Katalog

8 HAZİRAN 1997. SAYI 585 atılmasınıbuyunnuştu. Dövmegörevı Sadrazam KaraMustafaPaşa'yadüşmüş, Paşa bu görevi herhalde büyük bir keyifle yerine getirmişti. Osnıanirnın savaş açtığı ülkcnin Istanbul'dabirelçisi varsadoğrusuişizordu. Kcndisinıbiranda YcdikulcZindam'ndabulabilırdi. Bukonudaçokörnck var. III.Mustafa zamamnda Ruslarla savaş çıkınca Yedikule'ye lıapsedilcnRus elçisıOhrcsko çokhastalanmıştı. Diğerelçilerin başvurusu üzerinc hapistcn çıkarıldı. Aneak yinc surlar içindeki mahallede bir eve kapatıldı. Bu olaydan sonra elçilerin Yedikule'ye kapatılmasına birsiire ara verildi. Ancak 1748"de, Napoleon Mısır'ı İ!}gal cdincc Osmanlılar hemcn I'ransa'yla ılişkilcrinî kcstilcr. Elçilik binasını işgal ettilcr. Kapitülasyonlarncdcniyle Fransız elçilcri meslektaşları arasında hcr zaman ayrıcalıklıydı. Buna rağmen maslahatgüzar Picrre Jean Ruffin ve elçilık maiyctı tutuklandı vc Yedikulc'yehapsedildi. Bu olayın tek hayırli(!) tarafı elçilik matbaasına da el konularak llasköy'de Mühcndishane'yegetirilınesi ve"Mühendıshane Matbaasf'nın kurulmasıydı.Kısa bir süre sonra buradailkFransı/cakitapbasılacaktı. Butürdentutuklamaolaylarısırasındaçoğukez elçilik tcrcümanlarınınbaşıyanıyordu. Gözdağı verilmek istenen clcihğin kurbanı çoğu kez lercümanı oluyordu. Bu konuda da örnekler oldukça fazla. Hammer'in yazdığına göre Fransız elçisiyle takışan IV. Murat, Fransa'yı savunan elçilik tercümanınıkazığaoturtmuştu.Tarih 1634. Tercümanın idam edilmesi uygulamasıyla Venedik Büyükelçisi Soranzo'nun öyküsündedekarşılaşacağız. Arada kendilenni güvenceye almak isteycnelçilerederastlanıyordu. Istanbul'agitmekle görevlendirilen Nemçe elçisi, 1644'te "serhad"a, yani sınıra gelince sadrazama, "Bize bedel bir adamınızı bu yana rehin gönderin"diyehabergönderdi.Sadrazamınelçi dövmekten sabıkalı Kara Mustafa Paşa olduğuhatırlanırsazavalh Nemçe elçisinin bir güvence istemekte pek de haksız olmadığı söylencbilir. Ancakelçininisteğisadrazamı dahaçokkızdırdı.Naima'nınyazdığma göre kendisine güvcni lmcyen sadrazam "kefere"ye"Ona bedel rehin göndermcninmanası nedir?" diye çıkışıp iki cümleyle sonucıı açıkladı:"Cîclmezseeanıcehenneme. Padişahimızınkilıcıuzundur." Aradığıgüvenceyi alamayan Nemçe elçisi geri döndü. Yedikulc'yehapsedilmeyccckti. Bunda Fransızlar kadar Soranzo'nun cömert"bağış.larının"darolüolabilirdi. Romanelli'ninverdiğibilgılercgore Soranzo, ülkesinegönderdiği resmi yazılarda elçilik görevini yerine getirmesı ibcrındeki kısıtlamalardan, "fiziki ve psikolojik zorluklardan", Venedik' in resmi mesajlarınıOsmanlı makamlarına iletmekte karşılaştığı güçlüklcrdenyakınsadalstanbul'dakaldı. 1647'de savaş yepiden alevlendi. Osmanlılar Kandiye'ye saldırınca VenediklilerdeÇanakkaleBoğazf nıkuşalarak Akdeniz'deki Osmanlı donanmasınınikmalinikesnıeyeçalıştılar. Başarılıdaoldular. 164SyılındaSoranzo'ya yardımcı olarak "diplomasi bcccrisi yüksek" Giovanni Battısta Ballarino sekreter olarak gönderildi. Ancak Ballarino'nun "diplomasi" becerisi" de olaylarınbeklenensonueunadoğrugitmesiniengelleycmeyecekti. 13 adı altında rüşvet veren Büy ükelçi Soranzo'yu sorguya çekmeye gelir" yazıyor. Buna göre Soranzo Osmanlı yetkililerine rüşvet vereıek donanmayı engellemişti. Bi/im kaynaklar nedense bundan söz ctmeyi sevmiyor. "Memorie Turche"yi ızlersek Soranzo, sekreteri Ballarino ve ailesi, teıcüman Cirillo tutuklanarak Yedikule'ye götürüldü. Minyatürden, tutukluların boyunlarından bir iple birbirine baglandıkları ve kervan gibi, herhalde kentinsokaklanndadolaşarak Yedikule'ye getirildikleri anlaşıhyor. ResimdeC îrillo ile birlıkte muhtemelen tereüman olan ikikişi dahagörülüyor. Bunlardan birisi, "Memorie Turchc"nin yapılmasındarol oynadığı sanılan MarcoTusco olmalı. Rcsimde ayrıca çıplak ayaklı ve takunyalı bir papazda görünüyoı. Bu papaz daha sonra verilen "bağışlarla" serbestbırakılacak. Soranzo vearkadaşları Yedikule'ye, yabancı elçilerin hapsedildiği.girişkapısının solundaki, bugün "Kitabeler Kulesi' olarak adlandırılan zindanda kalmışolmalılar. Yineresimleregöre, bir süre sonra, öncc Soranzo ardından maiyeti"Karadcniz'in Yunanistantarafındayeralan",kaynaklannRumelihisarı olarak belirttiği bir kaleye götürüldü. Burada zindan olarak kullanılan Saruea Paşa Kalesi'nehapsedilmişolmalılar. Romanelli'ninbelirttiğinegörebazıkaynaklarda tutukluların önce "Boluchazar"a konulduğu,Ballarino'nunoğlunayazdığı30 Haziran 1649 tarihli mektuba dayanarak oradan kayıkla "Karadeniz'e doğru" götürülerek, "Anadoluhısan'na" kapatıldı gıanlatılıyor. "Boluchazar"ın neresi olduğu bilınmiyor. Bu sözcük muhtemelen "Bolucahisar" anlamında "Sarucahisar"ın yanlış anlaşılmasından kaynaklanıyor. Bu durumda Soranzo ve arkadaşlarının Yedikulc'deçokazkaldıklarıyadaorayahiç götürülmedikleridcdüşünülebilir. Nitekim Yedikule'de kalan yabancı elçıler arasında Soranzo'nun adınarastlanmıyor. Soran*" Zindanda... Yinc Romanelli'ninbelirttiği Venedik kaynaklarınadönelim. Bukaynaklara göre, Osmanlılar'ın Venediklıler'ın Çanakkale kuşatmasından bunaldıkları bir sırada, Soranzo'ya bir Baştercüman (îrillo 'nun cellada boğdurulması... nitelemesi yapılmasının mantıksızlığı arkamesaj geldi. Venedikliler Girit'tcn çekilesında Venedik elçisine duy ulan kızgınlığın cekti. Mesajı kapan Soranzo Vezirıazam Soşiddetini anlamak mütnkün. Aynı kaynakta fu Mehmet Paşa'nın huzuruna çıktı. Paşa anlatıldığına göre, kısa bir süre sonra, bir mesajı okuttu. VenedikGirit'iOsmanlılar'a Fransız kaptanOsmanlılar'asığındıve Vebırakmak bir yana katatutuyordu. Kaynaknedik 'ten gelen gizli bir mektubu verdi. Sadlardabundan sonra huzurdaneler olduguanrazamın derhal el koyup çevirisini yaptırdığı latılmıyor, aneak Soranzo'nun bu fırtınayı mektupta Venedik devleti Soranzo'ya Ossağ salim atlattığı anlaşıhyor. Tarih 281 lazimanlı gemilerinin Çanakkale Boğazı'ndan ran 1649'du. Soranzo'nun işi ciddi olarak çıkmasını geciktirdiği için teşekkür ediyor güçleşmişti, buna rağmen Istanbul'dakalavebuçalışmalarınısürdürmesiniistiyordu. caktı. Bu gerekçey le Soranzo'nun mal varlığına el OlayaTürkkaynaklarındadarastlanıyor. konuldu ve tutuklandı. Örneğin Prof. Yaşar Yücel ve Prof. Ali SeTürk kaynaklannda Soranzo'nun Osmanvim'in "Türkiye TarihiIU" kitabında olay lı gemileıini engellemeyi nasıl başardığı so"Dört yıldan beri süren Girit savaşına rağrusunun ccvabı yok. Cevabı "Memorie Turcmen hâlâ Istanbul 'da bulunan Venedik elçisi, he"nin Soranzo'nun öyküsünü anlatan ilk buradacereyan eden bütün olayları bircasus mınyatürde bulmak mümkün. Çünkü, bu gibi hükümetine bi ldirmekteydi" diyc anlaresmin arkasında "Subaşı Türklcr'e bağış tılıyor. Savaşılan bir ülkenin elçisine "casus" Soranzo İstanbul'da... Nemçe elçisinin akılllılıkederck geri dönmesine rağmen Giuvanni Soranzo'nun Venedik Büyükelçisiolarak Istanbul'agelişini açıklamak gerçcktcn güç. Çünkü I638'de Osmanlılar'ın Kgc hakimiyeti için Girit'e saldırmalanyla başlayan gelişmcler içinde OsmanlıVenedik ilişkileri sonderecegergindi. Burekabetin daha dakızıştığını görmek için siyasetçı olmak dagerekmiyordu. Daha 1620 yılında, "Memorie Turche"de resmedildiği gibi, Venedik bırinci tercümanı Borisini,"şeriatvekadınlaraleyhinekonuştuğu" iddiasıy la asılarak öldürülmüştü. Borisini denilen zat herhangi birtcreüınan değildi, Hammer'in yazdiğınagöre Moldavya(Moldova)Prensi'ninkayınbabasıydı. 1642'de Soranzo, Venedik Elçisi olarak Istanbul'a ayak bastı ve Osmunlılarla Venediklilerarasındacskı Büyiikelçi AlmoroNoni'ningitmesindcn sonra kesilcntartısmalar yerıiden basjladı. Ama görüşmclerden sonuç çıkmıyor ve gerginlik lırtnanıyordu. 1645 yılında Fransa'nın arabuluculuk yapnıak istemesi gergınlığın doruk noktasına ulaijtığını gösteriyordu. Aynı yıl üsmanlılar I lanya'yı kuşattı ve aldı. Heıııen ardından da Ciirit'c saldırdı. Böyleec Venedikliler'leuzunyıllar sürecek savaş başladı aneak Soranzo hemen Sadruzamm BüyiikelçiSoranzo'yu barışayönelik öneriterinden dolayı zincire vurdurmast...