Katalog

12 P+ Kadınlar Dünyası'nın bu radikal tavn, döncmin önde gelen birçok kadınıni bi le rahatsızetmişti.Bukişilerdergiyeyazıvermeyi reddetmişlerdi. 1914 yılında, şair Nigar bintOsman'ıneditörliiğünde, Kadınlar Dünyası'nın "aşırılıklarına" karşı Kadınlık adlı başka bir dergi piyasaya çıkarıldı. Halide Edip, 1908yılındaçıkanbiryazısındabukonuda şöyle uyarıda bulunuyordu: "Kadınlanmızın en zcki sınıflarında feminizme doğru bir adım görüyorum. Bu her memleketinkadınlarınıngcçeceğibirsafhadır. Fakat dcvri tekammüllerinde [gelişim devrelerinde] cpeycc ileride olan bir hatvedir [adimdır]. Halbukibizhenüzilkadımımızi atmadık. Rununlaberaberbuhareketşayanı takdir olabilir. Yalnız erkeklere buıkadar muarız [karşı] görünmeseler! Bizdeaklı başındaolan gcnçler, kadınlar kadarfeminist ve bunların zihninde kadınların terakkisinc [ilerlcmcsine] yardım etmek için miisait bir zcmingörünüyor. lştekadınlargüyaheryapmakistediklcrineerkeklerihail[engel]görrnektense, onların hüsnı nıyetlerindcn fiyi niyetlerinden]istifadeetselerdahamuvafik [başarılı] olur." [Halide Salih, "'Mahasin'i Okuyan İCardeşlerime." Mahasin, no. 6) II.Meşrutiyet,kadındergilcrindeolduğu gibi, kadmderneklerinınsayısındada bir patlamanınyaşandığıdönemdir. Budcrnekler, hayır işlerinden ekonomik konulara kadar birçok farklıalanda etkinliklerdebulunmuşlardı. örneğin, 1908 yılında Selanik'te kurulanOsmanlı Kadınlan Şefkat Cemiyeti, din farkı gözetmeksizin kimsesiz kadınlara ve çocuklara yardımı, gene aynı y ıl kurulan Cemiyeti Hayriyei Nisvaniye [Kadınlar Hayır Derneği] ise kadınların eğitim olanaklannı geliştirmeyi amaç cdinmişti. Adı geçen derneklerden ikincisi, kendi olanaklanyla kız okullan açmış, varolanlann ihtiyaçlannın giderilmesi için çaba harcamış ve kimsesiz kız öğrencilere yardımdabulunmuştu. Aynca, yetişkin kadınlar için çeşitli şehirlerde el sanatlan kursları da düzenlenmişti. 1916 yılında kurulan, Osmanlı Kadınlan Çalıştırma Cemiyeti Islamiyyesi [Islami Osmanlı Kadınlarını Çalıştırma Derneği] ise, adından da anlaşılacağı gibi kadınlara ev dışında iş olanakları yaratmak için çaba gösterdi. Mamulatı Dahilliye tstihlaki Kadınlar Cemiyeti Hayriyyesi [Yerli Malı Tüketme Kadınlar Hayır Derneği] ise, temel olarak kadınları yerli malı kullanmaya özendirmck amacıyla kurulmuş bir dernekti; uzun vadede amacı, Osmanlı lmparatorluğu'nun Batı'ya olan ekonomik bağımlılığının sona erdirilmesi yolundakatkıdabulunmaktı.Buörncklerin yanı sıra, Asri Kadın Cemiyeti, Musiki Muhibbi HanımlarC'emiycti [Müzik Seven Kadınlar Derneği], Tealii Nisvan Cemiyeti [Kadınlan Yükseltmc Derneği], KırmızıBeyaz Kulübü gibi çeşitli amaçlarla kurulmuş başka dcrnekler de vardı. Ancak bütün bu Osmanlı kadın dernekleriarasında, kadın haklannısavunmayıaçıkbirşekildekcndine temcl amaç edincn, bilinen en önemli dcrnck, yukarıda da adı geçen Osmanlı Müdafaai HukukuNisvan Cemiyeti [Osmanlı Kadınların Haklarını Savunma Derneği] 'oldu. KurucusuUlviyeMevlanadlı bir kadındı.^ * Bu yazının hazırlanmasında başvurulan temel kaynaklar: Çakır, Serpil. Osmanlı Kadın Hareketi(lstanbul: MetisYayınları, 1994). Demirdırek, Aynur. Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikâyesı (Ankara: Imge Yayınevi, 1993). Haerkötter, Ruth. Mahasin: Ein beispiel fürdıe osmanische Frauenpresse der Zvveıten konstitutionellen Periode (Mahasin: II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Kadın Basınına Bir örnek] [VVİesbaden: Otto Harrasowitz, 1992). KarakayaStump, Ayfer. The Emergenceof a FeminıstNationalist Discourse in PreRepublıcan Turkey: Case Study of Kadın Magazine (19081909) [Cumhuriyet öncesı Türkiye'de FeministMilliyetçi Söylemin Ortaya Çıkışı: Kadın DerglsiÖrneği]MastırTezi,OhloStateÜniversitesi.TarihBölümü, 1996. ClJMHURjYETDERGİ Nazan Öncel, Yeşim Salkım, Çelik, Beyaz, Müjde ve Yalçın... Kimi aşkı yaşıyor kimi ise yaşamakla kalmayıp şarkılarında da anlatıyor. Kiminin aşkı bu yüzyıla denk düşmüyor, kimininki başka aşklara benzemiyor. Onlar ençok aşkı seviyor ama aşk didiklenmeye gelmiyor... Her zaman heryerde ille de aşk. İNCt DÖNDAŞ e çok klip, aşkı orasından burasından didikliyor. Bir klip, anlaşılamamanın acısım basbas bağırırken, bir öteki, giden sevgilinin ardından ağıt yakıyor. Biri, "Boşver, acı zamana endekslidir, çabucak unutulur" derken, yeni gösterime giren bir klip ise, aynlmanın hiçbirşey ifade etmediğini ve sevgilinin izininömürboyusürüleceğini önesürüyor: "Dünya küçük, aşkım büyük." tşte Nazan öncel, Yeşim Salkım, Çelik Erişçi yani Çelik de, obiranda tüketilen kliplerinde, aşkı orasından burasından biri iki dakikadaanlatmayaçalışıyorlar. Oysa, aşka dair görüşleri farklı, yaşanmış her aşkta olduğugibi... Nazan Öncel, aşka, "harbi, biraz da serseri" açıdanbakıyor. "Insan aşık olunca, pişmanlık duygusunun üstüne yürümeyi öğrcniyor. Don lastiği gibi, esnek olmak gcrek i yor. Ancak, taş olmadığımız için, zaman zaman gaflete düşüp, teslimiyct de söz konusu" diyerek bir drama da benzetiyor aşkı. Onunaşklarıl9. yüzyılaait... Bunun nedenini şöyle açıklıyor: "Dönemin, özgürlük istemi içinde yer alması nedeniy le, ressamlar, şairler,miizisycnveyazarlar, burjuvazinin istcğini reddederek ve varoluşa anlam yükleyerek, duygu ve düşüneenindışayansımasınısağlamışlardır." Biraşkilişkisinde,ruhununbiryanını Macellan gibi serüvenci, bir yanınıdabunlaraparalel olarak romantikbuluyor Öncel: " Aşk konusunda hiçbir zaman cimrilik yapmadım. Ancak, tam denizi yüzerek geçtiğim bir anda, bir bardak suda boğulmay a da prim vermedim." "Aşk beni, altüstcttiği andadefansa geçcbiliyorum" diyen Öncel, aşkı kcndisi gibi görüyor ve sadece kendisı gibi aşık olmak istiyor: "Aşkin beraberinde yaşanması gcrcken tensel ilişki, insanın bedenine uyum sağlaması.sanırımsınırları Yefim Salkım: Aşk, delice bir tutkuyla gelmelL, "Aşkilerlemeyebaşlayınca,insanosevgiliyi değil de onun yaşattıklannı sevmeye başlıyor. O saatten sonra sevgiliye bir obje gibi bakılıyor. Burnunuz onun İcokusunu 500 metre i leriden alabi 1 iyorsa, her türlü acıy ı ya dasevgiyi yaşamayuhazırsanız, kaçırmayın diyebilirim." öncel, okuduğu romanlardaki aşklardan en çok hangisinden etkilenmiş? Rüzgârlı Bayır'ın çingene kahramanı Headclif' in tutkulu aşkından daha çarpıcısını düşünemiyormuş: "Otutkununöldürücüboyutlaravarması, insanı dehşete düşürüyor. Günümüzdc aşka, ya bir gecelik maceralar olarak bakılıyor ya da insanlar aşkı mekanikleştirdi lcr. Hiçbir derinliği yok gibi geliyor bana. Ben serseri ruhumu sevdiğim kadar, derinliğimi de bir o kadar seviyorum. Şu ki, ben aşkı seviyorum." N kaldırmak için yeterli. Ancak, şiddet ya da sadizm gibi kavramlan bunlardan ayınyorum." Aşkı bitiren, aşkın en büyük düşmanı ne? önceFegörekuşku. "Kuşkuyubaşınızınaltında yumuşak bir yastık gibi tutarsanız, bir çırpıda olmasa da inişe geçip yok olmasını çabuklaştınrsınız." Peki aşk insana nelcr kazandınyor? Nazan öncel Öyle glt, gideceksen "Son bir sigara içelim/ Öyle git, gideceksen/ Neoluryavaş iç, yavaş iç/ Dö n ^^^^^ mey e c e k sen... " Birşarkısında giden sevgilinin arkasından böy lc yalvarıyor Yeşim Salkım. Aşkı, aşkınyalnızca aşklapaylaşıldığı yüzyıl diye nitelediği, 18. yü/yıldayaşamak dilcginde. Dracula fihnindcki gibi aşık olmak ve y iııe aynı şekilde kendisine de delicc bir tutkuyla aşık olıınmasını istermiş Salkım. kn çok Madam Buttertlyromanındakiaşktanctkilenmış. "Günümüzdc öyle aşklar kalmadf'diyor. | Aşklabedenin ilişkisine Miıır da koymuyor. "Aşk insana olgunluk k kazandınyor. Acıyı ve ağlamayı, sevmeyi,