Katalog

6 ÇEVRE Nükleersiz bir dünya için Ukrayna'da yürüyüşteyiz. Yeni bir ülke, yeni insanlar. Elden uçarken pek farkına vanlmayan, ama dört yıl içinde özlemle anılmaya başlanan bir sistem... Biraz eylem, biraz alkol, biraz köylü kadınlar, biraz mantı, biraz batı mallan çılgınlığı, biraz kupon, biraz dolar ve Ukrayna... CUMHURİYET DERGt Sakız ve asfalta rağmen yaşamak BARBARA PUSCH MURAT DANIŞ Ukrayna'dayız. Batısını geçtik, şimdi doğu Ukrayna'ya ilerliyoruz. Bugün Vestday yani tatil. Vestday'lerde yürümüyoruz; sadece dinleniyor, çamaşır yıkıyor ve kendimizi topluyoruz. önce içinde bulunduğumuz ülkeyi, insanlannı tanımalıyız. Soruyor ve öğreniyoruz... Ukrayna'da DoğuBatı aynmı çok önemli. Batı Ukrayna doğuya göre daha dağlık ve tarıma elverişsiz. Doğu Ukrayna ise sonsuz düzlüklerledolu. Butopraklardakurulan işletmelerde kolektif tanm yapılıyor. Bizebubilgileri veren Alex. Stir şehrinden bize katıldı. Btr inşaat firmasındaçalışıyor ve lngilizce'yı kendi olanaklan ile öğrenmiş. Batı Ukrayna'nm, Doğu Ukrayna 'dan daha zengin olduğunu, çünkü batıda büyük ölçüde ticaret yapıldığını anlatıyor. Bu bizim yabancısı olmadığımız bir alışveriş türü! Bavulticareti. Polonyalılar'ınönce Beyazıt'tan sonra Istanbul'un her yerinden toplayıp, bavullara ve arabalara doldurduklan, saatler, deterjanlar, çikolatalar, sakızlar, tekstil ürünleri batıya getiriliyor ve bütün Ukrayna' ya buradan dağıhyor. örneğin Polonyalılar'ın Stir'de sattıklan bir saat buradan Sibirya'ya kadar fıyatı katlanarak gidebilir. Ukrayna'da şaşırtıcı bir Batı mallan düşkünlüğü var. Ukrayna'da özel teşebbüs son yıllarda açılan küçük kulübelerde sermaye biriktirmeye çalışıyor. Bakalım, Aydın'dan gelen garip renkli sabunlar, Adapazarı ürünü gofretler, Feriköy'de üretilmiş sakızlar Ukrayna' nın "modernleşme"sini ne kadar sağlayacak? Alex Türkiye'den gelen müzikli saatlerden almak için insanlann son paralannı bile verebildiklerini söylüyor. Batı'dan gelen mallara bir göz atmak için Ternopil kentinde ithal mallan satan birdukkânagidiyoruz. Oniki parça pailex çay takımı iki milyon beş yüz yirmi bin kupon, yani 17 dolar, yani bizim pararruzla 850 bin lira. Ukrayna'da üretilmiş 12 parça porselen çay takımı ise sadece 372 bin kupon, yani 2 dolar, yani 100 bin lira. Export mal satan dükkânın vitrinlerine şöyle bir göz atıyoruz. Yanmaz tava 2 milyon kupon, plastik kek kabı 653. bin kupon, lazımlık 455 kupon, ekmek dolabı birbuçuk milyon kupon, süzgeç 34 bin kupon... Türkiye'den gelen en ucuz çikolata 35 bin kupon. Oysa 37 bin kupona, Ukrayna'da üretilmiş, oldukça lezzetli koca bir cam kavanoz erik kompostosu alabiliyorsunuz. Şeftali kompostosu 102 bin, elma kompostosu ise 82 bin kupon. Batının zenginleşmesine ucuz Ukrayna'da üretilmiş mallar da yardım etmiş. Batıdan gelen mallan satıp sermaye binktiren Ukraynalı tüccarlar, bu para ile marketlerdeki yerli mallannı toplayıp, Yugoslavya'da satmışlar. Bu yüzden Ukrayna'da bir ara vitrinlerde sadece maden suyu kalnıış. Kupon da Dolar'a yonik Stir'de bir gece müzikli bir lokantayagidildi. Çorba, patatesvesalata ile özel kanepelerin yani sıra bir şişe votka, gazoz ve maden suyuna kişi başına 225 kupon yani bir buçuk dolar ödendi. Aynı lokantada dışandan gelen bir tek portakala ödenen miktar ise 75 kupondu. Ftrsat buldukça Ukraynalılar'la konuşuyoruz. Kremenel'ı geçtikten sonrakonakladığımızbirköyde kadınlar yanımıza geldi.Ikramlan da vardı, süt, patates, kabak... So Ukraynatüar yürüyüşçülere şunu anlattı; Hükumet Çernobü tehlikesini kabul ediyor ama ondan vazgeçmiyor! rulmayacak bir soruydu ama dudaklanmızdan döküldü: "Mutlu musunuz?" Soruyu biraz da 1991 öncesini hatırlatarak sorduk. Bize, "Eskiden dükkânlarda her şey vardı" dediler, "Şimdı ise vitrinler boş. Kiev'e gidiyorsunuz oradakilere söyleyin enflasyonu durdursunlar." Dcvlct çiftliğinde çalışan bir kadın şubattan beri para alamıyordu. Ya erkeklerle ilişkileri? Yeni sistem kadınlar için parası bol erkekleri çekici kılıyor olmalı artık. Köylülerden yaşlı kadın karşı çikıyor: "Eğer sen fakirsen, zengin bir adamla evlenirsen özgür olamazsın, mutlu olamazsın. Ama fakirbir adamla evlenirsen mutlu olabilirsın, çünkü ikiniz de özgür olursunuz." Bu sözler hepimizin içine su serpiyor. Keremenel'e varmadan bir gece önce yol kenanna kamp kurduk. Yakınımızdaki kollektif çiftlikten iki şofor bizimle sohbet etmeye geldi. Onlara bir de polis katıldı. Biz sorulan şoförlere soruyorduk ama yanıtlan polis veriyordu. Şoforlerden 1991 öncesi ile şimdiki yaşantılannı karşılaştırmalanm istedik. Yanıt polisten geldi: "Eskiden hiçbir şey bizim değildi ama her şeyımiz vardı. Şimdi her şey bizim ama hiçbir şeyimiz yok." ediyor ve herkesle konuşmak istiyoruz. Ama konuşma olanaklanmızçok sınırlı. Sürekli resepsiyonlar veriliyor bizim için, eğlenceler düzenleniyor, yerel yöneticilerkatılıyor ama biz hiçbir şey öğrenemiyoruz. Yürüyüşümüzün ilk günlerinde bizimle gizli toplantı yapan iki aydın Ukraynah'nın söylediklerini anımsıyoruz, "Gerçek sorunları görmeyin diye size eğlenceler düzenlenecek. Istiyorlar ki Ukrayna'nm enerji, enflasyon, işsizlik, ekolojik tahribat gibi sorunlanyla ilgilenmeye vaktiniz kalmasın." Oysa Ukrayna büyük problemler yaşıyordu. Hükümet Çernobil' in tehlikesini kabul ediyor ama onu kapatmıyordu. öte yandan elektriğe bağımlılığı arttıracak asfalt fabrikası yapmaktan da geri durmuyordu. Yeni nükleersantrallerplanlanıyor, Çernobil Batıdan para alabilmek için koz olarak kullanılıyordu. Sorunlar daha Ukrayna' y a girdiğimiz gün başladı. Güneşten konınmak için başımızda tuttuğumuz kıımızı yazmaydı sorunyaratan. iki gün aray la iki kişinin müdahalesiylekarşılaştık, "Bukomünistbayrağını taşıma". Bir sabah toplantısında başımızın üstünde bir kırmızı yazma taşıdığımızı, bunun bir bay Ukrayna'da şaşırtıcı bir Batı mallan düşkünlüğü var. Ülkede özel teşebbüs son yıllarda açılan küçük kulübelerde sermaye biriktirmeye çalışıyor. Bakalım, Aydın'dan gelen garip renkli sabunlar, Adapazan ürünü gofretler, Feriköy'de üretilmiş sakızlar Ukrayna'nm "modernleşme"sini ne kadar sağlayacak? Komünlstler* ne oldtı? 1991 Ağustos'unda Sovyetler'den aynlan, aynı yılın Kasım'ında da referandum ile bağımsızlığını ilan eden Ukrayna'da, bu geçen dört yılda neler oldu? Neden bu ülke komünistlere "hayır" dedi ve dahası komünistler bu ülkeye ne yaptı? Bütün bunlan deliler gibi merak