Katalog

8 TARİH SİNEMADA AZIZE Hollywood'un en ünlü Jan Dark (Jeanne D'Arc ya da Joan of Arc) denemesinin yıldızı Ingrid Bergman'dı. Sinema tarihinin efsanevi filmi "Rüzgâr Gibi Geçtfnin yönetmeni Victor Fleming'in çektiği eserin yapım tarihı 1948. Yani Bergman bayağı gençama o kadar da genç değil. Ozellikle 1942 yılında Casablanca fllmınde BogartBergman > J çiftine hayran kalanlar açısından Jan Dark rolü için Ingrid Bergman bıraz fazla olguncaydı. Fransa Kralı rolünde ise Jose Ferrer vardı. Maxwell Anderson'ın oyunundan uyarlanan film iki buçuk saate yakın sürüyordu ve bu yüzden de epey eleştiri almıştı. Fakat, her şeye rağmen Ingrid Bergman'ın dört dörtlük oyunu ve dört milyon dolardan fazlaya patlayan görkemlı sahneler filmin sevaplar tarafının lyice ağır basmasını sağladı. Sinema kttapları Jan Dark'ı oynayan CUMHURİYET DERGİ Jeanne kılıç artıkiannı toplayarak, kışı birçok kente saldırmakla geçirdi. Ancak bunlann çoğu Orl6anslı Bakire'yedirendi. Jeanne sonunda, 1430Mayıs'mdaCompiegnekuşatması sırasında Burgonyalılar tarafından yakalandı. Aynı ayın 25'inde Paris'e götürüldü. Bugün îstanbul'da Diyarbakırlı Ermeni bir yazar olmak... Bir azize nasıl yargılanır? Jeannc'ı yargılama işi Paris Üniversitesi tarafından üstlcnildi. Üniversite de bu görevi, şehri Jeanne tarafından alınmış olan Beauvais piskoposu Pierre Cauchon ile Fransa başengizitöryardımcısı Jean Lemaitre'e devretti. Davanın görülmesine, 13 Ocak 1431'de Roucn'dabaşlandı. Jeanne'a yöneltilen yctmiş suçlamanın anaekscni.onundinckarşi suçişlediği yönündeydi. örneğin, Tanrı adına konuşmuş, peygamber gibi davranmış, mcktuplarında imzasının yanında !sa ve Meryem'in adlannı zikretmişti. Bunlarla yetinmemiş, halka selâmet vaat etmiş ve en kötüsü, crkek kıyafeti giymişti. Ama din adamlarını asıl kızdıran nokta,Jeanne'ınKilise'ninemirierini değil de, doğrudan Tannnın emirlerini yerine getirdiğini iddia etmesiydi. Otoritesi kalmayan bir kiliseneişeyarar? Jeanne'dan, bu davaboyuncahep Kilisc'ye itaat ettiğini söylemesi istendi. Jeanne' ın cevabı da her seferinde, Kilise'nin hata yapmayacağını bildirdi. Ama kendi sarf ettiği sözlerTannya aitti... Jeanne sonunda, yakılarak ölüme mahkum edildi. Kilise'nin otoritesini tartışmaya cüret eden bir sapkın ve günahkâr olarak yakılmasına karar vcrildi. 30 Mayıs 1431 'de Rouen'ın Vieux March6 meydanına getirildi. Cellat odunları ateşledi. Jeanned'ArcyaniOrleanslı Bakire kendinin Tannnın sesi olduğunu söyleyerek can verdi. Jeanne, 16Mayıs 1920'deyaklaşık bcş yüz yıl sonra Papa XVI. Benedictus tarafından azize ilan edildi. Fransız parlamentosu da, 24 Haziran 1920'de, mayısın ikinci pazar günunü Jeanne'nin adına ulusal bir gunilanetti. Fransa'nın lehine döndüğü noktayı belirleyen hem tarihsel (yani hakiki), hem de efsanevi bir kişilikti. Ruh ve akıl bakımından tam dengeli olduğunu söylemcnin olanaksız olduğu bu kız, destansı cesaret ve inancıyla, feodal Fransa'nın ulusal Fransa'ya dönüşmesi macerasındaki en önemli öykunün kahrama Söyledi Margos nereli olduğunu MUSA AKDEMİR elki üç saat boyunca konuştu. Diyarbakır, firmeniler, Kürtler.Türkler, Istanbul, edebiyat, okurlar, yankılar, tepkiler... "Söyle Margos Nerelisen?" bu aralarçok moda. Üstelik sadece Diyarbakırhlar ya da Ermeniler arasında değil. Kürtler de sıkı Margos okuru olmuşlar. Milliyetlcrüstü bir hikâyeci oluyor Margos bu durumda. Kcndisı birazşaşkınbiraz da memnun: "Biz öğrenciyken Nâzım Hikmet içeride idi. Edebiyat, şiir meraklılan, yani dışanda olanlar o zamanlar hanl hanl Nâzım Hikmet okurdu. Bu aralar bana hapisanelerden çok mektup gcliyor. Hapisc giren Margos okuyormuş". Türkiye'de okuryazar yoğunluğunun cczaevlerine kaydığı anlaşılıyorböylece. "Ençokbizimyöreden, Diyarbakır'dan ve çevresinden mektup ve telefon geliyor" diyor Margosyan. Mektuplar titiz bir şckilde sıralanmışvedosyalanmış. Birtaneçokkalın bir mektup var. I çinden fotoğraflarçıktyor. GavurMahallcsivc ikinci kitapta adı geçen tüm sokak, ev ve kiliselerin bugünkü durumunu gösteren fotoğraflarbunlar. Margos'un bir okuru, tanımadığı Diyarbakırlı bir Ermeni genç, sokak sokak dola§ıp fotoğraflamış öykülerin bugünkü mekânlannı. Yıkık dökük, bakımsız, eski ve üzüntülü fotograflar. Çermik'ten arayan bir Noter'in söyledikleri de ilginç. Siz kitabınızda Çermik sakızın Jean Seberg'in azizesi. Ingrid Bergman'ın "gücümüz imanımızdandır" cümlesini söyleyişini sıkça alıntılarlar. Ordusunun başında Orleans Savaşı'na gidişı de sınemanın önemli sahnelerindendir. Hollyvvood'un ikinci Jan Dark filmi daha da iddialıydı. 1957 yılında çekilen Azize Joan'un (Saint Joan) yönetmeni Otto Preminger'den başkası (Bir Cinayetin Anatomısi, Porgy ve Bess, Merhaba Hüzün) değıldı. Jan Dark rolü için bütün Amerika'yı kapsayan müthiş bir araştırmaya girişildi ve rolü Jean Seberg adlı genç kız kazandı. Ne varki daha sonra Godard'ın "Sersen Aşıklar" rolüye şöhrete ulaşacak olan Seberg, pek Amenkan taşralısı bulundu.Film Bemard Shaw'un oyununa dayanıyordu ve senaryoyu ünlü romancı Graham Green kotarmıştı. Fakat film fena halde yattı. Shavv'un ruhban sınrfı aleyhindeki sertliği iyice yumuşatılmıştı. Daha sonra Fransa tahtma gececek olan salak Dauphin rolünde ise Richard VVıdmark oynuyordu. Duyulan son Jan Dark adayı Irlanda'nın asi kızı Sineaed O'Connor. Bir yıldır sözü edilen proje filme çekılırse Kalolıkleri (tabii bu arada Papa'yı da) çıldırtan bu dinsız imansız genç hanım Azize Jean'ı oynayacak. Roberto Rosselini'nin yönettiği fümde Ingrid Bergman: Yü 1948. lizler'i kesin bir yenilgiye uğratarak, lngilizlerin yenilmezliğiefsanesine son verdilcr. Jeanne, ordunun başina veliahtla birlikte geçerek, Paris'e doğru ilerlemcye başladı. Yolda bazı kentlere tcslim olma çağırısında bulunan mektuplar yolladı. Örneğin Troyes'ya yollanan bu mcktuplardan birinde, Jeanne kent halkına, eğer teslim olurlarsa alTedileccklerini bildirdi. Ama kent Ingilizler'c sadık kalmaya karar verdi. Çünkü feodal bağlılıklar hâlâ çok güçlüydü ve Troyes halkı seny ör olarak tngiltcrc kralını tanıyordu. Zaten lngiltere kralı da Fransızkanındandı. Fransız ordusu, birçok çarpışmadan sonra, 26 ağustosta Paris civanna ulaşınca, tngiltere kralına sadık kalmayı seçen başkent, savunma hazırlıklanna girişmişti. Saldırı 8 ey lülde başladı, ancak bozgunla sonuçlandı. Ordu Gien'e çekildi vedağıldı. Vcliahtınyanındabirtek Jeanne kalmıştı. Jeanne, Yüz Yı\ Savaslan'nm