Katalog

30TEMMUZ 1995. SAYI 488 MİZAH 3 DERGIDEN 19451950 döneminin en önemli gülmece olayı olan Markopaşa hareketini başından sonuna kadar yürütenler; Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz ve Mim Uykusuz'du. Markopaşa ve onun devamı olan gazetelerde çalışan tüm yazar ve karikatürcülere karşı egemen güçlerin baskısı, önceki dönemlerdeki baskılardan çok daha sert ve ağırdı. BİR0AH6EÜRSİZİNİSTİDASIH fefariV.hohbrlhM!. ı r r r ^ . ' • • r r j Z ^ ^ ^ <~": ^ ^ ^ İİiP ^ j! hayall öeşpara efmez Kibrit suyu, Aziz Nesin ve Markopaşa SEMRA ATILGAN ' r r ^ r r v r 8a afinkB OMMkratltr. Jün nthr Markopaşa 'nın ilk sayısı... takalmalanna üzülen "Kundura Işçileri Derneği" işçileri, bir duvar gazetesi çıkarmak istediklerini söyleyıp onlara mizah dergisi çıkarmalannıönerdıler. AzizNesin'inyazarlıkta en ünlü yıllarıydı bu yıllar. Partinin oturma salonunda işçiler, hemen aralarında yüz lira toplayarak gazeteye ad aramaya koyuldular. Markopaşa'ydı buldukları ad. Daha sonra bu düşüncc Sabahattin Ali'yeaçıldı. Hemen derginin kaça çıkacağını hesaplamaya başlayan Sabahattin Ali koyduğu 650 lira sermaye ile gazcteyi yayınlamayakararverdı. Bu arada Rıfat Ilgaz, öğrctmenlik mesleğine geri dönmüştü. Idari işlerin, 4 aralık tarihıne kadar, Tan'da çalışan, sonrasında işsiz kalan Haluk Yetiş tarafından yürütülmesi kararlaştınldı. Markopaşa'nın ilk sayısı altı bin adctbasıldı.57x82'ninikiyekatlanmış olan yarısı ebatındaki gazeteye, zamanına göre de düşük sayılabilecek bir fiyat tesbit edildi; on kuruş. İlk sayının dağıtımı için bayi Fazıl Ünverdi ıle anlaşıldı. Ancak bayi Halk Partisi'nın adamlarından biri olduğundangazeteyi dağıtmadı. Bunun üzerine gazetenin dağıtımı Istanbul tarafında KamburHüseyin'e, ÜsküdartarafındadaDelılbrahım'e verildi. Fazıl Ünverdı'nin dağıtmadığı birınci sayı ertesi gün dağıtıldığında ortalık birbirine girdi. İlk sayı üçüncü gün karaborsaya düştü ve« A ziz Ncsın'i günümüz gençliği çoKundura işçilerinin isteği... ğunluklaedebiyatçı kimliği iletanır. Işteböylebirortamın ürünüolan25 Kasın Bu konudaki tartısjilmaz üstünlüğü 1946'da, Markopaşa adlı haftalık gülmece gaona edebıyal dünyasında saygın bir zetesi, Sabahattin Ali'ninyazdığı lstıklal"adkonum sağlarken, belkı de "yılmaz gazeteci lı başyazı ve "Meded Ya Recep Peker Meded" kimliği" dönemin Basın Kanunu'narağmenunutuldu. 25 Kasım 1946'da, Aziz Nesin, Sa manşetiyle yayın hayatına girdi. Bu olay Rıfat llgaz'ınanılarındaşöylegeçti: bahattin Ali ve Rıfat llgaz'ınönderliğindeyaRıfat Ilgaz bir gün Aziz Nesin'lebuluşup, yın hayatına giren Markopaşa adlı haftalık Esat Adil'in kurduğu "Türkıye Sosyalist Pargülmece gazetesi, yazarın yaşamında önemli tisi"ne uğradı. Ogünlerde ikısi de ışsizdi. Boşmihenk taşlarından biriydı. 1946 yılı; tek parti yönetıminın toplumun tabanından gelcn demokratik talepler nedeniyle, partinin sınıf temeli konusunda birtakım değişimleri gerekli kıldığı bir y ıl olduğu kadar, Demokrat Parti hareketinin de güçlenmeye başladığı bir dönem olmuştu. 194O'lı yillardan itibaren Basın Kanunu'nda, "basın özgürlüğü" aleyhineyapılandeğişikliklerinhızlanması basın dünyasında yeni seslerinin duyulmasını engelleyemedi. Pek çok yay ın organmın kapatılması,yargılanmalar, tutuklanmalargazetecileri yıldırmıyordu. Özellikle tek parti yönetiminin haksızuygulamaları, ekonomik zorluklarla birleşince yaşam, toplumun hemen her kesimi için çekilmez hale gclmişti. Avz Nesin Bu durum bir gülmece gazetesi için son derece uygun bir ortam oluşturuyordu. Merhaba, Son haftalarda çılgınca siiren promosyon savaşı, gazete okuma zevkimizi yetie bir etti. Türkiye de ya da dünyada ne olursa olsun büyük gazetelerimizin en önemli haberi çatal, bıçak, tabak üzerine kuruluyor. tnsan zaman zaman verilen kuponlardan ya da dağıtılan pahalı armağanlardan çok gazetelerimizin en lepesinde ver alan bu promosvonların duyunılanna içerliyor. Dağıtılan malzemenin kalitesine göre okıır tercihini yapıp bakkalından aldığı gazeteyi değiştiriyor. Doğal olarak çatal bıçak ve nevresimlerin tirajı gazetenin tirajını da yükseltiyor. Marko Paşa adını hepiniz duymuşsunuzdur. 50yıl önce çıktığı halde, Tiirk basımnda önemli bir köşe taşı olarak yerini hâlâ koruyor. Gazetelerin tencere, tabak dağıtmayı akıllanndan geçirmedikleri bir dönemde. 19451950 yılları arasında vayımlanan Marko Paşa, kitlesel muhalefetin yazılı sözcüsüydü. Hem de mütevazı bir tirajla degil, o günlerin gazetelerini sollayarak, tam 60 bin tirajla. Sabahattin Ali'nin, Mim Uykusuz 'ıın, Rıfat Ilgaz 'ın ve Aziz Nesin in yarattığı bu yayın organmın öyküsünü, bu konudaki araştırmasına dayanarak Semra Atılgan yazdı. lyi haftalar dileğiyle... /pek Çahşlar CUMHURİYET DERGİİMTİYAZ SAHIBİ BERİN NADl • BASAN VE YAY AN YENİ GÜN HABER AJANSI BASIN VE YAYINCILIK A.Ş. • GENEL YAYIN YÖNETMENİ ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATÖRU HİKMETÇETİNKAYABYAZIİŞLERİMUDURLERİ. DİNÇ TAYANÇ (SORUMLU), İBRAHİM YILDIZ • YAYIN YÖNETMENİ İPEK ÇALIŞLAR • GÖRSEL YÖNETMEN: AYNUR ÇOLAK • REKLAM. MEDYA C KAPAK: KAMİL ASLANGER'DEN BİR TABLO RÖPRODÜKSİYON: ERZADE ERTEM HOTELMAVİ Bardakçı koyunda, klimalı udanızda, tertemiz bir denizle iç içe, düşlediğiıüz gibi bir Bodrum tatili için... "Gitar ve buzuki liğüde Akdeniz'den csintiler" c ÖZEL TANTTIM tNütRİMİ Tel.:0 252 313 03 7 1 7 4 Faks:0 252 313 03 75