Katalog

CUMHURİYLTDERGl '»** s 2 * 150yü önce trianda 'da patateslerin hastalanmast, beüd de bugüne dek süregelen bir savagtn bajlangıcı oldu. Kraliçe Viktorya kıtlık nedeniyle 1H45 yılında Irlandayı ziyaret etmifti. Büyük kıthktan IRA'ya... Y üzelli yıl önce, 11 Eylül 1845 tarihinde, Dublin'de çıkan Freeman's Journal isımli gazetede şu haber yayınlandı: "Üzüntüylebildiriyoruz ki, trianda'da, kolera adı verilen hastalık nedeniyle patates ürünü almak imkansız halegelmıştir..." Sonradan anlaşılacaktı ki, bu çok çabuk yayılan bıtkı hastalığı için kolera, son derece masum bır isımdı. Yerel gazeteler, adanm neredeyse her yanında ortaya çıkan patates felaketini yazıyorlardı, tarlalar mahvolmuştu. Rüzgarlayön değiştirdiğı iddiaediliyor, herkes başka bir şey söylüyordu. Ancak yıllar sonra, bılim, patatesleri mahveden bu hastalığın, Phytophthora infestans isimli mantar olduğunu ortaya çıkarabildi.. trlanda'nın 1845 yazı sicak ve nemsiz geçmışti, patates ıçın ıdeal bırhavaydı bu. Ağustos basında ise soğuklarbasgöstermiş, doluyla karı şık yağmur sol uk aldırmaksızın yağmaya başlamıştı. Mantann yayılmasını kolaylaştıran da bugün bılinıyor kı, bu hava şartları olmuştu. Eylül başında, adanın güneydoğusundaWexfordveWaterforddükalıklarındayaşayançıftçıler, bıtkinınaçıkyeijilyapraklarındakıkarabcncklerıgördüklcrınde ısc ış ujten geçmıştı. Pazartesı hayatlarında görtlüklerı en gü/el, en ırı patatesleri loplayan çıftçıler, salı günüonların çatlayarakdrtıktükctılcmeyccckbırhalcgeldıklcn Büyük kıtlık birçok îrlandah 'da adı îngiltere olan bir nefret yaratmıştı. Die Zeit Gazetesi 'nin kıthktan yola çıkarak Irlanda tarihinden kaldırılamayan bu nefretin kökenini anlatan yazısını çevirerek yayımlıyoruz. Buyazı, 18 ay önce yapılan ve iki hafta önce kesintiye uğrayan barışa ışık tutuyon ni dehşetle görmüşlerdi. Ekım ayı geldiğmde kurtanlacak tek birpatates kalmamış, aynca kaldınlmışüründebozulmuştu. Adaçürük patateskokusunaboğulmuştu. Büyükkıtlık başlamıştı ve tam dört yıl boyunca, ılahı bır lanetgibi adayı kolera, veba vetifo'yadaboğarak hükmünü sürdürecektı. Hastal ık 1 ngı ltere' y i de neredey se trianda ıleaynı zamanda vurmuştu. Birkaç yıl sonra daBelçıka'yasıçradı. Ancak hıçbıryerdelrlanda'ya verdığı zararı vermedı. Vermedı, çünkü 19. yüzyılın bu ılk yarısında trlanda'nın neredeyse tek ürunü olan patates, halkın üçte ıkısının de tek geçım kaynağıydı Dığerülkelerdede.önemlıbırbesınmaddesıydıamasadeceokadar Yoksulhalkınbıleyıycbılcceğı ba^ka ürünler vardı 1 latta savaş sonunda Almanya'nın patates tarlaları bu mantann gazabına ugradığında, halk şeker pancan yiyerek açhktan kurtulmuştu. Sonuç korkutucuyduama lrlanda'daki gibi öldürücüdeğil. Birçok acınınörgüsü şeklındeönümüze çıkan lrlanda tarihinde, bu kıtlık süreci kadar büyük başka bır felaket yoktur. Bu sürey ı anlatırken duyguları alt üst olmayan tek bır îrlandah da... Viktorya dönemi tngıltere'sınınentanınmış romancılarından VVillıam Makepeace Thackeray, "lrIandaNotlan"nınarasınaşöylebırkayıtdüşmüştü: "Irlanda'nınogünlerı hakkında bır fıkirsahıbıolmakıstersek, önce gerçeğı aramak durumunday ız. Oysa bu ülkede gerçeğe nasıl yaklaşılır? Bu ülkede ıkı gerçck vardır, bırı Katolık. dığerı Protestan gerçeğı dcrçek burada me/hepseldır." Ingıl^ Protestan vc îrlandah Katolık tarıh çiler, birkaç zamandır bu dört yillık kıtlık sürecının nedenlennı ve yaşanan gerçekleri ortak bır belgesel zemıneoturtmak ıçın uğraşıyorlar. Hattabu uğraş, kıtlık yıllannı daaşıp, ortak ve bilimsel bir tarih bulma çabalanna bile ulaşıyor. tki kutbun radikalleri ıçın de mezhepçıkışh sorunlaranagerekçeleri oluşturuyor. örneğın Protestanlar, 'Tembel ve başka bir şey yapmak istemeyen Katoliklenn ısrar ve inatla sadece patatesle uğraşarak bu felakete yol açtıklannı' öne sürerken, Katolıklerde Protestan ışgalcılerin.onlara başka bir yol bırakmayarak bu kıtle kıyımını davet ettıklenni iddıa ediyorlar. Protestanlann, trianda topraklarını çalarak ve tüm haklannı rafa kaldırarak, patates ekiminden başka birşeye izin vermedıklerını ve bunun sonucundada lrlanda'nın açlıktan kırılmasınayol açtıklarını söylüyorlar. Bu ıki mezhcpsel önesürmenın arasında ıse asıl nedenler vc gerçekler yatıyor. Tarımdakimülkıyetılışkılenvehakları,nüfusyoğunlukları ve tek bır ürüne olan bağımlılık, bu felakete yol açan üç temel etken. lrlanda toprakları üzcrınde başlatılan savaş, Avrupa'nın Protestanlar ve Katolıkler olarakıkıyeayrılmasındançokönceleredayanıyor Ingıltere Kralı II. Henrı,güneydoğu lrlanda'daki düklcrısürgüncgöndererekbu ı toprakldrınba }inalngılızbaronlannıycrlcştırmıştı.O/amandanbııyanadalngılı/ler'ın