Katalog

14 Osmangazi Üniversitesi, Psikiyatri Anabilim Dalı Öğrctim Üyesi Doç. Dr. Cem Kaptanoğlu, Adana'da düzenlencn, IV Sosyal Psikiyatri Sempozyumu'nda "Siyasal Şiddet'M değerlendirdi. Siyaset yapma alanının daraldiğı durumlarda siyasal şiddetin toplumun bir kesimi için meşruiyet kazanabildiğini söyleyen Kaptanoğlu'nun konuşmasının bir bölümünü yayımlıyoruz. UIMHURİYI.I Yitik cenneti ararken... eni doğan bir hcbcği diişünün... Annesi, islediği zaman meme vermediğiiKİe vcya kucağına alnuıdığındakalılıreasmaağlayan, öfkeden moraran ohcbcği. Muofkc, birçuk araştirmacıya görc, şiddotin kaynağıdır. Kcbek, annc kucağında bulduğu koşulsuz kabuliin.hu/ur. giivcn.biitiinlük vccksiksi/liğin sürckli olıııasını ıster. Annc kucağı, bebeğin mutlak dcngcyc ulaştiğı "ccnnct"idir. Anncsindcn vcya onun ycrine gcçen kiijidcn ayrılık, bcbck için, rcddcdilnıc, bölünmc, yoksunkık, cksiklik, engellenme kısaca "cennet"in,"denge"ninyitirilişidir. Ancak, büyüdükçe bizlerden bcklenen, ilk ncsncmi/ olan anncmi/dcn ayrılıp, bireylcşmcmiz, toplumsallaşarak, kültürün bir üyesi olmamı/.dır. Artık, yitik "ccnncf'tcn bi/c kalaıı onun nostaljisidiı. Yaşaınımızın gcri kalaıı kısmında, eksiksizlik, bütünlük, huzıır ve mulluluğu,dengcyiararı/... Ne zaman kiözdeşım kurduğumuz ideallereulaşmaçabamızengellenir, tehditedilir o zaman öfkc, ııcfrct vc saldırganlık ortaya çıkar. Diğcrlerini, ötckini dikkatc almama cğilimi.sınır.sı/lıkhiçbirengellemcylekar.s.ılaşmamaar/usunungerçekleşmesi, insan içinolanaksızdır. Buçcrçevede,"şiddetinsanlığınya/gısıdır"diyebilirmiyiz?Hayır, yalnızca, cngellenmişlik duygusu, yoksun kalma,öfkeduyguları,insanlığınyazgısıdır. Bunlarıyaşamadaninsanlaşmamızolanaksızdır. Ancak bu duygular mutlaka şiddet ürctmez. Öfkc, nefret; bcstc olur, rcsim ulur, roman olur, nıiting olur, örgüt olur, türkü lıid","iilkücü","devrimci","Kemalist","fcıııinist" vb. olarak tanımlaı.Tüm idcolojilcr, hi/.c idcal toplumu yani, yilirdiğiıııi/"cenneti" vaat edcrler. ürncğin: "Nc sümürcn nc sömürülcn, insanca hakça bir dü/cn", "Ak günlcr","Adıldüzcn"."Şcriatdüzcni","Koınünistdü/oıV,"MuasırnıcdeniyetlcrscviycMiıcula^mı^laikbirU)pluın","Adriyatikten(,'in Dcni/i'nc üüyük Türkiyc". Ru vaat cdilcn ideal toplumsal clü/cnlcr, bircyin,bırcysclplandape^incdiİ!jtiiğü,bcnlik i(.lcalıgibigcrccktcolnıayan,ulai)ilması hedellencn ütopyalardır. Birbirinden çok iarklı,u/laşmaz toplumsal güçler,eksiklikler, tatıninsi/.likler vc yoksunlukların aşılmasıar/usuyla"yannlarda"gcrccklc^ccck idcal toplumsal düzcnler, ütopyalarvcbunları vaat cdcn idcolojilcr, siyasal yapılar,öndcrlerle özdeşim kurarlar. Ulaş;mak için öncrdiklcri araçlar, yöntcmlcr nc kadar t'arklıolursaolsun.herkesim için, bu toplumsal ütopyalarlasimgclenen,malum"eennet"tir. Sorun isc, bcnim ccnnetimin ötekinin cchennemiolabilmesidir. ... Siyasi örgütler, yoksunluk cdebiyatı yaparlar vc ülkcy i yoksunluklara, karanlıklara mahkumcdenleri,örneğin;mutfaktayangın çıkaranları, tüyü bitmemiş yetim hakkı yiycnleri, ülkeyi be>jscntc muhtaç edenleri, tekclciburjuvaziyi,emperyalizmi,bölücüleri, aydınları, kafirleri, gericileri, mcdyayı vb. suçlarlar. ...Siyasal şiddet, siyasal bir hcdef, amaç doğrultusundabclli toplumsal kesımlcreyönelik bir iletidir. "Halk veyahak düşmanlan" cczalandırılır, birilcı indcn "lıesap sorulur", birilerinin"kanıyerdcbırakılmaz",birilcrının"siııinneıkc/lcrıtahripcdilir","tcröristlcnntcpcsincbalyozgibıinılir","bölünmez bütünliiğckastedenunsLirlarsusturulur",birilcri "beslcnmez, asılır" ... Siyasal siddct uygıılayanlar, özclliklc bu şiddct cylcmini üstleniyorlarsa, gö/lerı tanıklardadır, öneınli olan onların nc düşündüğüdür. (,'ünkü eylemdcn amaç, tanıkları ^öyle veya böylc davranmaya, düs»ünmeyc, kcndilcrinc yaklaijmaya,güvenmcyciknactmcktir. Bubağlamda, şiddet eylcmcilcri, tanıklann, mağdur(lar)laözdcşim kurabilccckleri cylcmlcrdcnkaçınırlar. Ömcğin,kadınlar,çocuklar, masum vatanda^lar, lalclercylemin hcdcfi olduklarındacylcıtıi,idcolojik,polıtik olarak rasyonalizccdcbilmcninolanağıyoktur. 1996 1 Mayıs'ında lalclcri c/cn gcnç kızın bu"cyleıni" idcolojikpolıtık olarak anlamlandırılamadı, hatta basında bu, "liimpen şiddct"olarak tammlaııdı. lîencebuvebenzeri eylemler, toplumun bclli kesimlcrinin artık tanıklara (hİ7C), aldırmadıklarının göstcrgcsi."Bİ/"öncııısı/ vectkısı/tanıklar, Sıvas'ı, (ia/i'yi, Susuıluk'ıı i/lcdik dc (T V'dentabii)ne oldu'.'"Hiçbır şcy artık eskisi gibi olınayacak." diyoruz, lalelcri e/cn gcnç kı/için isc, "hcrşcycskisigibi"... Bizlcr dürüsltanıklar olıııasını öğıcniııceyc kadar ncya/ık ki lalelerdahaçok çığncnccck gibi. Siddctin rasyonalizasyonu işlcmi iiç düzeyde gerçeklesjr, ay ıı ına, değersi/lcştirme vc ahlakı dışlanıa. Ayırma; insanları, "biz" ve "onlar" olarak ayırnuık ve bi/den olmayan"onlar"aolumsuzözclliklcryüklcmcktir. "Biz" "onlar" ayrımınınkcskinlesjmcsındc "onlar"ın dcğcrsiz, aşağı görülmcsinin öncmli rolü vardır. "()nlar"ı aijağı göımenın baijladığı noktada "onlar"a zarar vcrınek, şiddct uygulaınakkolaylaîjir. Artık "biz" ve "onlar" kesinsınırlarlaayrılmıstır. Bu,"onlan" anlanıa ve eijduyum yapmayı cngellcdiği gibi "onlar"ın, her türlü insani, ahlaki değcrlcrin geçcrsiz olduğu bir ycre konulmasına nedcnolabilir, "onlar" yakılabilir, cesctlcrine"lcs,"denilebilir, işkcncedengcçirilebilir, kaybedilebilir. Maraij,Sıvas,(îazi Mahallesi vcCiüneydoğu'daolanlarıbu/cminde bir ölçiide açıklayabiliriz. "Bız" vc "onlar" ayrımı, şiddct uygulanan kurbanlan somut,yasayaninsanlarolmaktançıkarıp,anonim birdiisman simgcsi haline getırir. Doç. Dr. Cem Kaptanoğlu olur, bilimscl buluş, icad olur, olimpiyal rckoru olur, aşkolur,şiirolur...Şiddetin kaynagının, bu güzelliklcrc kaynaklık edebilmcsiiscbüyükölçüde,yukardasözüedilen öfkcdenmorarmiijbebeğin.içındcdoğduğu ailcnin, toplumun, demokrasi kültürünc, bircyinkendisıniifadcedcbilmesiiçingcrckli kanallarınaçıkolupolmamasına,oailenino toplumun >,iddetle ili.'jkisınc bağlıdır. Bircyintoplumsallaijmasürecindc^ekillcncn "nc olacağı", "nasıl olacağı", "kimin gibiolacağı", yanı,ö/.dc^imkuracağıimgclcriııscciminde,ıdcoloiilcrinöncmibüyüktür. Kisjininsiya.salkimliğidcbusüreçteşekillenir. Kişi kcndisini "solcu", "sağcı", "müca Herşey vatan için mi? Bizler, bircylcr olarak birbirimizc karşı şiddet kullanmahakkımızdanva7geçcrekbu hakkı devlctc dcvredcriz. Yani ihkakı hak, yani linç gibi uygulamalarmodcrntoplumlarda kabul edilcmcz. Şiddct uygulama tckclinesahipdcvlct,kanunlarlabclirtılcnsınırlar içindc vatandaşlar üzeı inde zor ııy gulayabilir. Özgürlüklcrinikısıllayabılır, mallarına elkoyabilirvcyaidamedebilir. Buyasalşiddettir. Fakat nc ya/.ık ki ülkeıni/dc yasaların meşruiycti tartışmalıdır. Bununcnsomutkanıtı, Avrııpa İnsan llakları Mahkemesi'nin elinde bulunan dava dosyalarının yüzde 50'sininT.C.Devletialeyhindekidavalarolınasıdır. ...Türkiye'de devlet, topluma ne yazık ki kötü ornck olmuştur. Bir ülkcde devlet, devlet adamlan, siyasetçilervb. şiddetin bırtürünümcşru, haklı,gerekli görürlerse ve bu şiddetin uygulayıcılannr'kahraman","şcrcfli"ilancderlersesıradan insanların şiddctle ilişkilerinin bozulmaması olanaksızdır... ...Demokratik, insan haklannasaygılı modcrn bir topluında hcrdüşiincc, örgüt, akım kendini demokratik yollarla i fadc edcbiliyor. Şiddctc başvurmadan eylemler yapıyor. Demokrasininvaroldıığu topluında siyasal şiddctcbaşvurnıanın tanıklara anlatılabilecek hiçbirmeşrugerekçesi olamaz. ^ t 00 Taner Kul