Katalog

4 MİZAH birliradan satıldı. Builksayı tamamcn tükcndi. Gazete vc i lan duy urusu yapmudan, kulaktan kulnğa söylencnlerlc umulanın üstündc okur buldu. satıldı. Ancak onbeş bin adct basılabilen gazeteye bir dc matbaa adı kondu, "Gutenberg". Teksirle basılan bu sayılardan da tek bir iadegelmcdı. (jazete, adeta bomba iınal edılıyormuşçasına gizlilik ve suskunluk içındeyazılıp. cı/iliphalka ulaştırılıyordu. Sonraki nüshalar "Bcn hıçbırbaskıdan korkmam arkadaş,getirinderginizibasayım"dıycn Sacıt Ögct'in matbaasında basıldı. Sonunda bırbaskı makinesi almaya karar vcrildı. Ancak makinc gümrüğe geldığinde, kapanmalar sonucıı parasız kalındığından çekileıııedı. CUMHURlYbTDERGİ lip içine de politika katıldıktan sonra lıalka sunuluyordu. Markopaşa sosyal ve politik sorunları sorgulayan, iktidarı ve toplumu hicveden birgazeteydı. Bu İıaftalıkgülmeeega/etesindentedirgin olan iktidar. gazeteyi kapatniak için cn ufak bir fırsatı bile değerlendiriyordu. Sonunda 19 Mayıs 1947'de Markopaşa kapatıldı. Yeni bir ısim konuldu. Merhumpaşa. Savcılık bu kezdc Merhumpaşa'yı kapattı. ArdındanMalumpaşa çıktı. Gazetenin degişık adlarla çıkmasınaengel olunanıayacağıanlaşılınca. Sabahattin Ali ve Azız Nesin tutuklandı. Sorumlu nıüdürlersık sık değişirken Orhan F.rkip adlı birgenç Markopaşa'nın sorumlu ınüdürü oldu. Bir sabah idare yerine geldiğinde, pek çok şey in altüst oldugu görüldü. Birkaç haftalık yazı birikimi ve karikatüıier, "sorumlu müdür"tarafından götürülmüştü. Aynı gün Orhan Erkıp'in sağcı yazarlarla işbirliği yaparak Markopaşa'yı çıkaracağmı öğrendiler. Orhan Erkip, gazeteyi Mustafa Uykusuz'un hapishaneye giderkengerekliolurdiyeiınzaladığı boş kâğıtları doldurarak kendi adınadevretmişti. Markopaşa Meclis'te Markopaşa. yayın lıayatına giımcsiy le birlıkte tüm şiniijckleri üstüneçekti. 4 Aralık 1946 cia, Meclis'te, sıkıyönetimin uzatılması görüşülürken, Markopaşa ılan söz edildi ve sık sık todbırleralmması istendi. Maıkopaşa o denlı büyük ses gctirmiştiki.iktidarbudıırumdakayıtsızkalamazdı! Altışaray uzatılarak altı bııçuk yıl sürmüş olan sıkıyönetııni, II. DünyaSavaşi'nmsona crışınden bıryıl sonrayınc bıraltı ay daha uzatmak isteyen iktıdar, Markopaşa gazetesini gcrekçe olarak önesürüyordu. Gazeteııin ikinci sayısıninçiktığı 2 Aralık 1946'dan ikı gün sonra. 4 Aralık 1946'da Büyük Millet Meclisi'ncc Markopaşa ile ilgili Gaziantep milletvekili Ccmıl Saıt Barlas şu konuşmayı yaptı: "Gazetelcrçeşitçeşitnıüdahalelerde bulundular. Istanbul'da şu ve bu partıye mensup gazeteler, hatta kökü dışarda olan Markopaşa bile çıkıyor. Ve bu gazete çıktığı zaman sıkiyönetimkumandanıhaklı olarak ilan edilıniş olan sıkıyönetimi hüsnü idare edcrek bunun için tatbik edilecek muameleyi Cumhuriyet Savcıliğına bırakıyor. Bu da ayrıca şayanı şükrandır. Şu haldc dış tehlike için ilan edilmiş olan ve ancak bazı yerlcrdc seyrüseferhürriyetini bazi şartlaraltmda ve sırf memleketin müdafaası bakımından tatbik etmektcdir. Sayın Köprülü arkadaşımın, arzettiğiın gibi kökü dışarda olan ideolojiler için, nasıl bızimle beraberiseler, sıkıyönetimin ilanında da partisinin bizimle beraber oldıığunu bu kiirsüden söylesinler..." Siyasal edebiyatımızda kökü dışarda tcrimi ilk olarak kullanılıyordu. Butcrinıbilindiğigibi.sonradan büyükbirhızlayayıldı.Cemil Sait Barlas'ın, Markopaşa'ya kökü dışarda dediği henıen tüm gazetelerde haberolarakçıktı. Buduıum karşısında, çıkacak ılk sayıda Cemil Sait Baılas'a cevap vcrilmcsi kararlaştırıldı ve 16 Aralık 1946'dayayımlanan döıdüncü say ıda, Ccmil Sait Barlas'a cevaben, Sabahattin Ali'nin "Ayıp" ve Aziz Nesın'in "Topunuzun Kökiine Kibrit Suyu" adlı yazıları yayınlandı. 60 bin tiraj Bu aıada Sabahattin Ali hapsegirnıışti. A/.iz Nesin detutuklandı.Haluk Yetış. Paşakapısıcczaevindcyatan Sabahattin Ali'den ve Harbiye Sıkıyönctımtutukevindeyatan Aziz Nesin'den ziyaretlcri sırasında gızli olarak yazılarınıaldı.Böylece gazetenin yayını; bazı haftalar yayınlanamayarak bazı haftalar da kapanaraksürdü. Bukapatmalar sırasında gazete değişik adlarla çıktı. Markopaşa hcr ad değıştirdiğinde, kadrodadabirdeğişiklikoluyordu. Malumpaşalar, Merhumpaşa oluyor, bir hafta Sabahattin Ali'ye dönük Ali Babaçıkarken.bırdiğerhaftabir sayılık Hür Markopaşa boy gösteriyordu.Toplatmalarvetutuklamalar yüzündcn gazete basılamadı, basılanlardasatılamadı. Tüm bu baskılara ck olarak Aziz Nesin, Bursa'ya sürgüne gönderildi. Yazı olanaklarının azaldığı bu dönemdc, Mim Uykusuz da yazı yazmaya başladı. Markopaşa, en büyük gazetenin 20 bin sattığı dönemde 60 bin satarak, inanılmayacak birtirajı yakaladı. Bakkal çırağından. uyanık öğrenciye, hamaldan, karaborsacıya kadar hcmcn her kesimden insan, bu gazetenin tiryakisiydi. Halk istiyor diyc, yerinc göre aruzla, yerine görc heceyle manzumeler yazılıyordu. Bazen de halk türküleri tersyüzcdi Sahte Markopaşa Hcmcn "salıte" Markopaşa yayın hayatına gırdı. Önemlı bir bölümü çalıntı yazılardan oluşan gazetede, ancak birkaç küçükfıkravardı "gerçek" Markopaşa yazarlarına ait olmayan. Bir başyazıyla gazetenin milliyetçilerin eline geçtigi açıklanıp. bundan sonra "sol"a karşı çephealındığıbelirtiliyordu.Başkahiçbirdeğişiklik olınayacaktı. Sorumlu müdür, gene aynı sorumlu müdürdübaşlıksa.aynıbaşhk! Biçimsecskibiçim...Köşelerinbaşlıkklişeleri bile aynı klişelerdi. Bu bcnzctişlere ek olarak Bedii Faik gibi isim yapmış bir iki fıkracıyı da aralarına aldıkları haldc. ancak beş bin satabılır gazete. İkinci sayıda ıse sadcce bin adet satabılir. \ lalk "sahte" Markopaşa'yı tutmamıştı. 1948 yılına gclindiğinde Sabahattin Ali, "Markopaşa"da 1947'de çıkan bir yazısı nedeniyle, üç ay hapis yattı. Paşakapısı cczacvındecezasını tamamladıktan sonra tekrar Markopaşa'da yazmaya başladı. 12 Ocak 1949 günü ise gazeteler Sabahattin Ali'nin öldürüldügü haberinı verdiler. Bu Markopaşa cephesinin adeta yıkımıydı. Bu dönemde Aziz Ncsin'le,RıfatlIgaz sık sık buluşup.yeni bırgazeteçıkarmak istediler. Markopaşa'nın imtiyazı Orhan Erkip'tcydı. Ali Baba'nın imtiyazı Rıfazllgaz'daydı ancak Ali Baba Sabahattin Ali'yi de hatırlatır diye vazgcçti ler. Sabahattin Ali Komedisi" başlıklı yazılar yüzünden "neşren hakaret" gerekçesiylc, Sabahattin Ali üç ay hapis cezasına çarptırıldı. On bin basılan ikinci sayıdan da hiç iade gelmedi. Gazetenin çok azı Anadolu'ya gidiyor, büyük bölümü Istanbul'da satılıyordu. Üçüncü sayı 20bin basıldı. Tekbiriadeolmadığı gibi yoğun bir istek söz konusuydu. Bu durum iktidaıı rahatsız etti vc ılk baskılar gelmeye başladı. Öncelikle matbaa sahiplerine baskı yapıldı. Beşinci vealtıncı sayılardan itibaren derginin baskı sayısı altmış bineçıktı. Buogününkoşullannda inanılınaz bir tirajdı. Günlük gazeteler örneğin. Vatan ve Cumhuriyet bile yirmi bin satıyordu. Siyasal baskılar da tiraj artışına bağlı olarak artıyordu. Başmakaleyi Sabahattin Ali yazıyor, diğertüm bölümlcrdc Aziz Nesin çalışıyor, karikatiiıleri ise Mustafa Uykusuz çiziyordu. Gazete eski Izzetin Han'ında.ZiyaTanburacınmeldizgisi mürcttiphanesinde diziliyordu. Baskılarsaçokyönlüydü, hükümettcn. polisten ve sıkıyönctimden... Bunların yanı sıra sık sık mahkemcdcn kapatma karaılarıçıkıyordu. Matbaa sahiplerinc baskı yapılaıak gazetenin basılmasınaengcl olunuyordu. Gazete bazcn Tan matbausmda, bazen Berksoy matbaasında, bazen Emck Basımevi'nde basılıyordu. Sonunda gazeteyi basacak matbaa bulunamadı. 7 Nisan 1947 tarihinde bir teksir makinesi alınarak, gazete iki sayfa halinde zınıba teliyle birleştirilerek basıldı. "Muharrirlcri nezaret altına alınnıadığı ve hapse girmedıği zamanlarda çıkan mizah gazetesı" ibaresınin yer aldığı bu sayı beş kuruştan Baskılar... Gazeteye sık sık soruşturma ve dava açılıyordu. Sabahattin Ali başyazıları yazıyor ve iki kişi birden mahkum olmasın diye, imzasızyazıların da sorumluluğunu üstleniyordu. Markopaşa ile ilgili açılan davalardan ikisi mahkumiyetle sonuçlandı. "Topunuzun Köküne Kibrit Suyu", "Hasan AliKenan Öner İmtiyaz hakkı geri alınıyor Rıfat HgazAziz Nesin (Fotoğraf: A YD1NILGAZ) Ortam tam gülmece dergilik bir ortamdı. Sonunda Orhan Erkip'le