Katalog

22 Erzincanlı Mehveş, imparatorluğun ilk kadın hattatı. Kutluğ Ataman'ın da büyük büyük teyzesi. îkisi bir filmde "Karanlık Sular"da buluştu. Mehveş bir oyuncunun kimliğinde Ataman ise yönetmenliğinde... Oscar arşivine alınmış, çeşitli ödüller kazanmış bu film, geçmişin izlerini bugüne taşıyor... CUMHURİYET DERGİ Aristokrasi hayaletinin peşinde K MEHMET ATAK adın siyahbeyaz ağlamaktadır, belki de az önce denize bıraktığı kendi külleridir ve y üzünde kötü bir ışık vardır. Kadınlar renkli ağlamaktadır, burunlarını çekerek, avuçlarında buruşturdukları mendillerine göz yaşlarını silerek ve siyahbcyaz kadına bakarak. Küçük kızın ardından filmi terkeden adam, fuayede bir ceset olarak yatmaktadır. Küfi yazılmışbirhat kaplarperdeyi,oluşumsürecinde. Ve yönetmenin tonlaması bozuk yumuşak sesi; göreceğimiz şeyin tehlikeli, giderek seyredene de intikal eden ölümcül bir şey olduğunu söyler. Erzincanlı Mehveş, İmparatorluğun ilk kadın hattatıdır. Nihai bilgiyi anlatan bir hat yaratmak içinodasınakilitlerkendisini;sadece en iyi kitapları yer ve en iyi şarapları içer. VebuhatMehveş'e ölüm getirir. Hattı bir hizmetkâr çalar ama, o da ölür. Ağzmdaki mürekkep lekesinden, hattı yediği anlaşılır. Geriye sadece iki ufak parça kalmıştır, melanetiyle beraber... "Bu coğrafyada aristokrasi ne anlama geliyorsa, ki en azından Batfdaki anlamı karşılamıyor, işte o ailclerdcn birindenim" diyor Elvent Kutluğ Ataman. Ecdadının en azından yüz yıl Osmanlı devlet hizmetinde olduğu biliniyor. Hep bir ayakları lstanbul'da, ama o da ebeveyni gibi kendisini Erzincanlı addediyor. Çünkü diğer ayak da Cumhuriyet öncesi, yine en az yüz yıldır Erzincan'da . llkokulu Erzincan'da okumuş. Baba tarafından büyük büyük teyzesi imparatorluğun ilk kadın hattatlarından birisi,belki de ilki. Çocukken Erzincan'daki konağın tavanarasında, birkafesiniçineonunyaptığı üç boy utlu bir hattı bulmuş. "Ama bu kadının hayatı hakkında hiçbir şey sormadım," diyor." Bilmeyeyim, gizi ve etrafında oluşan merakı muhafaza edeyim istedim." Kutluğ Ataman 'ut kökleri Osmanh'da. Ama o kendini dünya vatandaşı gibi hissedenlerden. Tam "Karanlık Sular" artık serüvenini tamamladı ve maalesef "Sevmek Zamanı", "Sevmek Seni", "A Ay" gibi filmlerin makus talihini paylaştı diyorduk ki, hoş bir sürpriz yapıp Beyoğlu Sıneması'nda vizyona girdi. Aristokrat bir ailenin son ferdı olan Lamia Köprülü, soyunun yok olmaması için evlilik dışı doğurduğuoğlu Haldun'u, birdenizkazasında kaybetmiştir. Sınıfının yerleşen kapitalizmle birlikte yok olması üzerine varlıgı tehlikeye girmiş, günün ve değerlerinin dışında kalmış bir kadındır. Nafile birçabayla,varlığınıdevamettirebilmek için ona dair her şeyi sinsice yok etme konusunda son derece istikrarlı olan, yeni yetme taşra burjuvası Haşmet'leevlcnmıştir. Günün birinde Amerikalı bir araştırmacı olan Ritchı gelır ve Lamia'ya oğlunun hayatta olduğunu söyler. Ama bu garip bir hayatta'lıktır; hem yaşayan, hem ölü... Dareyn'in tam orta yerinde gibi. Lamia ve Ritchi, Haldun'u bulmak için, içine girdikçe daha da karmaşıklaşan mistik ve melanetli biryolculuğa çıkarlar, umarsız. Lamia, sadece Haldun'u değil, belki de geçmişini, kimliğini.bugündeki varlığını aramaktadır. Geçmişin hayaletlerini... Ataman "Gelecegini kazanabilmek için, geçmişini satan bir sınıfınbirçeşittrajedisi" diyeözetliyorfilmini. Galatasaray'da, tiyatro kolunda oyunculuğu denemiş. Devir, fraksiyonel düzlemde politizasyon devri; Kutluğ da her ne kadar farklılıkları olan bir yeniyetme olsa da,dışında değil, içinde. Elineilk süper 8 kamerayı da bu ortamda alıyor. Pek kolay yıllar değil: Erkek rollerini devrin haleti ruhiyesi içinde devrımcilikle birlikte kuşanmaya durmuş yeniyetmeler arasında fark ediyor ki kimliği erkeksi değil... Bilinçli,bilinçsizerkekliklerinepotansiyelbirtehlike olarak gördükten bu fark\ı çocuğun, bu ortamda gördüğü iltifat da "Örümcek Kadının Öpücüğü"nün Molınası'nınbirgömleküstü... "Karanlık Sular"da Batılı anlamda bir dramatik eğri yok. Son yıllarda farklı örneklerini Mustafa Avkıran'ın sahneyc koyduğu Murathan Mungan'ın "Mezapotamya Üçlemesi" ve Milcho Yılanınhlkâyesl Bundan üç dört sene kadar önce, Los Angeles'ta montajı tamamlandığında "Karanlık Sular"dan Türkiye basınında ilk ben bahsetmiştim (Gene Cumhuriyet Dergi'de). Ve bu yazıda yerli basında, hatta Istanbul Film Festivali broşüründe sürdürülecek birhatayı başlatmıştım. Hata filmın Ingilizceismihakkındaydı:Gerçeği "Serpent's Tale" (Yılamn Hikâyesi) olan ismi, "Serpent's Tail" (Yılanın Kuyruğu) olarak yazmıştım. Bu hataya beni iten belki de filmın bütünü üzerine bir metafor kuran bir uvertür olan Mehveş bölümündeki, "kendi kuyruğunu yutanyılan" metaforuydu, kim bilir? Film çeşitli festivalleri dolaştı, Ankara ve lstanbul'da ödüller kazandı, Oscar Arşivi'ne alındı vesaire. Yenlyetmellğin kı»kacında Yeşilçam'ın altın çağının pek çokalaturkamelosu Anadolu Hisarf ndakı yalılarında çckilmiş. Sinemacıları ve altın çağın yıldızlarını, Filiz Akın'lan, Ediz Hun'ları,TürkanŞoray'ları,Kartal Tibet'leri ilk burada görmüş.