Katalog

CUMMURİYtrDERCİ OKTAY EKİNCİ urkıyc'nuz.bınlerceyıl geçmıs,ı olan çeş, ıtlı ve güçlu medcnıyeti lerınızlerınıtas.ıyanbırülkedır. ' Ancakbueş,sızdurum,yÜ7yıllar boyu çeşıtlı nedenlerle, ıhmale ve tahrıbe uğı amış. bırçok cscrın olduğu kadar, ycnı yenı ıncelemelerleortayaçıkarılanvegüngeçtıkçe sayıları artan bırçok yapıtın da bakim vc ıestorasyonsurumluluğunubi7imkus,aklara yüklemektedır..." Buturı bır Cumhunyct doncıııı boyunca Vakı flar Genel M iidürl üğü tarafı ndan restoıc cdılen çok sayıdakı tarıhsel bınanın "restoı atör mımarı"olarak görev yapan ( ahıdeTamer, aynıCjeııel Müdürlüğun 1974'teyayımlananRdlöveve Restorasyon Dergısı'ndckı bd!Jrn<ıkalesinei!)tebuparagraflaba'jlıyordu. "B171111 kus.aklar" dıyerek tarıhsel mırasın korıınmasındasorumlulukyükledığıku^aklar ıse hıç kusjkusuz Cumhurıyet'le bırlıkte yetış.en veyetış.ecekolanmımar]ardı Bu yazısındatarıhselgeıçeğınaltını şoyle çızıyordu "Vakıflaı Müesscsesınınrnevcudıyetı yurdumuzda eskı cser koruntnasının bır anlamda çok eskı tarıhlerden berı varlığını ıspatlar Ancak modern anlayıştakı eskı eser restorasyonu hareketlerının tarıhı, hemcnhemenCumhunyctleyaş.ıttırdenılebılır..." Gerçekten dc Batı ülkelerınde, örneğın Fransa'da tarıhsel bınaların korunması ve restorasyonuylaılgılıılkresmıorgutlcnmelerın ve hatta "koruma kurullarının" bugünkunebeıi7eryetkı veyukumlüluklerledevlet ydpılatunası ıçındc yer almaya bas,lamaları IXWIuyıllaradayanıyordu (,'unku"Aydınlanma"du!}üncesı,bılımınsanatınfelsefenın ve kültürün gelışebılmesı ıçın "geçmış, uygarlık bırıkımlerının" de korunmasını ve bu bırıkımlerın geleceğe dönuk tum çabalarda "esın kaynağı" olarak da ya^atılması anlayıijinı ortayaçıkarmı^tı.Onuıı "modernanlayı^takıkoruma"'>ekhndetanımladığıbu"aydınlanmaeı"anlayı^ınTürkıye'dekı eskı eser restorasyonlarınabırdevletpolıtıkası olarak yansımasııseyakla')ik"IOOyıllık"bırgeeıkıneden sonraaneak "Cumhurıyetdevrımıyle" bırlıkte gerçekle^ebılmıştı 13ıı anlamda örneğın tstanbulgıbı yeryüziinun kultür ve uygarlık bırıkımı bakımından belkı dc en /engın değeılennı tasıyan bır kentte, tarıhı bınaların korunması ıçın "ılk koruma eneümenının" yıne Cumhurıyet'ten bır yıl sonra, 1424'tc kurulması elbette kı rastlantıdeğıldı. Hem f(eçmi$in hem de geleceğin miman. Yalova yukınımla Kara Kîlise'de röleve yaparken. Bir tarih koruyucusu Istanbul'da bunca çirkinliğe karşın hâlâ kente kimliğini veren tarihi binalann çoğunda onun emeği var. Cahide Tamer bugün 82 yaşında. Cumhuriyet'in ilk 40 yılı boyunca sayısız önemli restorasyona imzasını I atmış. Hem de sevgiyle 30yılsüreylf proje masulan ve şanliyelerde restorutörlük ve mimarlıkyaptı Cahide Tamer. y O g r U H T l U Ş Dir lITlZa... Benzcr !,ekılde Güzel Sanatlar Akademısı'ndekı ılk restorasyon dersleıının bır "koruma bilımı" düzey ınde 1930'larda verılmeye başlanması, Vakıflar tdaresı'nın tarıhı bınalan onarını yetkılerıyle de donatılaıak 1935 'teyenıdendÜ7enlenmesı, Eskı Eserler ve Müzeler (lenel Müdurlüğü'nün, Lskı F.serlcn Koruma Encümenı'nın yıne aynı yıllardakurulması ve bunlarla da yetınılmeyerek, (üstelık yenı kurulan ve kurlulus, sava^ındançıkmıi)bırdevletınparasalolanaksi7İıklarınarağmen) bırçok Osmanh,Selçukluve hatta Bızansdönemıyapılannındevletelıyle rcstore edılmeye başlanmaları.. lıep o modern anlayışdcnılcnaydınlanmafelsefesının tarıhevekultıireduyarlılığının bır ürünü olarak yaı>anmıştı. MımarCahide Camer, hcmyaşı,hemmesleğı, hem üstlendığı gorevler,hem dediinyaya,mımarlıgavetarıhebakı^ıyla bırlıkte, ış.te boylesı bır surecın sadece tanıgı değıl, aynı anda bır "müellıfı" olarak da'jimdılıaklı bır gururlaanılarını ya/ıyor. Lcvent'tekı Orlakoy Vadısı'ne doğru bakancvındekendısını zıyarctcdcnmımaı ve aras,tırmacılara bır yandan /engın arş.ıvını eo^kuylagöstcrırken.obuı yandan eşsızdeneyımını ve bınkımım aktaıabılmek ıçın soluksoluğaba^ındangcçenlcrıanlatıyor Hele o Atatürk'ün ccna/esınde henÜ7 bır lıselı genç ki7 olarak çelenk ta^n ken kapıldığıunutulma/duygular, sonra ogüzelmsaııın başlattıgı "uygaı lık yiirüyuşunde" bu kez bıı genç mımar olaıakdortellesaııldığı koruma ve restorasyon uygulamaları, oneelerı Avrupalı restoratorlerden bır ^eyler oğrenmeye çaliijirlarken gıderek bi77at kcndı lerının öğretmcyebaijlamaları vebutunbu mimarlık seruveııııçındeo7ellıkleAkademrdekıöğrenım yıllarında "60 kıs.ıl ık" sınıfta sadece "5 ki7öğreneı"olarakerkeklerlcbavıba^bn yariijagırı^ıpdahadabajjarılı olarak 1940'larda ıpıgöğüslemclerı Cahide ramcrsjimdı82yaşınayaklaşıyor ve2()yılıaş,kınemeklılikgunlennmdetıpkı meslek ya^amı gıhı "dolu dolu" geçmesıne neden olan ara^tırma ve belgeleme çalışmalarını kımbılırkaçıneı kezderlemckten yıne bajjinıka^ıyaeak/amanıyok "Ooğmabüyümelstanbullu"dedıklerıgıbı,Cahide Tamer de "doğmakoı>turma Istaııbullu"olarak ycnı bıı yıi/yılı yıne "yenı uğraslarla"karşılamayahazırlanıyor 1 ğcı bırde"sponsoı"bulunabılııse, 1940'lardan 1970'leıedekıestore ettığı çok sayıdakı tarıhsel yapmınöneekı vc ş,ımdıkı durumlannı gösteren, bunun yanı sıraaynı yapıların hem geçmi'jinı, hem ııııman özellıklcrını, hem de rolove, restorasyon ve restütısyonprojclerıylebıılıkteın^aatserüV venlerını scrgıleyen bıı dızı kıtap çali'jması bu yenı ugras.ı alanının odağında yer alıyor Nıtekım, bunlardan bazılan daçoktan dosyalanmıijyazı.fotoğrafvebelgelenyle bırlıkte "basımaha7ir"durumda . Duyarlıbıryaijamınco^kudolufırtınaları, Cahide Tamer'ı(dılerseni7buradaona Cahide Akseldıyclım) daha genç kı/lıkçağlarında, Irenköy Kı/ Lısesf ndeyakalıyor Ne var kı9 sınıfıokuduktan sonra henu/ I7yaş.mdaykenevlenıyorvebırdeogluoluyoı Bu"gı/emh"evlılık veanalıknedenıylelıseöğrenımınıyarımbııakanCahıdeHanım, bıryıl sonra evîılığıde "ayrılıkla"noktalayınea, bu kez bır orta mcktep me/unu olaıak Akademrnınresımbolumüneyazılıyor Çallı Ibrahım'ın IS)35'teyaptığıportresı,onun ıçın Akademı'dekı ılk unutulmazanılan arasındayeralıyor. Resımatölyelerınden mimarlık bölümiıne geçıs.ıdebaşlıbaş,ınabırseruven "()nce, yıne Akademı'deo yıllarda Mıllı hğıtım Bakanlığı'nea yenı açılantezyını sanatlar okuluna gıtlım" dıye ba'jlıyor ve ^oy le anlat lyor: "Te/hıplebırlıkte,cılt, mınyutuı.çınısanatı öğrenıyorduk. Sonradedıleı kı harıçtcn ııntıhanlaragırıplıse me/unu olursanmımarlığa da geçebılırsın Ben de bu yolu seçtım. 1938'deensonolgunlukımtılıanlaıınıdaverdım ve Akademrnın mimarlık bölutnune gırmekıçındeııntıhanlaragırdım "