Katalog

1 IIA/İRAN I W . SAYI5S4 yeti^irmi^.^imdikinesilonları kendılerinden kabul ctmiyor.'Biz kendimii' çalışacağız vc ka7andığmıı/la yas.ayacağız' diyorlar. Dediklcrinı de yapıyorlar." Çingenelerin çoğununkendisiyleaynıdü^üneedcolduğunıı söylüyor Ali Usta."Çingcne ısyan ctmc/. Niye etnıez? Çünkü, istediğini buluyor. Zaten çok fazla ^ey istemezler. Yeterki,Ö7gürlüklcrikısıtlanmasın.Hayatlarından memnundurlar." Tophane Boğazkescn Caddesi'nde oturuyor Ali Çclikbilek. "Şimdiye kadar kımse banaÇingeneolduğumiçinkötüdavranmadı, davranma7 da. Onların bircoğundan çok daha iyi yaşıyorum. Hcpsiylc çok iyi dostluklarım, arkadaslıklarım var. Onlar bana, bcn de onlara karşı kötü hiçbir şey yapmadık, yapmayı?" Türkiye'demılyonlarcaÇingencyaşadığını söylcycn Ali Usta.çogu kı.şj gcrçck kimliğinı sakladığı için bu sayının kesınlcijemcmcsindenyanadertli. Eskiden"Kipti Müsliim" olarak anılan Roınan vatandaşların, çingcne sÖ7ciiğiinden ho^lanmadıkları için keiKİİleıineruınandcnmesinı istcmclerine kızıyor. Hugiin Çingeneler için, 'Hindistan'dan, l'akistan'dangcldilcr.'deniyor ama, yoköyle bir şey. Çingenelerin yasamadığı hiçbir yeryoktur. Kendılcrini kasarak 'Romanım' diyorlar. 'Çingene' deninccdc, küçülüyorIar. Çingcne olmak ayıp dcğil ki. Artık bu clamga kalkmak üzere. Şimdi, önce 'ben Türküm' diyorlar. Hüviyctimi/deT.C. vatanda^ı yaşıyor. Üç kı/ım, bir oğlum var. Hep.si evliveeşleri Çingene dcgil.Evl iliklcrı nde bugüne kadar hiçbir sorun yaşamadılar. Ha.'jlangıçtakızlarımbanakarşıydı. 'lienim nerem Çingene' diyorlardı. Artık öyle değillcr." OtekiülkelerdeyaşayanÇingcnelcrlckarşılaştırıyor kendi lcrini."Aramızdapckfark yok. Onlar daaynışckilde geleneklerini, kültürlerini sürdürüyorlar. Dilimizdeufaktefek farklılıklar var. Mesela,onlarckmeğc 'maro'.biz'mando'diyoruz. Kızçocuğunabiz dc 'çay' denir. Anncanneise, 'amine'." Ali Usta, cskiyc özlem duyuyor. Iç çekerckanlatıyorcskicglencelcrini.eskiyaşamlannı,"l)üğiinlerımizçokgüzelolurdu. Kızlar sirtaki, roman havası,kasap havası oynardı. Kıx crkekdenmczdi.Bu türeğlencelerde en yoks u 1 umuz bile birbaş.kagii/elolurdu. llcrı>jşarkıyla,danslayapılırdı. Yiyip,içip,eğlenıp,gülerlcrdi. !>imdi nc o oyunlar kaldı, nc o eğlenceler. Herkes ckmckkavgasında." Kızlar deyınce, kız istemeyi anlatmadan edemiyor Ali Usta. "Bızkızlarımmsevdigi gcnce veririz. Istemeye geldiklerindc önce kıza sorulur. Önccdcn böyle değildi. 'Seni Memet'e vcriyorum.'derlerdi veisjbiterdi. Şimdi, eğcrkız gözlerini kapatırsaevet, fal taşı gibi açarsa hayırdetnektir." Ve birdügün türkü.sümırıldanıyor Ali Usta. lîlenindaavcla/Derelcrgidiyor Palenin de ravcla / Tcpclcr gidiyor Ojanıutru namola / Damat y ıkanıyor Bore habe kerala / Gelin yemck yiyor DaleKolonçiyala/Anaçorbayatuzkatıyor Dade Kolondi kela! / Baba mancanm tadınabakıyor "K.ızistcmclerde'çeriba:>rnınctkisioluyor mıı?" sorusunu şöylc yanıtlıyor: "Çeribaşı,birmahallenınternsilcisi,koruyucusudıır. InsanlararaMiKİauyumu.barışısaglar, anlas,mazlıklangidenr. Kararlarıoverır. Ancak, bu islcrde önce kıza soraıiar. Çeribasılık cskidenmiş. (iünüınüzde bu yok. Sevgiye saygı duyııhırbı/de Torunumuzcnginbiri islcdi ama.ocvlcnmcdı." kendi deyimiyle husta derecede Atatürkçü. K«j/ ise 73 Ali Çclikbilek 'in. clcnle Çingenelcrın dünyada cn çok sevdiklerikişj Atatürk'tür" Konus. urken zaman /aıııan /orlanıyor ncfcsalınakta." I üıkıyc'deçok hu/tırlu verahatı/. Bugünekadaı Çingene olduğum için herhangı birhaskı yadatepkiylekarşılaşmadıııı. Bİ/burada,dığL'riilkelerdeki Çingenelerin olnıadığı kadarrahatız " Yan masadaki çi ft, kulak kabartiyor. Kahvchanenın iriyan, gri kcdisi pat diye masanın ü/erinezıplıyor. Sonra, yantnasaya. Kimse rahatsızdeğıl. Türkiye'deki Çingenelerin geleneklerini sürdürmelerinekars.ın,aralanndabirlikbulunmamasından yakınıyor Ali Çelikbilek. Oysai ürkıyedıs,ındakiÇingenelerinbirlik vekomitclerı varmıs,. Romanyacla.üyesayısı2milyonolanbirhırlıktcn,merkezi Fransa'dabulunanC'omitelnternationalTzigane yani Uluslararası Çingcne Komitesrnden sÖ7 ediyor. Ali Usta, bu komitenin Türkiye Temsılcisi. l.acıvcrtıııuntunun içcebinden, Uluslararası Çingene Komıtesı Genel Sekreteri tarafından verilmiş, sararmış, kcnarları yırtılmıs.birkimlikçıkarıyor. Kimliknumarası65S8. "iy5()'liyıllardaBcyoğlu'ndakiMavi Köşe Lokantası'ndaoturuyordum. Yanmasada üç grup vardı. Istanbul'da bulunan ttalyan Sirki'nin Çingene sanatçılarıymıs..Garsona bi/e 'mas'gctiı diyorlar.Garsonanlamadıgı ıçin aval aval yü/lcrinc bakıyor. Ben de garsona 'ct getir' dıyorum. 'Mas' Çingenedilinde'et'dcınek.Garsonbana23dilbiliyoruın ama, bunların necc konuştuklarını anlamadım,1 diyor. Cîarsunao zaman Çingenece diyemcmıs,timde,Çincedeıni:,tim." "Bu konıiijmanın ardından lspanyol, ItalyanveFransi7İar'dankonus.an Çingcne grup beni masalarınadavet ctti. Koyııbirsohbctc başladık. Adınu vc adresimi öğrendilcr. Birkaçyıl sonra bana,clindeki kimliğigöstercrek 'bu kimliği gönderdilcr" Ondansonra IstanburagclcntümÇingenclcr Çclikbilek'in konuğıı olmuşlar. Ona uğramadan Istanbul'dan ayrılmıyorlarmi!}. Komitenin amacı ise, dünyadaki Çingenelerin sayısını saptamak, onların görgü ve kültürlerinıartırmak,ycnıku^aklarakültürlerini ve geleneklerini öğreterck, scvdirmek. Komitc, dünyadaki tümÇingenelerarasında kültüralışveriş.iiçinçalışmalaryapıyor. I litlerdönemindc, Çingenelerin öldürülmesinin.yokedilmesinin ardından böylcbir komitenin kurulmuş. Ona da sürekli etkinliklerle ılgılı bıldırılcrgeliyornıu^. Ancak, uzakoldıığundan ıstedıği haldegidemiyor. "Dünyada hemen lıer iilkcdc Çingcne vatanda;>larya')iyor. Çingenelerin Türkıyc'den daha ıyı yaşadigı ba^ka bir lilke bulaına/.sıııız. Mescla.Bulgaristan'daÇingenelerkomünistdü/cııaltmdacoke/ildiler. BızÇingeneler sıkıya, baskıya gelaueyiz, serbestlık isteri/. Bu nedenle onlar da dayanamayıp oradankaçtılar. "üeçcnlerde Romanya'dan bir grup gelmİ!}ti. Çingenelerin ya'jantısını anlatan bir tılm gekiyorlardı. Bazıları daÇingeneydi. lclerinden biri Romanya Kültiiı Bakanlığrndaçalışıyormuş. Hirdığerıdcoradacerıbajjiymiij.Romanya'dadurumlannınpckde iyiolmadığınısöylcdi.Oysabizburadahiı;bir s,eyden mahrum edılmıyoru/." Söz dönüyor dolaşıyor Çingenelcrin huyunasuyunageliyor..."Bizleriçin 'cli u/un' deniyor. Ama, o eskidenmiş. Kasımpaşa'nınüsttaraflarında Hacı H ü s r e v 'de hırsızlar, cepçi1er Efsanenin yalancısıyız... "Tanhineskiçağlarındabırlran Imparatoru.akrabasıolanHint Imparatoru'ndanhalkını eğlcndirmcsi içiıi!,aıkı söyleyen.dans cden, çalgı çalan bınlcrcc kadın vc crkek istcmiş. Gelen kadın ve crkcklcrc buhizmetlerinin karşılığında toprak, tohum vc hayvan vermiş.. FakatÇingenelcıçalışmak istemcdiklcrı ıçin bu tohumları ekınek yerinc yemi'jlcr. Bunakızan imparatoronları ülkesindenkovmuş. Onlar dadünyanındört bir yanına dağılmıjjlar vc o giindcn bcn karınlarını doyurmak için çalgı çalıp, dans eimışlcr" "Çingeneler" diyor Çclikbilek, "gıyiıne, takıya,süsc vccğlenccyemcraklıdırlar. Aksamgeldigındc, 'Sabaha Allahbüyüktür' der ellcrinde ne varsa harcarlar. I lcsap kitapla, siya.sctleonlarındeyimıylc'7or vcsıkıcr işlerlcişi gücüyoktur. Politikayla,seçmenolarak ilgilenirler. SiyasetdünyasındaÇingenelere rastlanmaz. C'IIP'den başka partiye oy vermeyiz. Türk Çingcnelerinin bir numarası... "Siyasetteyokama, başkayerlcrcula!)mı^ insanlarımız var. Öğretmeninden, sanatçısına,doktorunakadar... Bizlcrdençok iyi sanatçıçıkar. Bunubilmeycn yoktur. Bülent Erşoy, Kibariye,hattakimlerkimlcr..." Ülkemizdeki Çingeneler Marmara ve TrakyaBölgesi'nde,özellikleEdirne,Kırklarcli,Çanakkale veTckirdağ'dayogunlas,mışlar. Meydan l.arousse'agöre,Çingeneler lstanburdasurdıplcrı,Sulukulc, Ayvansaray, Lonca, Kasımpaşa, Tophane, Üsküdar'da Selamsız, Büyükdere'de Çayırbajji, Bcyoglu'ndaSazlıdercsemtlerindeyaijiyorlar. Bulunduklarısemtlcregöredefarklıişlerleugraşıyorlar. "Eminönü'ndeperdeliksatan Çingeneler var. Kimileridesepetyapıyorvesepetlcrihraçediliyor. Istanbul'aTrakya'danbellidöncmlerde geliyorlar. Satiijlarını bitirdikten sonra geri dönüyorlar. Bu mavi gözlü, csmer vatandaşlar 'kırmızı para'yı yani allını seviyorlar. Azdayeseler,çok da yeseleroaltını alıyorlar. Çanakkale'deki Çingenelerin maddi vc kültürel durumları oldukça iyi. Gelenekleraynendevam ediyor. Istanbul'daKulaksız'da yaşayan Çingenelerin bir kısmı sepetçilik,birkısmıdemircilikyapıyor. Sepctçilerin durumu demircilerden iyi. Onlar da çok fakirl ik çekti ler." Sonunda "Sıkıldın" diyor. "Sana birÇingenemanisiokuyayım."^