Katalog

10 Postmodern kavramı son yıllarda pek dilimizden düşmüyor. Pckiyi postmodern anlayışlar siyasi ve toplumsal değerlere bakışımızda, yaşamımızda nc gibi değişikliklere yolaçtı? Siyasi kimliğini hiç yanından eksik etmeyen sinema ve tiyatro sanatçımız Halil Ergün'le postmodern yaklaşımlara öfkeli bir söyleşi... çeğindegerekse'1'ürkiye'deinsanlığınelinden büyük ka/anımları alındı. Alınankazanımlar yerine,"bizimpazarımı/.olduğun kadar sana demokrasi" olarak ifadeedilebilccck bir program sunuldu. Yeni ekonomik dünya düzeni tektipbirkültürüdeberaberindegctirmekzorundaydı. Tek tip reaksiyon biçimi oluşmalıydı. Aneak böyleçok rahat kabuledilcbilirdi. Çünkü o günc kadar dünyada antiemperyalist tutumlar vardı. Ulusal savaşlar vardı. 12 Eylül öncesindelürkiyc'debirba^kaldın vardı. 12 Eylül sonrasında ise kültürel ekonomik sanatsal... vb. birçok alanda bas,kaldırı bu yollaeksendışı bırakıldı. HULYA ERGUN B indokuzyüzseksenliyıllarlabirlikteşiiTüjekgibi girdi Türkiyc'yepostmodernİ7m...l ümhızıylada, ülkedeki cntelektüel yaşamı belirleyen solcuaydınlaraçarptı. O kadar "güçlü"ydüki rüzgârı orlalıği kasıp kuvurdu. Bu kuvvetli sağcıakınunetkisinekapılaıı"aydın"lardaoldu, ciddi tavıralan entelektüelleriıı olduğu gibi. Halil Ergünsincmadakiveaktifpolitikadaki çıkışlarıy la postmodern akıma kars, ı ılurus. belirleyenlcrden. Liseyıllarındasoldanyana politiktercihyapanErgün, Mülkiycyıllannda ise artık sosy al ist bir saııatç ı. Darbe döncmlcrindedeeezaevleriııdesosyalistliğininbedeliniödeyenlerarasında. Halil Ergünailesindeki ilksanatçı, polıtik mirasını isedede Halil Ibrahim Bey'dcnalıyor. 1 lalil tbrahiın Bcy Erzurum ve Sıvas Kongresi delegelerinden. Solavangart sanatçt 1 lalil Hrgün'lc, postmodern anlayısjların gelişmesini, sanattaki ve sol çevrelerdeki yansımalarını konuştuk. anlayisj, teknolojikbaşdöndürücügelişmelerin insanlan çılgınea tüketime yönlendirmesı sonııcu ortaya çıkan bir yaşum tar/ı. BirtaraftaSovyetlerBirliği vardı.Birtarafta daözellikle Batı Avrupa'da insuııların sanatsal, kültürel veinsanı dcğcrlcr noktasında eldeettiğiönemlimev/iler,önemliyaratıcılıklar vardı. Yirminci yiizyıl aynı /amanda büyük savasjarm.büyükbunalımların, büyük yıkıntilarındaçağıydı.20.yüzyıldabütünbunları itici güç olmaktan, yaralıcılığı da birikim olmaktan alıkoymanın yolu olarak pqstmodernizmortayaçıktı. Bircila, birkaçışolarak. Postmodemizm.aynı/amandahayatıbiraz günübirlikyaşamanoktasınaindirgedi. Bircyin, sadece kcndine sunulan tüketim mallarını eldc etmek ieiıı çal ışarak var olabileceği anlayışi dayatıldı. Bu da insanın yaratıcı duygusunaolumluetkidebulunmadı.Sonuç olarak insanıinsanyapabilecekbirinşaatmalzeınesi oluşmadı. Buakımarkasından büyük yalnı/lıklargetirdi. ..2().yii/yılınsonçeyreğindeyeni dünya düzeni dediğimi/ büyük politikala 12 Eylül bir yalnızlıktır. Jnsanlann bir kısmı cczaevinde "kayboldu "lar yalnızlıktan. Bir kısmı da dısarda. 12 Eylül ağır bir ekonomik modeldi. Pcıra, fetiş haline gelmisti. Postmodern teriminin kullanıldığı, sanatsal, entelcktüel ve akadcmik alaııların gcnişliğidikkatçekici.lVlimaridenplastik sanatlara, cdcbiyattan ekonnmiye kadar pekçokalanda postmodern kavramı kullanılıyor. Sanat açısından postmoderni/min temel uıısurları; sanat vc gündelik hayat arasındaki sınırııı silinişi, y üksek kültür ile popülerkültiirarasıııdakihiyerarşjninçöküşü, eklektizm, kiiltürün "deriıısi/liği"nin selanılanışı, sanat üreticisinin ö/.gürlüğünün gözden düşiişü ve sanatın ancakyinelemedenibaret olabileceği varsayımı olarak kabul ediliyor. Bu postmodern kavranıınıkapıtalizmin bir cilvcsi noktasında yorumlamak lazım. Batı'da, postmodcrni/m başdöndürüeü teknolojikgelismelcnn,polilikatıkanıklığmııı,kapitalizmin insanı mctalaştıran, insanı kcndine yabancılaştıran sürecini örtmenin işlcvi olarak orlaya çıktı. Postmodern, kaba bir hayat rın da malzemesi oldu. Yeni pa/arları beslcmenin de kültürel boyutu olarak sunuldu. Insanlığıngclişmcsiaçısindanbirideolojinin dün ne vardı, bugün ne oldu, yarın ne olaeak gibi soruları sorması gerekir. Postmodcrni/m insanların hayatı kendi ellerıyleörmck noktasında bir katkıyapmadı. İnsanlan küçiik adaeıklarhalindebüyükyalnı/lıklarasoktıı. Runaaıttcknolojikprogramlarda vardı.'lclevizyonlar vc diger tcknolojik aletler biıa/ kolay ya^amayı getirdı. Kolay yaşamak da insanlan mutsu? etti kanımca. Ö/.etle postmodeı nizm, yıkılması gerekcn bir set. Postmodern nıoda, nıoda olduğu kadar da tanmılannıası zor bir kavram. lileratürde kavramı kaışılayan net bir tanım bıılunmuyor. İlköııceBatı''daakademikçevrelerde üretilen hu kavram sonraları yaygınlastı. I ürkiye'ye kadar u/aııdı. PostmodernniçinTürkiye'de 12 Eylül'den sonra yay gınlaşlı? Bu döncm gerek dünya öl Busaltsolunbaşansızlığıdeğildi.Bizedayatılanprogramlarlailgiliydi. Programkapitalizmin doğrudan bir parcası olma noktasında özetleniyordu. Dalıaöneeleri yarımyamalak da olsa bagımsı/.lıkcı yaıı vardı, kamusal yan vardı. Bütün bunlar yok cdilmeliydi. Sanat ccphesindede aynı .Özalistpolitikalarharcıalemsanatı.obje sanat haline getirdi. Birzamanlardcvletiyönetenlersanatlailgilenmezkenanidensanatçıdinleyen.bakanlar, baijbakanlarhatlacumhurbaşkanlarıgördük. Bu bir gazino kültürüydü. İnsanların aniden kadını,cinselligi,bireyitartışmalarınıdaaynı bağlamdaelealmakgerekiyor. Bunlar lineralizminnimeliydi. İnsanların sığınacagıdiğer mev/ileı yıkılmıştı. Sosyalızmden bahsetmek dcınodegörülürolmufjtu. loplumunaklifkesimleriözellikledcgençlermakrodüzeydeki ülke sorunlarından tızaklaştı. Gençlerin olayları algılamaları dünyayı yorunılamalarında postmodern modalarııı büyük etkileri var. HayalKahvesi'ndcbirrockkonseri vardı. Bir grup genç marka kotlu, marka ayakkabılı, markatisörtlü.aynı Batılıyaşıtlari gibi bağırmayabaşladılar. Ama Batılı yasjitlan gibi kendilerindcngeçmiyorlardı. Arasıradaarkalarına dönüp kim bakıyor diyc göz atıyorlardı. Bu suni bir sey. Belli hepsi orta sınıf çocuklar. Buradaokurnayagelmişler. Belli kibumarka giysileri almak içindeaileleriyledidişmişler. Tambiröykünme. Yanılsamalarla yaşamak. Geçen gün de bir üniversitcnin anfisine söyleşiyegittim. 150 kadar genç vardı. Geyik muhabbctine geldim dedim. Çünkü onlar hayatı geyik muhabbetiyle açıklıyorlar. Görünürdeçocuklarınsjkâyetleri vardı. Ama çocuklar kcndilerini savunma noktasında bile değiller. Modernanlamdaöğrenciolamamışlar. Çocuklar kendi seçimlcrini ifade etme noktasındabile değiller. Postmoderni giyimle,küpcyle,barda ifade etmek istiyorlar. Ben çocuklardahicbirsancıjtirazgöremedim. Postmodern modernden türeyen terim ailcsinin karşıtı dıırıımunda. "Post" modernden kopıııav ı ve kırılmayı göüterirken, po/.itifbiranlanıdataşımıyor. Türkiye'de moderıı de klasik anlamıyla karşılığını bulmadı. Ö/.elliklt de 250 yıldır modernlesme mücadelesi verdiğinıizi düşünürsek. l.lbcttc bu çok doğru. Postmodern deyince bir modcrns'im yaşanmı^ olması gerekiyor. Kültürel atmosfcr, yaşam tarzı olarak modcrn biı toplumoluştu. Bununiçindetıkanmaların ve bunalmaların başkaldırısı postmodernist bir akımı çıkardı. Türkiye modcrnizc olmamışki ncınsan ilişkilerindcne ekonomik ilişkilerdc, ne siyasal ilişkilerde. Ne kurumlasmalarında, modcrn niandcğil ki insanlardaha kendi hayatlarını savunmayı öğrenmemişler. Yurtta^olamamışlar. llattabirulusalkimlik sorunu var. Dalıa onu tartışma noktasında değiliz. Bunda birbakınıa postmodern modaların çabuk yay ılması da etkeıı oldu.Postmodern diye resim alındı. (ierçekten resim sevenlerkiiltürü olu>tu mu Tiirkiye'dc'.' Resmin yanında romanda da postmodern akım rağbet gördü. Bırbasjka örnck de yeni romancılar keşfctmek. Postmodern romancılar çok tutuldu. Ben nıoda olan sanat ürünlerinden hep korkarıın. 1980'le birlikte "ya/lık" kültürü d postmodern resim almak veya postnıodeı romanlarokuınak gibi nıoda oldu. ()/alistpolıtikalardanmaalcscfcskisalcı lardabüyükorandaetkileıuli. Buctkilenm< nın kar^ılığındada büyük paylaı aldılar. Fvsk dcn cntelektüel ıtira/.larıolaninsaıılardabi den ANAPgibidüşünnıeycbaşladılar. Dü/ nin kuralları içınde başarılı kabul edilcn b grup insana ait sanatsal vc kültürel bir ya oluşturulmak istendi. Postmodernizm ileri Batı ülkelerindeg ncl olarak 2. Dünya Savaşı sonrasında ort; ya çıkan kapitali/.ınin üçiiııcii büyük aş; masımıı kültürel egeıneni ya da kültür mantığı olarak kavranıyor. Bi/.dede 1980 yıllarınikinci varısıııdan sonra "ö/gürlül' tartışmalarıyla birlikte gündeıııegeldi. Ikinci DünyaSava.şrnıclahır"'çılgın"ada baijlattı. Milyonlarca ölü verildi. Bazı ırkl yakıldı. Avrupa'dabuyıkıntınınardındanbi takım inkârcı akımların türemcsini anlıyı rum. Insanlardakiçöküntüyüanlıyorum. K pitalı/min buçöküntünün üzerinerenklib seylerbindirmesigerekiyordu. 1980 sonrası Türkiye'yc gelincc durum d. ha f'arklı. Askcri darbcylc davatılmak isteıu