Katalog

CUMHURİYLTDERGİ Bir ulus hırsızı tnuş altı yaşında prostat kanserinden ölcn Mobutu Sese Seko tari hc Afrika özgürlük çağının en yıkıcı hükümdarı olarak geçecek. 1965 yılından geçen mayıs ay ına dek, otuz yılı aşkın bir sürc Zaire'ye başkanlık eden Mobutu kendisinekarşı çıkanlan acımasızcayoketti ve yalnızca kendi maddi çıkarları peşinde koştu. Mobutu devletolmaözelliklerinineredeyse tümüy le yitirmiş bir iilkcyc baskı ve yolsuzluklasözünügeçirdı. Yönetimdcnçekildiğinde tüm dünya onu Afrika'nın gelmiş geçmiş en büy ük dolandıncısı olmakla suçluyordu. Mobutu, başkanlığıntn ilk yıllannda Batılılartarafından ülkesini düzlüğe çıkaracak birkışi olarak görülüyordu. Daha önce Belçika'nın birsömürgesi olan ve 1960'dabağımsızlığına kavuşan, o dönemde adı keşmekeşle özdeşleştiğı ıçin Zaıre olarak değiştirilenKongo'da Mobutu adıdakısabirsüre sonra kişisel servetle özdeşleşti. Mobutu, ülkesinin dış borçlarının kat kat üstünde olan •milyarlarca dolarlık bir servet elde etti. Yönetimdeki belirgin yolsuzluk tüm sisteme yayılarak ekonomiyi ve devletin dokusunu yıprattı. 80Miyıllaragelindiğinde,resmiolmayan ekonomi, resmi ekonominin üç katına ulaşmıştı.90'lıyıllannortalanndaiseülkeparasının değeri sıfıra inmiş, toplum hizmetten tamamenyoksunkalmıştı. Zekivedisıplinsızbırçocuktu. Yedi yaşında, babasının ölümü üzenne, misyoncroku1 una gönderildi. Orada bir öğretmenınin yüzünc mürekkephokkasını fırlatınca Belçika A Kongo'sununsömürgeordusunaalındi.Bir y 1 orada eğitim görerek assubay lığa y ükse1 len Mobutu "kusursuzbir sekreter, muhasebeci vedaktilocu"olarakdikkatçekti. Amao gazeteci olmayı kafasınakoymuştu. Jose de Banzy takma adıy la y azmay a başladı. Kongo'da görevlı Belçikalı birgazeteci olan Pierre Davisteronu korumayaalıncaorduyuterk edip Leopoldville'de (daha sonra Kinşasa) bir gazetedeçalışmaya başladı. Osıralarbağımsızlık emelleri doruğuna ulaştığından kendisini yoğun bir sıyasal ortamın içinde buldu. Mobutu,çoğu Kongolulargibi.önce Avrupa'yagitti.BrükselSergısiiçin I958'de ilk kez Arvupa'ya giden Mobutu, bir yıl sonra yine aynı kentteki gazetecilik kursuna katıldı.Ocak 1960'daBrüksel'detoplanan vc sonradan Kongo'yabağınısızlığını sağlayan Yuvarlak Masakonferansınakatıldı. Mobutu siyasal arenada ctkindi. etmek zorunda kaldı. lülde ilk darbeyı gerçekleştireArtık yönetim Çombe'nin rek tüm siyasal kurumlan doneline geçmiş, Mobutu yardımdurup yönetimi ele geçirdi. cı konumuna gelmişti. Ancak Mobutu'nun gerçekleştirdiBatı, Çombe'nin soruna çöği darbe yüksck ücretli askerzümolmadığınınbilincindeylerin katkısıyla başanya ulaştı. di. Gerek Afrika gerek kendı Darbe için gerekli maddi desülkesindcki karşıtları için isteğinBirlcşmişMilletlerörgütcnmeyen biri olan Çombe, tünün üst düzey görevlilerin1965 'te siyasal manevralar soden Andrew Cordier tarafınnucu görevinden çekilincc üldan sağlandığı söylenmeklc KongO '\ kede yeni bir kararsızlık dönebirlikte, bu işe GI A'nın çanak mi başladı. Mobutu yeniden tuttuğu inançı çok daha yay SeVİletl Ötîderİ siyasal arenadaki yerini aldı. gındı. Mobutu CIA'nın Le24 Kasım 1965 günü kansız opoldvılle sorumlusu Lavvren Lumumba Ylin bir darbe gerçekleştiren MoceDevlin ile yakınilışki içinbutu, daha sonra öteki Afrika dcydi ve önceleri Lumumba Süğ KOlU OlUU. ülkelerindeki askeri tek parti ile sıkı fıkı olmasına karşın yönetimine örnek oluşturan kendisini komünizm karşıtı biDevrimci Halk Hareketi örgüri olarak sunmayı akıl etmişti. tünü kurana dek, bütün siyasal 1984'te o sıralar C1A Başkapartileriyasakladı. nı olan William Colby, bir komünıst olduğu düşünülen Lu LUtnUttlDa Yukan Katanga Maden Birmumba ile aşın sağcı Moiz • • , , • • . • lıği ulusullaştırıldı ve yerine Çombearasındayeraldığı için Kongo (icncl Madenler ŞirkeMobutu'yu"gözlerinekestirti kuruldu. Kongo adı Zaire, diklerıni" yadsımıyordu. Katanga adı Shaba, Leopoldvi 1 lc adı da Kinşasa olarak deŞubat 1961'de Mobutu yöğıştirilerekyeni rcjimc kültünetimi yeniden Kasavubu'ya rel bir gündem vc ülkü oluştudevretti. Ne varki, o sırada Luruldu. İlk dönemlerde oldukça mumba öldürülmüştü. Tutukyoğun olan "Mobutuculuk", landıktan sonra kaçmayı başayönetimdcki seçkinlerin doyran Lumumba yeniden yakamak bilmez hırslan nedeniyle landığında onun Katanga'ya kısa bir süre sonra yok oldu. götürülerek öldürülmesini Mobutu'nun yozkişiligiveipe öneren Mobutu ve birkaç arkasapagelmeztavırlanonun Badaşıydı. Mobutu'nun önayak tılı yandaşlarını önceleri kayolduğu siyasal cinayetler daha küÇürkeYl ÖlÜm gılandırmadı. 70'li yılların sonra da sürdü. Ancak hiçbiri sonlanna gelindigındc, ülkesiLumumba'nın öldürülmesi İmdüdlJÎCl VetİŞtı nin ulusal gelirinin yansını tüdenli büyük bir yankı uyandırkcten birbaşkanın olumsuz etkileri varlığını madı. uluslararası düzeyde belli etmeye başlamışAmerikalılar için Mobutu'nun Afrika'da tı. komünizme karşı bir saf oluşturması çok daBu konuda en ciddi suçlama hiç beklenha önemliydi. 1961 'deyönetimdençekildimedikbirkaynaktangeldi. Uluslararası Para ğinde bile,sözünügeçirdiği bir ordunun baFonu'nun acımasız görevlisi Erwin Bluşında "yedektc" bir güvence olmayı sürdürmenthal tarafından hazırlanan rapor bu ülkedü. Mobutu aynı zamanda Katanga'nın ayrıye borç para verenler arasında korkunç bir lığına şiddetle karşı çıkan bir ulusçuydu. panik yarattı. Mobutu'ya sırtını ilk çeviren 1963 yılında Kennedy hükümetinin yardıAmerikalılar oldu. ÇIA'nın liberal kanadı mıy la Mobutu, Avrupa ve Güney Afrika'nın Mobutu'yu devirmegirişimindebulunduybu yöndeki olumsuz baskılanna karşın, Kasa da, bu girişim Fransa'da Valery Giscard tanga'nın ayrılığına son vermek için yeni bir D'Estaing tarafından engellendi. Çünkü asken eylemc girişti. D'Estainghâlâ Mobutu ile işbirliğini sürdüBunalım 1964'te ülkenin kuzey ve doğurebileceğine inanıyordu. sundaki Stanleyvillc Simbaayaklanmasının Mobutu Sese Seko. Hem askerdi hem de ve açgözlü başarıyaulaşması üzerinepatlak verdi. O sırada Mobutu generalliğe yükselmiş ve Genelkurmay Başkanlığı'na getirilmişti. Ancak ordusununyetersizolduğunubiliyordu. Bu nedenle Çombe'nin uzaklaştırılmasını destekleyen Avrupalı paralı askerlcri kabul Avrupa İle lllşkl Belçikalılariseböylcsibircanavarınyaratılmasına çanak tuttukları için daha başından allakbullakolmuşlardı. Ama Mobutu kendisinden önceki sömürge önderlcrinin özelliklerinesahipti ve Avrupalı politikacılarlabaşarılı bir ilişki kurabilen ilk Afrikalı devlet başkanı nıteliğınikazanmıştı. Mobutu ucuz üne gereksinim duyduğunda, her zaman Belçika'nın şamar oğlanı durumuna düşüyor, Belçikalılariseodebdebeli vekızgıneski sömürgeci güçkimliğiyledavranıyorlardı. Belçikalılar Kongo'daki yönetimlcrindcn ve ülkey i terk ediş biçimlcrinden oldum olası vicdanazabıduymuşlardı. Mobutu Batı'yı kendisine çekınek amacıyla soğuk savaştan nasıl yararlanacağını da gayetiyibiliyordu. 1977vc 1978yıllarında gerçekleşen Şaba bunalımları sırasında Fransa, Belçika ve ABD, Zaire'nin Marksist Angola tarafından kuşatılmasına karşı destek verdiler. 1978'de Şaba iki haftaboyunca garip bir soğuk savaş öyküsünc sahne oldu. Kızıllar Afrika'yı ele geçirıyor, önemli madenlere el koy uyorlardı. Öyle olunca Mobutu, her 7amanki gibi, tek umut olmayı sürdürüyordu. Mobutu'suz bir Zaire bcklentisi nc denli Lumumba'mn sağ kolu! Patrice Lumumba'nın sol cğilimli Ulusal Kongo Hareketi Partisi'ne üye oldu. Lumumba Başbakanolunca, Mobutu'yu, Savunma Bakanlığı'na atayarak onun Batılı haberalma örgütleriyle bağlantı kurmasını sagladı. Ülkeninbağimsızlığakavuşmasındanhenıen sonra sömürgeci ordunun ayaklanması ve Katanga'nın örgütten çckilmesiyle her şey altü&t oldu. Ülkede bir kargaşa ve "iş bitiricılik" dönemi başladı. Mobutu yeni ulusal ordunun ilk KongoluGenelkurmay Başkanı oldu ve Lumumba ile Kasavubu arasındakı siyasal çekışme sırasında bu önemli konumundan yararlanarak olaya el koydu. 14 ey Lumumba da fzüvenmişti Mobutu 'ya.