Katalog

30 TEMMUZ 1995 SAYI 488 MODA kolalı kırmalı boyunbağlarından çok, Hırvatlann kalender boyunbağlarıyla uyum sağlıyordu. Fransa'da sürgünde bulunan 2. C'harles, bu modayı dönüşte ülkesıne taşıdı. 10 yıl sonra aynı moda Amerıka kıtasındaki lngiliz kolonilerinde görülmeyebaşladı. Kravatın Avrupa ve Amcrika'da yayılmasınayol açan başka bir etmen de o yıllarda ortaya çıkan bır cloğaolayı olabilir. Astrofizikçiler tarafından "Maundcr minımum" adı verilen doğa olayında, günesjte meydana gelen değişiklikleryerkürenın pek çok yerınde ısının hıssedılırşekildcazalmasınayolaçmıştı. 150 yıl süren bu "minik buz çağı" özelliklc 1645 vc 1705 yılları arasında kendini hisscttirdi. Olağanüstü soğuk günlerde boynu sıcak tuttu ve yavaş, yavaş yaygınlaştı. Kravatın bu kısa tarihi bazı soruları yanıtsızbırakıyor. Kravat sözciiğününetimolojisinebirgözatıldığında, bu sözcüğün Fransızca'daki "cravate" sözcüğünden geldiği anlaşılıyor. Modern sözlüklcrde "cravate" sözcüğünün Fransızcada Hırvat anlamına gelen "croate" sözcüğünden türediği ileri sürülüyor. Ancak bazı etımologlar bu açıklaınanın gerçeği yansıtmadığını, kravat sözcüğünün 30 Yıl Savaşlan'ndan önce Italya ve Fransa'da kullanıldığına dikkat çekiyorlar. Fransa'da 14. yüzyılda şeritşeklinde kesilmiş kumaş veya parşömen parçalarına kravat denildiği; Italya'da ise 1590 yılında "cravata" sözcüğünün "atkı" anlamına gelen "focale" yerine kullamldığı iddia ediliyor. 11 ırvatlar modern erkeğin boy nuna taktığı kumaş parçasının ısim babası olmaya can atmasalarda, 30. tanımlansa da kadinların kravat üzerindeki etkisinı yabana atmamakgerekıyor. lırkekler kravat konusundacşlerinintavsiyesinıalmayapekyatkınolduklanndan, kravat modası da kadınların bcğcnisinden nasibını alıyor: Yumus,ak descnler, uçuk renkler, hep kadınların eseri. Son yillarda yapılan bır arasjtırma erkeklerın hemen hemen yansının taktığı kravatın kadınlar tarafından seçildiğini ortaya koyuyor. Bunda, kadınların erkeğe arman olarak genellikle kravatı tercih etmelerinin payıçokbüyük. Kravatın tarihi Savaşlar bazen umulmadık sonuçlardoğuruyor.Tarıhçilerbunları ciddiyc almadığından kaydctmeye bıle gerck görmüyorlar. Bu sözünüettiğimizetkileş,imlcr,sınırların çizilmesi kadar önemli ve kalıcı olsalar dahi fazla gözc çarpmadıklarından tarih say falarına yansımıyor. 1618'den 1648'e kadar tüm Avrupa'yı allak bullak eden 30 Yıl Savasjları, kravatın dünya sahnesine çıkmasına yol açan önemli bir tarihi olay. Dinsel nedenlerle başlayan 30 Yıl Savaşları, Protestan arıstokratların, Katolik Kutsal Roma Imparatorluğu'nun baskısından kurtulmak için isyan bayrağını açmasıyla kısa zamanda tüm Avrupa'ya yayıldı. Fransız ve Isveçli askerler, Roma lmparatorluğu'nun büyük ordulan karşısında zayıf kalınca Orta Avrupa'nın paralı askerlerini kendi saflarında devreye soktular. 1635 yılında Fransa Kralı adına çarpışan 160 bin piyade ve süvarinin pek çoğuyabancı ülkelcrden gelen paralı askerlerdi.Çoğunluğu Hırvat süvariler oluşturuyordu. Hırvat askerleri diğerlerinden ayırmak çok kolaydı. Boyunlarınaküçükbirdüğümle bağladıkları boyunbağlan birbırlerini kolayca tanımalarını sağlıyordu. Rütbesiz Hırvat askerleri kaba kumaştan yapılmış boyunbağlarını kullanırken, yüksek rütbeli subaylar ipek ve miislin gibi değerli kumaştan yapılanları tercih ediyordu. Hırvat paralı askerierinin taktığı boyubağlarının o dönemin modasında yarattığı muazzam etkiyianlamakıçınodönemın Avrupası'nda ınsanların yenilıklere kaı şı ne denli aç olduğunu vurgulamak gerekiyor. Antık çağlardan lö.yüzyılınortalarına kadar erkekler boyunları açık gezerlerdı. Rönesans döneminde takılan yakalıklar, 17. yüzyılda kırmalı vc dantel Johannes Hrahms 'ııı kravatının bağlunma biçîmi farklı... yakalıklara dönüştü. Hırvatlardan önce de boyunbağının kullanıldığına ilışkin kanıtlar var. 1974 yılında yapılan kazılarda MÖ 3. yüzyılda yaşamış, ilkÇinimparatoruÇin f Şih Luangti ile birlikte gö mülen 7.500 Çin askcrinin mezarı bulundu. Mezarresimlcrindebuaskerlerın boynunda boy unbağı görülüyordu. Hemen hemen aynı dönemde yaşamış olan Romalı askerlerin de boyunlarına atkıya benzer boyunbağlan taktığı yapılan kazılarda ortaya çıktı. Arkcologlar askerlerin bu atkıları soğuktan kendilerini korumak için taktıklarını ileri sürüyor. Bütün bu bulgular, soğukta savaşmak zorunda kalan askerlerın boyunlarını korumak amacıyla boyunbağı kullandıklarını gösteriyor. lîasjka bır deyişlc tarıhte ılk kullaııılankravatlannişleviboynudoğanın sert koşullarına karsji korumaktı. Ancak 30 Yıl Savaşları "nınsüsünedüsjkün Fransız askcrleri, yalnızca boyunlarını koruma amacıyla değil, tarklı nedenlerle Hırvat boyunbağlarını çarvabukbenimsedıler Bu boyunbağlarının kırmalı fularlar gıbi yıkanıp, ütülenıp koldlanması gerekmiyordu. Savaş sonaerinceevınedönen askerler boyunbağlarını kullanmaya devam cttiler. 165()'îı yıllarda bu boyunbağlan arıstokratlararasında moda oldu Bu arada aynı yıllarda omuzlaıa kadar ıı/anan peıuklar. Yıl Savaşlan'ndakullandıklanboyunbağının, günümüz kravatının ilk örncğını oluşturduğunu kabul ediyorlar. ^ Derleyen: REYHANOKSAY (TheBookofTies/ François Chaille) Kruvuth kadınları unutursak, kravat dünyasında kadınlara du'şen rol erkek için ııygun seçimi yapmaktı. 1 VV\W