Katalog

19EKİM 1997. SAYI 604 narından geciyoruz. Yoksulluğu giysilerine yapiijmış çocuklar meraklı gÖ7İeriyle bize bakıyor, cvinin önündeki bahçeyı çapalayan kadın çapasının sapına yaslanıp bizi süzüyor, kerpiç damlannın kapısından birkaç kişi dışarı fırlıyor. Yolun mctrelerce aşağısındaki derede, paçalarını sıyırıp suya girmiş üçbeş kadın çamaşır yıkıyor. Yolcuların el sallamalarına karşılık, bellerini doğrultup otobüsünardısırakafalarınıçevirmekleyetiniyorlar. Köyün dışında, öküzünün ardına koştuğukarabasanlatarlasınısürençiflçi.isteristemezinsanoğlununtoplayıcılıktantanmtoplumunakaçbinyılöncegeçtiğinisorduruyor insana. llk gidilen yol hep uzun gelir, bu yol da uzuyor. Neden sonra doğanın ıssızlığından sıynlıp Çaltı Çayı vadisi yakınındaki Divriği llçesi'negelıyoruz. Lİ7.akta,Fırat'ınkollanndan bozbulanıkakanÇaltıSuyu'nunkenarında demirmadeni işletmelerı vc lojmanlargörünüyor. Dcmir Dağ'ın tepesinden kopanlan demır cevheri burada işlcnerek, demıryoluyla, Türkıyc'nın degı^ik noktalanndaki demir çelıkıabrıkalarınagönderıliyor. Divriği'nin dcmiryolu ile ycjkın ıl ve ılçclcre bağlanması Cumhuriyel döncminde gerçekleşmiş. Yinc aynıdönemdedenıirmadenlerinıni$letmeye açılması ılçcnın ckonornisinde belırgin bireanlılıkyaratmış.Bugünbuetkihâlâsürüyor. Divriği Ulucami ve Darrüşifası... l lucami Kuzey Kapısı 'ından bir ayrmtu Tephrike Tarihi M.ö. 90 yılına, Hıtıtler'c dayanan bu ycrlesjm merkezi, antik dönemde Tcphnkeadıylaanılıyor. Bizans döncminde resmi kilisenin baskısından kaçan Zerdüşt ve Hıristiyananlayışjannınkarışımıbirmezhebe bağlıolanManiheistler, IX yiizyıldaburaya sığınıyorlar. Malatya'nın Müslüman emiri, zulümden kaçan bu ınsanları din farklılığı gözetmeksizinkorumasıaltınaalıyor. XIII. Yüzyılda, tbn Bibi'nin Selçukname sinde vc dığerya/ılıkaynaklardayerleşımmerkezinın adı Divrık olarak geciyor. Zaman y ıtırmcden Mcngücck K.alesı'nın yer aldığı sarp tepenın ctcklerine kurulu, Anadolu Türk uygarlığının bugünc ulaşan anıtyapıtırıa, Divriği Ulucami vc Darrüşifasrnayöneliyoruz. UNESCO'nundünyagenelındeınsanlik kalıtı olarak korunmaya değer gördüğü 440 doğal vc tarihi yapıttan yedisiTürkiye'deyeralıyor. Divriği Külliyesi bunlardanbiri,diğeraltısıise;lstanbul Tarihi Yarımadası, Görcme Ulusal Parkı, Ncmrut Dağı, Hattuşaş, Hierapolis ve PamukkaleTravertenlerı. Ulucami, Mengücek oğullarından Hükümdar Süleyman Şah oğlu Ahmct Şah, Darrüşifa isc Ahmet Şah'ın kuzeni ve esj Behram Şah' ın kızı Mcl ike Turan Melek tarafından 1228 yıltnda yaptırılmiij. Mengücek Kalesi'nin yamacındaki külliye, doğunun masal dünyasındaki gizemli yapılann yeryüzündeki tcmsilcisi gibi karşımızdaduruyor. Caminin,kıbleyeaçılanbarokgörünüşlü, üzcrizenginbitkiselmotıflerlesüslüKuzey Kapısı, daha sade bir üslupla yapılmış Batı Kapısi vc Selçuklutarzındayapılan, namazınıkılanesnafınçarşıyayöneldiği 1241 tarihli çarşı kapısı yani Doğu Kapısı olmak üzere üç adct taç kapısı var. Bütünlüğü bozmayacakijckildecamininyanındayeralanDarrülşifa'nınkapısındakikitabcdenyapınınMelik Said Behram Şah' ın kı/ı Turan Melek tarafından annesi Hürrem Sultan için yaptırdığı anlasjilıyor. Kapıların üzerinde, yontuculuk sanatının cn güzel örnekleri var. llk bakıştakarmaşanınıçındcyitipgidecekmişsiniz izlenimini veren süslemeler, bitki ve hayvanmotiflerininbelirginleşmesiylebirdinginliğebırakıyorkendini. Yaşamkadarkarmaşık, bır o kadarda yalın bu süslemeler. Darrüşifa kapısının kenannda kadın veer Divriği Külliyesi'nin arkasındu bir kahve: "Ali Babamın Çuy Evi". UNESCO'nun dünya genelinde korunmaya değer gördüğü 440 doğal ve tarihi yapıttan yedisi Türkiye'de yer alıyor. Divriği Külliyesi bunlardan biri. Tephrike, ise tarihi M.Ö. 90 yılına uzanan Hititler'den kalma bir antik yerleşim merkezi. kckba^ınıgösterenkabartma 13. Yü/yıldabakırcıdükkânlankarşılıyorbizi.Bakırdan oturuyoruz. Yakınımızdaki okulun bahçesinden öğrencilerin saz eşliğinde söylediği kı dınsel hoi}görüııün ve kadın erkek es. itliği kazanlar, siniler, tenccre tavalarbicimlenitürkügeliyorkulağımıza. Anadolu'nunbağninengüzclgöstergcsi. Ahmet Şah ilc Mcliyorbakırcıustalannınellerindc.Çağınhızlı rından çıkıp, Anadolu halklarının acı ve sckeTuran'ınortakçabalarıylaoluşturulanbu gcli^iminc ve makıneleşmcye dircnen, el vincleriyle yoğrularak yüzlcrcc y ıl öncesinyapı, zaten ınsan doğa ieiçeliğinin ve kadın cmcğiyle ayakta kalan bu atölyeler daha nc dengünümüzeulaşan türkülcr... Daha sabah erkek dayanışmasınıngÜ7elbirörııeği. kadar day anacak? öğle yemeği için işinc ara ayrıldığıınız Sivas'ta, 21. Yüzyılın cşiğinde vermiş bakır ustası ilgiyle baktığımızı göCamininiçindeyeralan,oymacılık sanatırünce, önündeki scfer tasını gösteıip yeme ortaçağın kesifdumanını solumuşken, buranın bır başyapıtı sayılabilecek abanoz ağada 769 yıl öncesindc, bugününü ve gelcccği ğine buyur ediyor. Teşekkür ediyoruz. Yecındanyapılmaminberin üzerinde 1241 tamcktcrı ötc bi r içecek aradığımız. "Ali Baba yaşıyoruz. Bu çeliş,ki şasjirtmıyor, sadece rihlibirkıtabc veTiflisli Ahmet adı görülümın Çay Evı" imdadımıza yetişiyor. Çay cvi utandırıyor I loşgörüdcn uzak, utantnasını yor. unutan insanlar adına... ^ nin önündeki ağacın altına tahta taburelere 32 metre uzunluğunda 24 metre genişliğindeki Darrüşifa'nıngiriş kapısının yanlarında iki büyük oda, ortada bir çc!?me havuz, yanlarda yine odalar, en dipte ise divanhanebulunuyor. Ayrıca taş merdivenlerle çıkılanbirikinci kat var. Divriği Külliyesi'nin mimarı Ahlatlı Hürrem Şah hakkında yeterli bilgiyesahipdeğiliz. Ulucami ve Darrüşifa'nın yapıldığı yılların, Anadolu'da yaşanan hümanızma ile çakışması,MevlanaCelalettinRlımi (12071273) ve Hacı Bcktaş. Veli'nin (1209/12101270/1273) yaşadığı döneme denk gelmesi, yapıtın mımarisindcki hoşgörüyü, insancıllığı daha anlaşılır kılıyor. Aynı hoşgörü ve sıcaklığı bugünün Divriğili'sindedegörüyoruz. Divriği Külliyesi'nı arkamızaalıpdarbirsokağa girdiğımizdc sağlı sollu Ulucami'nin, kıbleye acılan barokgörünüşlü, üzeri motiflerle süslü Kuzey Kapısu