Katalog

8 P» meleği" olarak 30 yıl boyunca proje masaları ve şantiyelerde restoratörlük ve mimarlık yapan Cahide Tamer, 1973 tarihinde Fransız Hükümeti tarafından "Chevalierde I'Ordre des Arts et dcs Lettcrs" nişanı ile ödüllendiriliyor. Biryılsonraise, 1974yıhnda"kendi istcğiyle" 59 yaşmda emekli oluyor. Böy lesinc yoğun ve ürctken bir meslek yaşamına ve yinc aynı yoğunluk, çalışkanlık içindekiemcklilikyıllarınadabakarak;"acaba neden kendi isleğinizle emekli oldunuz, daha uzun y ıllar y ine aynı görevde çalışabilirdiniz?" şeklindcki sorıımuzu ise yine bııgünlerede ışık tutacak müthİ!jbir"tarihseI tanıklığını" scrgileyerek yanitlıyor: "O yıl (1974) F.cevil Başbakanlık yaptı biliyorsunuz, ama hükümette Erbakan da vardı. VakıflarıdaErbakan'abagladılar. Sankiyeniden Evkafı Huınayım devri başlamıştı. Bizım zamanımızdaki o modern anlay ış kalmamıştı. Krbakan'in adaıııları Vakıflara doldular. Bende30yılımıdoldurduğumiı;inayrıldım. Sonra zatenbenımçalışmaodamıdamescid yapmışlar, namazkılmak igin..." Cahide Tamer'e 10 Aralık 1993 günü Pera Palas'dadüzenlenen"Kuşaktan KuşağaMimarlar" yemeğinde Mimarlar Odası'nın "Meslekte 50yıl"plakeüni verıniştik. Alkışlardindiktensonra"Bubenimiçinncbüyük mutlııluk"demişveeklemişti;Fransızlarşövaylcnişanı verdiklerinde,kcşkeöncebizimkilerhatırlasalardıdiyedüşünmüştüm..." CUMHURlYtTDERGİ DURU$MA SALONU Sorular soruluyor, avukatlar cevap veriyor. Yani bir duruşma en fazla beş dakika§ sürüyor. Sonra gelsin yeni bir dava. Hakim, tüm deliller ve işlemler tamamlanmış ise, duruşmaya son veriyor, işlemler eksikse, duruşmayı bir başka tarihe erteliyor. Bir mahkeme günde 25 dosya için karar veriyor... Belgelihizmetleri... AyasofyatürbelerindenFatihCamıikülliyesine, Karıye müzesinden Nuruosmaniye kütüphanesine.hattaTekfursarayındanYedikulelıisarlarına kadar, neredeyse 1 OO'ii aşkın cami, mescid, türbe, kilise, saray, hısar, çeşme ve medresenin bugünkü "korunmuş" görünümlerininardında Cahide Tamcr'inimzası var. Ve bu imzanın "işvereni" ise en yoksul dönemdebiletarihselmirasıbiruygarlıkbirikimı olarak korumaya ve yaşatmaya kaynak ayırabilen, bununıçın Cahide Tamer'leri yetiştiren veeamı,kılısedemedentümkültürlere aynı saygıyla yaklaşan, birbayan restoratörii de "baş mimar" olarak görevlendiren o aydmlık veumııtdoluyıllardakieumluıriyet yönetimi. SÖ7Ü yıneC ahideTamer'in emckliye ayrıldığı 1974 yılı Vakıflar Dergisi'ne ya/.dığı makalesiylebağlayalım.lViakale, 1950'lıyıllardaVakıtlarCienelMüdürlüğü'nce lürkiye'ye davet edilen dönemin ltalyan ünlü uzmanı Pruf. Albert (.îabrıcrın Istanbul'dakı restorasyonçalışmalarınaaitbirraporunada yer veriyor. Prof. Ciabricl, birçoğu Cahide Tamer tarat'ından yürütülen onanmlann kentteki durunıuyla ilgili olarak şu ilginç gözlemde buluııuyoı: "llalcn KHfjantiye faaliyettedır, beıı bu rakamı Ta/la buluyorum. Zıra bu durumdagayretlerdağılnıakta,bınalannetrat'ında man/arası ziyaretçiler ıçın pek ea/ip olmayaıı, iskeleler ve molozlar artmaktadır. (...) Halbuki bu binalarpitoresk bir karaktcre sahiptirler. Turistik veçheleri olan bu meseley ı de düijünmek icap eder..." Prof. Gabriel' ın, yıne aynı y ıllardaki restorasyon çalışmalarında "minıarın önemine" değincrek aynı zaıııandaCahidcTamcr'indc tarıhsel misyonunu bclgclcdiği !ju satııian ise sanki özellikle bugünün bilinı;siz ve estetik kültüründen yoksun, uzman olmayan kişileree sürdüriilen sö/de eski eser onarımlanna 4()yılöneesindenanlamlıbirgöndermeyapıyor: "Türk Hükümctinin elindeki biitün imkaıılaı la tarıhi abidcleri restoı e etmesi ne kadar va/ifesi ısc, geçnıi^in bu şahcserlerinin larıkorumakdamühımbirgörevdir. (,..)Bu durunıda ijantiyenin basj mimarı yegane selahiyetsahibikimseolmalıdır..." Nediyehm! Tcşekkürler Cahide Tamcr;veteşekkürler sizi birba^miınarolarak bu ülkeninkültürdeğerlerini kucaklamaklagörevlendiren o yıllannaydmveuygarCumhuriyetyönctieilerine...^ Mübaşirin listesi hep böyle halabulık. YAZI:SUNAAKTA!j KOTOĞRAFLAR: KRZADE ERTEM iruğultu... Kadın,crkek,ı;oeuksesleribirbirlerininigindeeriyor. Sirkeci Adliycsi'nin iei, Horesanlarla aydınlatılmısj.FloresanınaydınlatUğıyÜ7İer, daha bir soğukgörünüyor. Döne döne yukarı çıkan ınerdivenlcrdcn, inip çıkaninsanlar...Katlarınbalkonlannayaslanmiijba^örtülükadınlar, sıyaheübbeleıi,kahveyadasiyah renkli geııi^deri çantalarıyla avukatlar, sigara içilnıez uyarısına uymayarak tbsıırdayanerkeklervebalkonparmaklıklarından sarkaıı ı;ocııklar, ortak biryere, avluyabakıyuıiar... Bir Asliye I lukuk Mahkcnıcsi, avukatlar duıuijina salonunun önüne toplanmüjlar. Mübaijinn sesi bir an bu uğultuyu bastırıp, adliycnin koridorlarında dolaşıyor. 96'ya206... Avukat Avukat... Zabıl Katibinın parmakları, daktilonun tuijlarıüzerinebiraîjağıbiryukangidipgeliyor. Katip,daktiloyuodenlihızlıkullanıyor ki, parmakları daktilonun üzcrinde flulaşıyor. llakimsusunca,tu.cjlardabirazdinlenmek üzcrecskisessizliğinedönüyorlar. Ilakimin \asalarve uğultulu koridorlar. soruları bitince, yine aynı tempo, tak tak tak... Duruşma salonunun girişinde, duruşma listesi asılı. Davaeılar, davalılar vc onların temsilcileri avukatlar. Gelen avukatlar, adlarının yazıldıgı sıraya, burada olduklarına dair"B"harfiniiijaretliyorlar. Ogünkülistede yirmibeş duruşma var. Tanık konuşuyor: "Hakim Bey, onlar uzun süredir ayrıl.ar. Finlandiya'dazatcnboijanınışlardı. H iç Finlandiya'ya gittin mi? diye soruyor hakim. Hayır. Abin oradayken, fırsatın varken git. Zambaklarülkesidir. Güzclbiryer. Hakim, karşısındatitreyentanığı.birazolsun rahatlatmak istiyorgibi, sorularını sürdürüyor... Siyah cübbe... Yeşil kalkık yakanın üzerinde, altın sarısı şeritler. Bir dosya gidiyor, bir dosya geliyor. Müba.şir,hakimingözü,kulağı,elisanki.Lafdahahakiminağzındayken,fırlayıp,söylencni hcmcn yapıyor. Dosya hakiminöniinde. Avukatlar yerlerini alıyorlar. Dosya inceleniyor. Sorular soru1 uyor, avukatlar cevap veriyor. Tüm bunlar, yani duruşma en fazla beş dakika sürüyor. Sonra gelsin ycnibirdava. Hakim, tüm delillerveişlemlertamamlanmışiscduruijrnaya son veriyor, işlemler eksikse, duruşmayı bir başka tarihe erteliyor. Bu, genelde bir ay sonraki tarih oluyor. Cîelenavukatlarınelindcbirerajanda. Hızlaçeviriyorlarsayfaları. Uygunefendim,yalnızsubahtanolsa... Herikiavukaldaduruşmatarihini uygun bulursa, başka bir adliyede o saatlerde duruşmaları yoksa, hakimin önerdiği tarihi kabul cdiyorlar. Avukatlar çarçabuk dosyalarını toparlamayabaşladılar. Cünkü yeni davanın avukatları çoktan yerlerıni almışlaı. Hakim başını yeni birdosyaya gömdü. Yeni dosya daha da kabarık... Yirmislnde, yolun yarısında... Koeaman kahverengı gö/.leı, adliyenin koridorlarını dolaşıyor. Asliye Hukuk Mahkemeleri'ninbulunduğukatınkoridorıında, 2526 yaşlarındagörünen bir kadın,oturduöubankta,sinirli sinirli ayaklarım sallıyor. Ikidcbirdeçevreyebakımyor. Birarayerindenkalkıpmübaşirinyanınagiderekbirşeyleranlatıyor. Parmaklarını saelarının arasındasinirli sinirli gezdıriyor. Mübaşir,cay ikram ediyor kendisine. Sarıya boyatılmu uzun saçlarınin altında, hüzünlü ve şaşkır bakan gözlerinin altı ınorarmış. 1976 doğumlu. Hcnüz 20 yaşında, ancak yaşındar daha büyükgörünüyor. Üzerindcgri bir elbi sevar. llkdefamahkemeyegeliyornıuş,şaş kınlıgınınnedenininbuoldugunusöylüyo veneyapmasıgerektiğinibilmediğini. Koeasından boşanmak islediğini söylü yor. Boşanmancdcnini ise.şöyleaçıklıyor: "Kocam ne bana ne de (.ocuklarıma bakı yor. Bize uzun birsüre kayınvalidem baklı Kayınvalidem,birpavyonda konsomatrislil yapıyor, iki yıl önce pavyonda kcndine bi adam buldu, evlendi. Koeası bize para vet mesini istemiyor." Anlatırken sinirlcniyor. Anlattrken kası lan yüzü, saçlarının arasında gezincn paı makları yaşadığı gerginliği dışa vuruyo "Pavyonda bana iş bulacakmış.annesi gir. benim dc konsomatrislik yapmamı istiyo Rcddettim,olmazdedim, Sençalışmıyorsu dabcni çalıştırıyorsun.scn nebiçimbireı keksin. Benmezeolmamsarhoşsofralanr dedim. 'Nerede sende o marifct1 dedi. B adam sonradan beni salar diye düşündüm.' Muhkemelerden yargıçlar da şikayetçi avukatlar da ilgili tarajlar da.