlercerenkleho!>geldını/dıyorsdnkı Bundan ellı yıl once ınsanların demırlerle, bdlyozlarla yaptığı bırkaç yuz metrelık yolu u/un uzun incelıyorum Sankı yukarlardan sepet ıçınde ınsanldr dsılıyor Ferhat'la Şirın'ın oykusunu dnımsıyorum Guçluğu yenıp mutluluğu ydkalamanın savdiji varbuı ada Buboğazdan başka bır dunydyduldi>maıstemı var Oylesıne darkı yolun ılk bolumlerı ancak bıraraç sığıyor Budaracık yolun Fırat yakasına bakmak ıçın y ureğin sağldm olması gerekıyor Uçummun, korkunç gonınumu ıçınde, urpcrıp venıden kdydlara bakıyorsunuz Ancak Hratoyleguzelkı Barajınyapımındansonradurgunlaşıpbu 1500 metre yukseklıktekı kanyonun tabdnındoturmuş Kayalarıkıyakadan Hrat'ın ustune scldm durmuijlar Fııat'la bırlıkte sankı scviijcrekgıdıyorldryukdrldra Artık ışığınpeşıne du)>uyorum burada Tas? yolunu ıncelememın otesınde, fotoğraf kdygılarıağırbasmayabaşlıyor Akşamya da sabdh ı^ıgın burdda neler anlatacağını duijunmcyc bdijlıyorum Iijik, scnlonısını sunmayabaijlıyor 19 TAA UZAKLARDAKİ EĞİN EVLERİ... ' Eğın dedıklerı dedıklerı kuçuk bır şehır, Ana ben cahılım çekemem kahır" Son gunlerde dıllerden duşmuyor bu turku Gurbette yaşayan nıce ınsan bu dizelerle, özdeşleşıyor Nıce ınsan dızelerın içınden çıkıp koyune kentıne, gençlığıne çocukluğuna gıdıyor Köyunden kentinden kopup gelen ınsanlar, yöresel kulturlerının zemınınde, kent kulturunun baskılarına, dayanmaya çalışarak yaşıyor Kultur sentezlerınden, yenı duygular, yenı bıçımler türeyıp gıdıyor Oysa yuzyıllar once butun kentlere, bellı yörelerın ınsanları gelırmış Istanbul'a yuzyıl önce, en çok gelenlerın ıçınde Eğınlıler buyuk yer tutuyor Fırat vadılerının dar yamaçları arasında sıkışan ınsanlar yenı ımkânlar bulmak ıçın, aylarca katır kervanları ıle yuruyerek ulaşmışlar Istanbul'a Elde ettıklerı olanaklarını, Eğın'e taşımışlar Istanbul kulturu de, Istanbul'dan Eğın'e taşınmış Bugun Munzur dağlarının eteklerındekı koylerde, yaşam bıçımlerıne şaşırır kalırsınız Kent alışkanlıklarının buyuk bolumu yuzyıl oncesınden yoreye ulaşmıştır Yaşam bıçımı kadar, ınsanlar yaşadıkları konutlarını da, Istanbul'da görduklerı mımarı ozellıklere uygun bıçımde inşaa etmışlerdır Bugun gazetelerde, TV'lerde Eğın ve yöresının bırçok ozellıklerı anlatılıyor, ıncelenıyor Vadılerın ıçınde, kuçucuk toprak parçaları ıle yoğun bır mucadele orneğı veren ınsanların, bır bolumu de, kendısını okumaya vermış Ekonomık olanaksızlıklar sonucu ekmek kapısını okuyarak bulmuşlar Onun ıçın Eğınlıler hep ön plana çıkmış Guçlukler, doğa ve ınsan ılışkılerının çozumu ve sonuçlan, ınsanların duygularını da yoğurmuş yoreden bırçok sanatçı ve yazar yetışmış Enver Gökçe, Emın Ozdemlr, Yusuf Zıya Ademhan Kemalıye nın daha çok tarıma ağırlık verılen yöresınden, Dutluca ve çevresınden Benım kbyumun yakınında da önemlı şaırlerımızın Ahmet Kutsı Tecer'ın koyu Apcağa yer alıyor Ahmet Kutsı Tecer'ın "Orada Bır Köy Var " şıırını Apcağa ıçın yazdığı, bızım yoresel toplantılarımızda hep dıle getırılır Apcağa unlu bır koyumuz Bugun sıyası arenada çok adı geçen Doğu Perınçek de Apcağa lı Halk edebıyatımızda onemlı yer tutan, Eğın manılerı yoredekı ınsanların duygusal yoğunluğunu her zaman ortaya koyuyor Son yıl ıçınde, belkı onbeş yırmı TV programı yapıldı Eğın ıçın Evler... Eğın evlerı, mımarı ozellıklerı açısından ılgınç ve Eğın evlerı mımarı ozellıklerı açısından, ılgınç ve korunmaya muhtaç evler Dışardan dışardan bakıldığında en önemlı ozellık taş duvarları Yöre zaten kayalar ve taşlarla dolu Yorenın taşı kayası ev duvarlarında yöresel ustalar tarafından çok lyı kullanılmış Taş duvarlarda, hatıl sıstemı gelıştırılmış, yığma taşlarına dayanıklılığı ve depreme karşı dayanıklılığı sağlanmış Eğınlı ustalar, taş duvarları bır dantel gıbı ışlemışler Hemen her evın gırışınde, kanatlı bır kapı goze çarpıyor Bu kanatlı kapı genellıkle evın onundekı boşluğa kazanlığa açılıyor Kazanlıkta, aılenın çamaşır gunlerı kış ıçın ureteceğı pestll pekmez gıbı urunlerın yapımı sağlanıyor Buyuk kocaman ocaklar yer alıyor kazanlıklarda Uzerlerınde de kocaman buyuk kazanlar Yan yana dığer bölumlerıne geçılıyor Genellıkle her evde, evın en sıcak bölumunde bır kış odası bulunuyor Pencerelerl ufak oluyor Kışın uzun gunlerı ıçın hazırlanmış bu odalar, zamana ve mekâna gore, ocak, tandır ve soba ıle ısınıtılıyor Evın en guzel bolumlerı olan dıvanhanelerde genellıkle konuklar ağırlanıyor Içersı sedırlerle döşenmış, kafeslı pencerelerı olan bu odalarda kış akşamlarında koyun ya da mahallenın toplantıları da yapılıyor Konuklar kuru dut, pestıl gıbı yıyeceklerle ağırlanıyor Eğın evlerındekı mutfaklar yıllar oncesinde, gunumuz teknolojısının olanaklarına ımkân sağlayacak bıçımde yapılmış Kocaman bır ocaklık ve onun altında odunluk bulunuyor Buyuklu küçuklu yan yana ocaklarda ıkı uç çeşıt yemek aynı anda pışınlebılıyor Evlerın alt katlarında sureklı yıyecek depo edılen bır de kıler yer alıyor Eğınlı her şeyı ekonomık bıçımde kullanmayı çok lyı bıllr Dutlar kurutulur, buyuk sırlı kuplere doldurulur Pekmezler, pestıller kılere yerleştırılır Butün sebze çeşıtlerı yaz aylarında kurutulur, özellıkle taze fasulyeler, ınce ınce kıyılarak kurutulur, kılerlerdekı kuplere doldurulur Hatta, kavurma ıçin kesılen koyun ve keçılerın kemiklerı dahı uzun sure guneşte kurutularak kışın sebzelere karıştırılarak pışınlır Ust katlarda genellıkle yatak odalan bulunuyor Odalar ahşapla ışlenmış Ancak her ahşap bolum hem estetık hem fonksıyonel Odanın hemen gırışınde çıçeklık denılen ahşap bolum ustaların marıfetlerını sergıleyeceğı bolumler Buradakı ağaçları ustalar dantel gıbı ışlemışler Supurgelikler, raflar hep suslenmış ahşaptan Odalarda bır de yatak ve yorganların istif edıldığı yuklukler göze çarpıyor Gece buradan yataklar çıkartılarak yere yayılıyor Yukluklerın tabanındakı kapak açılınca banyo oluyor Eğın evlerının damları önce hep rıhtımla kaplıydı Su geçırmez bır toprağın uzerıne kuçucuk taşlardan rıhtım döşenıyor Her evın damında yuvarlak loğ denılen kocaman bır taş goze çarpıyor Bu taşa takılan ağaçla loğ damın uzerınde gezdırılıp, evın akmaması sağlanıyor Bu damlarda nıce eğlenceler, duğunler yapılmış Halkoyunları açısından çok zengın bır yore olan Eğın de ınsanlar halaylarını bu damlarda çekıyorlar Fırat'ın daracık vadısının ıçınde yeşıllıklere yaslanarak duran Eğın evlerının buyuk bolumu ne yazık kı, son yıllarda harap oldu Bır bolumu bılınçsızce onarılarak ozellıklerını yıtırdı Kultur mırasımız olan bu evlerın korunması ıçın yazılanlar çızılenler etkılı olmadı Prof Metın Sözen, Eğın evlerının korunması yaşatılması ıçın, onemlı projeler urettı Prot Sozen'ın onerdığı en önemlı yöntem evlerın yerel bırımler tarafından ele alınarak korunması yonundeydı Bu projelerın hıçbırısı hayata geçırılemedı Eğın evlerı yıkıldı sökuldu Kalan örnekler, baraj golunun sularında, dut bahçelerının arasında ızleyenlere goz kırpıyor Butün kulturel mıraslar gıbı korunmayı beklıyor Uzaktakı koyumun evlerınde geçen yaşamımın bolumleri şımdı bıllncımde yenıden devınerek, onların korunması ıçın etkıli önlemlerın gereklı olduğunu yazmamı ıstıyor benden Eğın evlerı ışte uzaklada <4[ Tüneller başlıyor Uçurumlaıınsonunddtunellcrbd!>lıyor O muazzdm gorunumlerın ıçınde akıp gıderkcn bırdcn kdrdiılığın ıçıne gırıyorum Bdmbaşkaduygularu(,u!}uyorkdranlığın ıçınde Aydınlıktdnkdranlığdgırmcmnurpertısının yanında, uçurumlarddn geçen daracık yolun \erdığı,korkularınsılındığı bır mekdn oluyor, ılk tunelın başlangıcı Uçurumlardan gerılcn vucudum bır anda rahathyor Kardnlığın ıçınde gozlcrımı kdpatıpoylecekdlıyorumardcın ıçınde O mudzzdmkayalannıçındengeçentuneller drkaarkaydsuruyor Bırtunelbıtıyordığerı bd^lıyor Tunellerdenbırısıne Erzıncan Valısı Reccp Yd/ıuoğlu'nun adı verılmi!) Kemalıyc Kdymakdm Vekılı Umıt Yeğengıl, ımkân sdğlamak ıçın bu ılgınç tunellere ulkemızde ısteyen ınsanların ısmını vererek ta^ yoluıidoldnak kdzandırmayı du!)Unduklennı soyluyor Tunellennensonnoktasınddi^çılerıtd!} bır sekının uzerınde çay ıçerkcn buluyorum Kayalardan suzulup gelen kaynak sularından çay ydpmışlar l^teyıneyolbıtıyor Bırbılınmeyenegıden yol burada yı nc kay dldrd saplanıp kalıyor Ne zaman Ferhat ıle Şırın bırbırıne kavuşacaklarbellıdeğıl Bılınenbırgerçekvdrkı,bugununınsdnları 1949'unınsanlarından daha guçluler tmkânlarını bırleştırıp bu yolun tamdmldnmdsı ıçın, hep çaba verecekler 1949'da olduğu gıbı devlet babaya bakarak, onun katkısını bekleyerek ellı yıllık ruya ıçın çabalarını surdureceklcr Dedelerının yemınını ellı yıl sonra, yenne getınrlerse çok mutlu olacaklar tlgılıler yolun yarısının bıttığını eğer ımkân bulunursa ıkı uç yıl ıçınde Çaltı ıstasyonuna uldşıldcağını soyluyorlar Taş yolundan gen doncrken ıijik bır kez dahd değışmıştı Akşam'ın son ışıkları kayaldrın uzerınden kaçıyor Hatıtten kızarmış akijam ışığından kurtulan kayalar daha da heybetlenmiijgıbı ^ buyuklu kuçuklu ocaklar ışın hacmıne gore yakılıyor Ev kapısından ıçerı yıne oymalı suslu bır kapıdan gırılıyor Genellıkle çam ağacından yapılan bu kapılar, demır çıvılerle suslenmış Ayrıca, demır bır tokmak ve altında yuvarlak bır halka yer alıyor Bu bır nevı zıl Tokmak ve çevresı yıne demırden yapılmış Bu demır levhalar uzerıne, çok ılgınç motıfler ışlenmış En çok da yılan başları Bu Urartular zamanından kalma mitolo]ik bır gelenek Yılan başları evlerın kapılarına turlu şekıllerle ışlenırmış Yılan başları ınanışa gore kotuluklerın eve gırmesını önlermış Dış kapıdan ıçerı gırınce rıntımla kaplı bir sofa ıle buluşuluyor Sofadan sonra, evın Eğin evleri ahşap kapüu Pencerelerı ise ahşap kafeslL.