Katalog

14 Nabokov'un fırtınalar kopartan romanı Lolita yeniden beyazperdede. Bu kcz yönetmen Adrian Lyne, üvey baba ise Jeremy Irons. îlkinden daha cesur bir yorumla çekilen Lolita'nın bu kez sansür ve dağıtımla başı belada. CUMHURtYET DF.RGİ Sansüre takılan Lolita • ngilterc'dcki bu törcscl sansür havası sürdürülürsc bu ülkcdcn çckip gidcrim." Ancak aradan bir y ıl geçmesine karşın, Jeremy Irons hâlâ orada ve hâlâ burnundan soluyor. Geçen yılın gazete başlıklan yıldızın "sübyancı" olarak nitelendirilen son filminin ülkedegösterilmcsine izin verilmemesinı alaycı bir biçimde elc alıyordu. Ama, Irons başını alıp nereyegidecekti?"AhlaksızTeklif"filmındcn tanıdığımız Adrian Lyne tarafından yönctilen "Lolita" Amerika'dadahenüz bir dağıtımcıbulamamıs,tı.(Kısa süre önce aranan dağıtımcı bulundu.) Irons'un yü/ünde o cinsellik dolu, sinsi gülüsjübeliriyor: "Anlaşıldı. Kocaağzımıkapalı lutmalıyım. Geçen yıl söylediklerim "Crash" filmiyle ilgili olarak hıç düşünmeden, öylesine ağzımdan çıkan sözcüklerdi. Tüm dostlanm bana, 'Demek gidiyorsun. Peki, ne zaman?' dıye soruyorlardı." Jeremy Irons, Nabokov'un fırtınalar kopartan romanından uyarlanarak ikinci kez çevrilen "Lolita" filminde Humbert'ı canlandırıyor. llumbcrt üvey kızına tutularak "İ onunlacinsel ilişkıde bulunuyor. "Fılmın dağıtımı konusunda Amerika'nm takındığı tavır bcni son dcrece iizdii " dıyor Irons. Tutumlan öylesine dengeci ki. Bu durumuiyicegüçleştiriyor. lnsanlargünümüzün öeüleri sayılansübyancılaraateşpüskürüyor ve onları iğdiş etmek istiyorlar. Öy sa ki, bu sorun tanh boyunea her zaman vardı." Irons'a göre "Lolita" filmi uyarıcı niteliğinden ötürü savunulması gereken bir film. "Filmde henüz erginlik çağına gclmemiş küçük bir kıza aşık olanbir adamın öyküsü anlatılıyor. Filmin sonunda o adamın yerinde olmadığınıza şükredip rahat bir soluk alıyorsunuz. Daha önce böy lesi bir düş. ünceye kapılmışsanız, filmin etkisiylebu düijüneenizden derhal vazgeç iyorsunuz." Çekimleri bir yılı aşkın bir süre önce tamamlanan Lolita filmi 1961 yılında Kubrick tarafından çekilenden çok daha büyük sorunlarla karşılaştı. Kubrick ile Nabokov, sansür kurulu filme el atmadan kızın yas, ını on ikiden ondördc çıkartıp senaryoyu biraz dcğiştirerek cinsel ağırlıklı ilişkiye daha ılımlı birgörünüm vermış,lerdi. Film, James Mason'un Lolita'nın ayak tırnaklarına cila sürmesi gibi cinsellik yüklü sahnelerle dolu olmasına karşın, öğüt verıcı nıteliğinihepkorudu. Sansür görevlilerifilmı Humbcrt'inbakışaçısındangörmemiz, yanı onu hastaruhlubir adam olarakdeğerlcndirmemiz konusunda diretince, Kubrick ile Nabokov da bunu kabul ettiler. Irons, Lyne'in"Lolita"sındailiş,kinin Nabokov'un amacına daha yakın bir biçimde ele alındığına dikkat çekiyon" Ilk filmde James Mason, amca tavrı takınmış son derece aşağılık bir adam olarak yansıtıldı, bu kez Lolita ile Humbert arasında bıresjitlikyaratılmakıstendi." Ironsçıkmazasaplanacağınıbiliyorolmalıydı. "Evet, uzun süre bu iş,e bulaşmamaya kararlıydım. Ama Adrian bu tavrımın yalnızca doğru olanı yapma kaygısından kaynaklandığını söyleyince kendimc geldim. Bunun üzerine konuyu Glenn Close ile görüştüm. Closc can dostumdur. Bana en iyi yönetmenlerle, en iyi senaryolar ve en iyi rollerde oynamam gerektiğini, gerekli koşulların tümüne sahipken bu ışj neden tepti ğimebiranlamvcrcmcdiğinisöyledi." Adrian Lyne'ın bu dcnlı göklere çıkartılması çok kis,iyi şaşırtabılır. Dokuz Buçuk 1 lafta, Öldüıen Cazibc ve AhlaksızTeklıfgibı filmlerdcnsonra Lyne'inbu konuyu yorumlayabılecck ustalığa sahip olduğu konusunda dakuşkudııyabılır. (ielgelelim, Nabokov 'uıı oğlu f ılmi "harika" buldugunu ve yenıçekimın,babasmı büyük bir düijkırıklığına uğratan Kubrick'in Lolıta'sına kıyasla, çok daha başarılıolduğunubelirtiyor. Irons çok daha farklı bir Humbert canlandırmak istiyordu. "Benim gözümde Humbert cinselliğihiçgelişmemişbırçocuktu. Buyüzden onu ahlaksız amca gibi değıl dc, masum bırçocuk gibi yansıtmak istedım." Film Amcrıka'da sansür kuruluncauygun görüldü. Lyne ıkı sahnenin kcsilmesine i/.ın verince, 17 yaşın altındakılerbile Lolila'yı i/lcyubilcccklerdı Nevarkı,dagıtırncılaryinede filme bulas,mayanıyetlıdeğiller. Dağıtımcıların bu katı tutumu, belkı de, geçtiğimiz ay larda uygulamaya giren ve cinsel suç içeren yapıtlara el konmasını on goren yasalardankaynaklanıyor.liuarada filmin kimi bölümlerini gizlıce izleycn Amerıkan EntertaınmentVVeeklydergisi ("ilnıı "ahlaksizhgın sınırında"olarak nıtelendiııyoı ve Irons'un "DamageÖlesıyc"ve"StealingBeautyÇalınmişGü/ellik"fılmlcnndekıaşağılıkkötü adam rolleı inden ötürü pek de iyi bir sicili olmadığına dikkat çekiyor. Lolita konusunda kopartılan gürültu yalnızcasübyancılıklasınırlıdeğil. Yazınyapıtlarınınsinemayauyarlanmasınakarşı çıkan birtutumniteliğınidetaşıyor. Lolita'nın sinemayaaktarılmaması gcrektığını savunanlar romandun herhangı bir rahatsı/lık duymuyorlar. Romanınyazarı VladımırNabokov hıçbır zaman "Lolita"nıntöresel bir yapıtolduğunusavunmadı;dahası,birzamanlarbu görüşlc incedcn ınccye dalga geçti. Irons'a sanatın törescl olmak gıbı bir yükümlülüğüolupolmadığı,ınsanlarıgüçlük| lerlcyü/lcijtırmesi gerekipgerekmcdığı sorulduğundacoijkuylayerindenfırlıyor: "Kcsinlikle! Lolita da bunu yapıyor. Filmde kızinev ödevını yaparken benım parmaklarımı saçlarının arasında ge/dırdığım vc onu Avrupa'dakurmaklarkonusundasınadığımson derece rahatsı/ edıcı bir sahne var. Bu sahncyiizlerkenadamınkı/layatıpkalktığını, ancak onabirbabanınsıcakliğınıdaduyuınsat4 tığını dü^ünüyorsunuz. Adamın kızı sevdiği bcsbelli.Budaolayıbasmakalıpdegeryargılarından sıyırıyoı. Sanırıın sübyancılık kavraminayenidcnbirgozatmakgerekiyor.su anda hepımız buna siyah ve beyaz olarak yaklaşıyor, bu adamlan küçuk kızların ırzına geçen a^ağılık moruklarolarak görüyoruz." Dahasonra Blake Morrıson'un, kı/ı dizin* dc otururken cinsel açıdan uyarılan bırbabayı konualan romanından sözaçılıyor. "llaklısınız. Üzenndc ciddi bir biçimde durulması gereken, son derece karmaşık bir konu. Kız çocuklar birtakım şeylcri babalaı ında dcniyorlar. Pekibabalarbu konuda nasıl bir tutum takınmalı, onlara ne demelı Y' Bakın, kızlar böyle davranırlar. Ancak size yakılan yeşil ış,ık gerçek dcğildir. Onun için sakın kendinizi kaptırmayın, ama onları da düşkınklığına uğratmayın,' mı demeli? Erkekler neyapmalılar?Kjşkırtıcıbirbakışattıklannda tokat mı atsınlar? Ya da bir erkcğc bu tür duygularbeslediklerinisöylediklerinde bunun yanlış olduğunu mu belirtsinler? Yok, böyle olmaz. Bu konulann enine boy una konuş.ulması gerekiyor. lki yaşındaki oğlan çocuklar da cinsel açıdan kolayca uyarılabiliyor. Bubüyümc sürecinin birparçası. Bunlan tartışmamız gerekiyor. Lolita göstcrime girdiğindc böyle bir tartı^maortamınındpğacağını sanıyordum." Lolita lngiltere'de 1998 içinde gösterime girecck.^