Katalog

CUMHURİYET DF.RCİ "Ben yaptığım şeyleri satmak istiyorum. Ama kendimi satmak istemem." Böyle diyordu geçtiğimiz günlerde ölen Roland Topor. Polonya kökenli, Fransız grafiker, komedyen, romanct, dramaturg, ressam ve senarist Topor aykırı tarzıyla tanındı hep. "tkiyüzlü olmadan insancıl olmanın tek yolu" diyordu "Bencil olmaktır." Roland Topor, ayktrı bir romancı, ressam, komedycn, grajlker... TAN ORAL "Roland Topor kimdır?" "...Olay geçen gece oldu. Paris X'de Faubourg SaintI lonorc Sokağı'ndaki evimde sakin sakin uyuyordum. Nedenini bilmiyorum bırden uyandim. Garip bir korkuyla gözlenm koskocaman açık yatakta uzanmıştim. Peneeredebirgölgebelirdı.Zayıfsokak ışığındaiçeriatlayanbiradamoldu.Telaşsızca çalışma masama doğru yüriidü. Ycni bitirdiğiın, pek dc fena bulmadığım bir desenım duruyurdu masanın Lıstünde. Ay ışığında 'zıyaretçımin' kalemınin küçük bloknotunda gczındiğını gördüm. Sadece desenı ıncelcmek için durdu biı an. Sonra kımıldamaya başladı. Kopya çekiyordu! Desenimi çalıyordu! Şcytanca işinı bıtirıncc adım adım pcncereyeyaklaştı, bırayağını dte tarafaattı. Tam bu sırada bırışık hüzmesi hafifçe yüzü Çok çizgi, çok hayat.. yoru7. Masada oturduğumuz süre içinde açık tuttuğum küçük kasetçaları sonradan dinledığimde, içinde bol bol atılan kahkahadan basjka yazabileceğim pek az şey bulabildım. Komet çevirmenlik yapıyor, ben Topor'a soru sormaya, o da yanıt vermeye çabalıyor. Patricia ise gecenin tadını çıkarıyor. Sanat ve hayatla ilgilı konular Komet'i heyecanlandırıyor. Tartışmak, çeviri yapmaktan dahaçekicigeliyorona,sorularıdayanıtları da sahipleri ile tartışıyor. Ancak bunu yaparkençoğunlukla,bcnimleFransızcaTopor'la daTürkçekonıı^mayısürdürüyor. Vekahkahalarardıardınapatlıyortabii.Kısa bir süre sonra da soruy anıt faslını ve çeviri ışıni bir yana bırakıyoruz. Anlaşmak için gülmek herkeseyetiyor. Birazaklımdakalanlardan,birazkasetten ve küçük kâğıtlara alınmi') küçük notlardan, biraz da başka kaynaklardan derleyerek ya nü aydınlattı. Hayrct çığlığı atmaktan kendimıalamadim. Roland Toportiubu! Arkadaşım! Kardeşim! (,'iftim! Çığlığımdan korkmuşolacak. Dengesini kaybetti ve beşıncı kattan aşağı uçtu. Kaldırımayapıştı kaldı. Şımdi sadece bırtek Roland Topor var. Kim nc derse desin sanınm o benim." Bir kıtabında kendisini bu sözlerle anlatan, kendınden önccki çizcrlerden ve çağdaşlanndankcsinliklebambaşkaolmakgibi bir ö?elliktaşıyan Roland Toporılc yaptığımı/konuşma da yine Toporvan oldu. Benzerinc rastlanamayacak türden, barnbaşka bir konuşma. Daha doğrusu konuşma değil de birtürlü konuşamama. Ankaraclagüzel bircylül akşamı yine F.ylül adında güzel bir yerin loş bahçesındc Topor, kı? arkadaşı Patricıa, ressam Komct vc ben söyleşıp gülüijüyoruz. Daha <,ok da gülü zıyorumsöyleşıyı.Hangisoruyakarşılıkolduğunubılmediğinıbiryanıttaşunlarvar: "Rvetçızgilerimzaman içinde değiştıler. Oysayayınyönetmenlerı,gördüklcrı şeyleri isterler, çizere onları empo/e etmeye çalışırlar. Aykırıışler,yaygınlıkka7anmadıkçabüyük skandal yaratmazlar." Topor burada, daha öncc öğrendığı Türkçemüstchcenbirtekerlemesöylüyorveeklıyor: "Bu sözleri burada söylemem bir skandala yol açmadı. Ama aynı sözleri bir mıkrofonda söyleseydım ortalık bırbırine girerdi. Iktidarların karanlık dü/cnlcri .sarsılınca, birtakımsorumsu/laroyunundüzenınıbozunca skandal olııyor. Çünkü toplumların, görünür kurallara ilişkin iç dırençlcn ktıvvctlidir. Burjuva toplumda sanatçı kendindenbeklenenlerı yapabildığıni gösterir.sonra yapaeağını yapar. Ben yaptığım şeyleri satmak istiyorum. Ama kendimi satmak istemem." Komet konuyu resim (pentür) ve çizım (desen) arasındaki ayırıma getiriyor. Topor sürdürüyor: "Fransa'da resim soylu bir sanattır. (,'izimt iscbanal sayılırdı. Daumierçokacıçckmiştirbuyüzden. Benim içinsebuönemli değil. Ama ikısi arasındaki tek fark, sanınm fiyat farkı." Toporbirbaşkasöyleşide ise şöyle diyordu: "Desen yapmadığım zaman yaşamak için hiçbirgelirimyok. Desen yapmazsam mcteliksizım.. (,'İ7giromansabambaşkabirşey. Tek bir kâğıdın üstüne bir sürü desen yapmak gerek. Bu da benim işım değil, çünkü çokçalışmaıstıyor. Bençalışnıayıazaltmaya uğraşıyorum. Daha az çalışma en iyisi. Daha az zaman harcamak. Desenlerde çoğunlukla insanların hayranlıgını çeken şey çalışma,descnlerinişlenmişliğı.Üstelıkdcsende tutucu bir dönemdeyız. (Konuşma 1880 de geçiyor. T.O.) Bu yüzden dc ıyı desen çok çizgili 'Güzel Sanatlar' descni oluyor. Ben, ben de bu yüzden çok çizgi ylc çalışıyorum(gülüşmeler)." Gülüşınelerbizimsöylcşımasıısındanda yükselmeyebaşlamadanönee Topor resinıleçizim arasındaki t'arkı, çizım'inyayımla^ nıyorolınasınabağlıyorveekliyor: "Desen bir bildıri oluyor, okunabılır bir şey oluyor. Rcsimse okunabilecek bir şeye dönüşemiyor. Darbirizleyicisı varonun."Ve Komet'in, "sanat eseri biröncrıdır"diye başlattığı.karşılıklısoruluyanıtlıamatekyanh