Katalog

CUMHURİYETDERGt Bilge müzisyen Robert Wyatt, tam beş yıl suskun kaldı. Nedeni, îngiltere'de bir kez daha muhafazakârların kazanması, bir genç kuşağın daha muhafazakâr değerlerle büyümesiydi. Geçen eylül ayının son günlerinde suskunluğunu bozup bir albüm çıkardı: Shleep. "Kafasının içinde duyduğu" albümdü bu... Yeniden "Kırmızı" yeniden Robert Wyatt HALİL TURHANLI • Rock Bottom, Wyatt'ın ilk solo albümü değildi. 1970 yılında,henüz daha Soft Machine üyesiyken End of an liarbaşlığını taşıyan hayli ilgi çekici ve merak uyandırıcı bir albümü, bir "davul ve ses" (drum' n' voice) çalışmasıyapmi!)tı.Wiredergisinde (Eylül 1997) yapılan söyleşide Wyatt bu albümü yapmanın kendisine çok şey kazandırdığını belirtiyor: "Stüdyoda ilk kez o zaman teyp bandını üzerinercsim yapılabilen bir tuval gibi ele aldım. Eğer herhangi birileriyle hısımlığım sözkonusu isebunlarrcssamlardır;örneğin Chagall yada Picassogibi ressamlara kendimi müzisyen ya da bestecilerden çok daha yakın hissetmişimdir." Wyatt, Soft Maehine'nin tam da insan sesini dışladığı birdönemde yaptığı ilk soloalbümüyleavantgardınvedeneyselliğin insan dokunuşuyla pekala örtüşebi leceğini kanıtlıyordu. Eşitsizliğe karşı tavır... Wyatt, Rock Bottom'ın ardından çok ilginçbirçalışmagerçekleştirdi:Monkces'in ünlü parçası "I 'am a Belicver"ı yorumladı ve bu yorumuyla Îngiltere'de single listclerine girdi. 1975 yılında bir başkabaşarılı solo albümü yayımlandı: RuthisStrangerThanRichard. Bu bir önceki albümün devamı gibiydi. Fakat, daha belirginve daha kristalize bir politik öz içcriyordu. Charlie Hayden' ın "Song For C'hc" vc Güney Afrikah siyah trompetçi MongeziFeza'nın"Sonia"kompozisyonları albümün en parlak anlarıydılar. (Feza, "Sonia"yatrompetiyledekatılıyordu). MongeziFeza, 1960'lardaChrisMcGrcgor'un Blue Notes ve Brootherhood of Breathtopluluklarındaçalmışdinamikbirsoloistti. 1975 yılında ikitaraflı zatürreetanısıylayatınldığıhastanedcöldü. Wyattbuyakın dostununölümünedoktorlarınkayıtsızlıgının neden olduğuna inandı vc bunu süregelen ırkçılığınbirsonucu saydi. Bu olaydan sonra politik bilinci,eşitsizliğe ve ırk ayınmına karşı muhalefeti daha da keskinleşti. Karısı Alfredailebirliktekonıünistpartisine katıldı. Wyatt, genel olarak dünyada yeni sağ rüzgârların estiği vc Ingilterc'de Muhafazakârlar'ın art arda seçim kazanarak iktidarda kaldıklan 19S0'lerboyuncapolitikiçcrikli,muhalifmüziğincntutarlıörneklerini verdi. Bu dönemde, Rough Trade adlı altcrnatif plak şirkcti Wyatt'ınbirdizisingle'ınıyayımladı. BunlararasındaElvisCostello'nunya7dığı ve Falkland Savaşı'nı eleştiren "Shipbuilding"adlıparça VVyatt'mpolilikpopun zirvesineyerlcşmcsinisagladı.Billie Haliday klasiği"StrangeF'ruit"unilginçbiryorumu, PeterGabriel'in Güney Afrikapolisineeöldürülen siyah öğrenci lıdcri Stcve Biko için yazmış oldugu agıt, Victor Jara'nın ciokunaklıbiraşkşarkısı."'RedFlag"(Kızıl Bayrak) gibı devrim marşları, Küba halk şarkılarıbu dönemde yayımlanan single'lararasındaydı. Bıınlarınbırkısmı VVyatt'ınNothing CanStopUsbaşlıklıalbümündcdeyeraldı. Wyatt'ınSoftMachincılcılişığıninkcsilınesi ve ardından Mntching Mole'ıı kurmasıj insansı/.laştırılnıışdeneysellikvepsychedelic... kırması bir mü/iktcn tarihle bağlantı kurabilenbiravantgardizmegeçişiifadeediyordu. Psyehedelic müziğin, başta LSD olmak üzere, sanrı yaratıcılardiyetiyle beslendiği kimseiçınsırdeğıl.Butürdrug'larındin.sel heyecanınvecinselha77indoruğundayaşa| nantaşkınlığa veyücelikduygusunabenzerj bir etki uyandırdıkları, parıltılara ve imgo akışlarınayolaçtıklarıbiliniyor. Ancakşuda var: Psyehedelic dcneyimde bellek a^kıya alınıyor. Bu ncdcnlc, dcneyimi yaşayanta rihle ilişki kuramıyor. Buaçıdanbakıldığında, NVyatt'ın politik S oylu ve bilgc müzisyen Robert NVyatt, 1992 yı lından bu yana sürdürdüğü suskunluğunu nihayet bo/du; geridebıraktığımızBylül ayının son günlerinde Shleep adını taşıyan yenialbümüyayımlandı. Wyatt'ın onca zaman sessiz kalmasının nedeni sözünü tüketmiş olması değildi. O, "tekadamgrevi"yapıyordu. 1992 'de îngiltere'de Muhafazakârlar'ın genel seçimleri bir kez daha kazanarakiktidarlarınıkorumaları karşısında biraz kırılmış ve biraz da karamsarlığakapılmıştı. Bir genç kuşağın daha muhafazakâr değerlerle yetişeceğini düşünmek onu üzmüştü. Bu kaygı ve karamsarlığın etkisiyle yeni albüm projesini dondurdu. Canterbury,lngiltere'dekikiliseyönetimınin merkezi sayılan katedrali ve hacıların yüzyıllar boyunca ziyaret ettikleri Ermiş ThomasBecket'ınmezarıyladaimakendine özgümistikbirhavataşımıştı.Cantcrbury ve çcvresi, biraz da bu mistik atmosferin çekimiyle, 196()'larınsonlarında"psychedelic" kültürün ve müziğin y uvası olmuştu. Robert Wyatt,Canterburytopluluklarmın enönemlileıindenbirıolanve adını VVilliam Burroughs'un kült kitabından alan Soft Machine'ninkuruculanndandı.Toplulukta henı davul çalıyor, hem dc vokal yapıyordu. SoftMachine'ninmü/ığindeözgürcazctkileri, folklor, Brıtanya'ya has bir mistisızm, LSD ile atcşlcnmiş ve dünyevi olmayan bir cosku.ilericılık vesanatögelerihepbirarada bukınuyordu. VVyatt'ınkoroçocuklarınınkıne benzeyen sesi Soft Maehine'nin kannaşık sound' ına insan dokunuşu katıyor ve bu müziğiyeryerhiizünleyiiklüyordu.Topluluğun üçüncüalbünıüncleyeralan.VVyatt'ınsöylediği,bcriyandandadoğaçlamu davul çaldığı "Moon In June"adlıparçabubakımdan cşsizbirürnekti. 1973yılındabirimutlu,diğeritrajikolayı art arda yaşadı. O yıhn ilkbaharında ressam veşairAlfrcdaBenge ile evlcndi.tkiay sonra, alkolü fazla kaçırdığı bir arkadaş partisinde dördüncü kattan düştü, belkemiği kırı ldı. Wyatt o tarihten sonra hayatmı tekerlekli sandalye üzerinde sürdürecekti... Butrajikkazanınertesindehastanedeyazdığı şarkılarRock Bottom(Uçurumun Dibi) adlı soloalbümünüoluşturdu. Hayatınınoldukça karamsar bir dönemindc yazmış olmasına karşın bu şarkılara ince bir mizah katmayı ihmal etmemişti. Sözkonusu şarkılarlngilizlcreözgübirruhhaliniyansıtıyorlardı. Dahası, EdwardLcar'insözcükoyun lan, kendi buluşu sözcükleri, bilerek yaptığı yazım hatalarıy la yazdığı "seçme şiir"leriyle, aynı gelcneğin içinde ycralan Levvis Carroll'ın "Köpek Avı"nı, bu geleneğin son temsilcisiIvorCutler'ınyazdıklannıçağnstırıyorlardı. Beatles'ın "Magical Mystery Tour" filminde rol alan, Ludoadlı bircazüçlüsüylc çalışmalaryapanlvorCutlerde, albümde VVyatt'aomuz vcrendostları arasındaydı.BelkidebunedenleRockBottom'dakiijarkılardanbazılannıCutler'ın yazmış olduğunu düşünenler çıktı. VVyatt masallara vc saçma şiirlcrc pek benzeyen bu şarkıları seslendirirken hem komik, hcm de melankolik etkiyaratabiliyordu. Küçük kırmızı plak... Soft Maehine'nin üçüncüalbümden sonra insan scsinidısjlayan birdeneyciliğe yönelmesi, topluluk üyeleriylc arasındaki diğcr bazıkomılardakianlaşmazlıklandasuyü/ü. heçıkarıneaVVyatt'ınayrıltnasiistendi. \ Robert Wyatt, Soft Machine'den aynldıkUan sonra yeni bırtoplulukkurdu. Matching Moleadlıbu topluluk sadecciki albüm yapabildi. llk albümde VVyatt ve Uavid Sinclair'in birliktc yazdıkları "O Caroline" adlı dokunaklışarkıözellikledikkatçekiyordu. Prodüktörlüğünü Robert Fripp'inyaptığı Little RedRecord(Küçük Kırmızı Plak)adlıikinci albüm çok daha sof istike ve adından anlaşılacağıüzereÇinKültürDevrimi'ndenetkilcrtaşıyan politik bir çalışmaydı. Soylu ve bilge müzisyen Robert Wyatt, beş yıllık suskunluğunu bozdu...