Katalog

4 TOPLUM vaş alanında köle kadınların, özgürlük özlemleriniyaşamlarıylaödemekzorundakalan kocalan ve çocukları için tuttukları yasla açılıyor. Sonra çocuklarıellerindenalınıyor. Bedenleri Romalılarasunuluyor. Romalılar zaferlerini kutlarken Crassus esiraldığı Spartaküs' ü çarmıha geriyor. Spartaküs bir hal üsinasyon sirasında çarmıhtan aşağıya indiğini ve eşi Varinia'ya kavuştuğunu görüyor. Sonra gladyatörokulundaki olaylan, Afrikalıiledövüşmesini,onunölümünü, isyanlannı hatırlıyor. Ve yenilgiyi görüyor. Crassus köleleri kuşatıyor ve uykularmda hcpsini öldürüyor. Son sahnede Spartaküs çarmıhtaölmek üzereyken yine çarmıhtan indiğini ve eşiyletekrarkavuştuğunu görüyor. Bu sahne Spartaküs' ü bir kahraman olarak tarihe malediyor, ama seven bir insan olarak aramıza kanştırıyor. Aramtlyiç Haçaturyan'ın Spartaküs'ü ilk kezl956'daLeningrad'dasahnelenmiş.Yuri Grigoroviç, 1968 yılında Bolşoy Balesi 'nde sahnelenmesi sırasında esere son şeklini vermiş. Eseri Istanbul'da Youri Vamos sahnelemiş, kareografi dc ona ait. Bu, Vamos'un Spartaküs üzerinc ikinci çalışması; ilk kez 1989'da Bonn'dasahneyekoymuş. Haçaturyan'ın Spartaküs bale müziğinin yaru sıra Viyolonsel Konçertosu'nun ikinci bölümünü de kullanmış. Vamos'un sahnelenmesi vekoreografisi modernbiranlayışın ürünü. Dekorlar sahnenin arka kısmında toplanmış, ön kısım tümüy le boş. Vamos burada insan vücudu, hareket ve ışık ile etkileyici sahneler yaratmış. Dekorla, gösterişle insanı ezmemiş. Bu da Spartaküs'ün bir insan olarak daha güçlü olarak hissedilmesini sağlıyor. Ancak çarmıha gerilme sahneleri için havadan devasabirhaç indirmesi, eserin yorumuna uygun olarak ezici katliamı vurguluyor, Kölelerin hepsi siyah, gri ve gösterişsiz giysiler içinde, Romalılar kırmızı elbiseleriyle hemen aynlıyor, fark ediliyorlar; egemenlikleri hemen hissediliyor. Haçaturyan, Spartaküs kadar hatta ondan daha fazla ünlü "Gayane" bale müziği ile tanınıyor. 1903 yılında Gürcistan'ınbaşkenti Tiflis'te doğmuş. Ermeni bir ustanın oğlu. Haçaturyan, Gürcü ve Ermeni halk müziğini, Kafkasya'nm yerel renklerini müziğine taşıyarak "kendi türküsünü tutturmuştur". Bu müzik net bir şekilde öne çıkan ve yumuşak birşekildeuzayıpakıpgidenezgisiyleçoktanıdık vc sıcak. Spartaküs'ün müziği Gayane kadaryerelbirhavataşımıyor. Ama aynı duyguları salıyoriçinize. Ve Spartaküs'ün arkadaşlannın, köle kadınların sevinçlerini, coşkulannı ve daha çok acılarını derinden duyuruyor. Onun müziğiy le daha tanıdık geliyor Spartaküs... Spartaküs'ten 2066 yıl sonra, acılar, savaşlar, düşmanlıklar,adaletsizliklerle dolu bir dünyada, hâlâ özgürlük peşinde koşan ve hâlâ özgürlüğünkatlcdildiği bir dünyada Spartaküs'lebirlikteözgürlüğündc çarmıha gerilişinin bütün acısı ve ayıbı daha derinden hissediliyor. Bir gün Spartaküs'le tekrar, ancak bu kez özgürlüklerin çarmıha gerilmediği bir dünyada buluşmak umuduyla... O elbctte kendisine çok yakışan Kirk Douglas'ın yüzüyle çıkmalı karşımıza...^ CUMHURİYET DERGİ Kadınsı çizgilerini koruyarak teniste adım adım yükselen genç kız yıllarca babasının denetiminde kortlara çıkmış. Babasının tacizlerinden geçen yıl kurtulan genç tenisçi artık rahatlamış. Kirk Douglas, ABD'deki Movieland Müzesi'nde Spartaküs heykeliyle... yük toplumsal değişim hedeflerine sahip olmadığı dogrultusunda. Köleci Roma'yakarşı demokratik bir siyasi devrim peşinde de koşmamıştı. Sadeceözgürolmakiçin savaşmışlardı. Büyük zorluklar içinde kahramanca Roma'ya karşı koymuşlar, ona o güne kadar görmediği yenilgileri yaşatmişlardı. Kimler yapmıştı bunları? "Asil" Roma'nın insan olarak bile görmediği o "sefü" köleler başarmışlardı bu zaferleri. Stanley Kubrick, "Spartaküs" filmindeki finaliyle bu efsaneyi etkili birbiçimde vermiştir. Köle ordusu yenilmiştir. Yorgun ve suskun,akıbetlerini beklemektedirler. Ama bubirteslimolmakdadeğildir. Pişmandeğillerdir; başlan hâlâ diktir. Roma karş ısında hâlâ onurlu durmaktadırlar. Crassus aralannda dolaşarak Spartaküs'ü arar.Spartaküs'ün önünde durur. Onu tanır gibi olur ve sorar; "Sen Spartaküs müsün?" Spartaküs daha cevapvermcden bir köle ayağakalkarvebağinr "Spartaküs benim!"Ve onu diğcrleriizler. Az sonra ayağa kalkmış binlercc kölenin sesi dağları ovaları çınlatmaktadır; "Spartaküs benim!" Roma, Spartaküs'ü yenmiştirama özgürlük tutkusunu, başkaldırmaya cesaret eden insanın onurunu ycncmemiştir. Spartaküs'ün özgürlük cfsanesi daha 18. yüzyıldan itibaren büyük dönüşümlerehazırlanan bir dünyanın devrimcilerini, daha sonra sosyalistleri ve sosyalist sanatı derinden etkilemişti. Ve Spartaküs'ten 1990 yıl sonra, 1919'da, Alman Spartakistlerinin giriştiği "Spartaküs Ayaklanması"nın sonucu da ilkinden farklı olmayacaktı. Önderleri Rosa Luxemburg ve Karl Leibknecht çarmıha gerilmediler, ancak aynı gaddarlıkla, 20 yıl sonrasının Nazizminin öncülleri tarafından kafalan dipçiklerle parçalanarak katlcdildiler. Ve ozamanlarLenin'ibileeleştirmiş.özgürkadın kimliğiyle öne çıkan ve Spartaküs gibi bir imparatorluğa karşı durmayı göze almiş Rosa Luxemburg da özgürlük kahramanı bir kadın olarak tarihtcki saygın yerini alacaktı. Birtenis yıldızı: Mary Pierce T Haçaturyan'ın Spartaküs yorumu Kubrick' in filmi Spartaküs' ü efsaneleştirirken Haçaturyan'ın balesi Spartaküs efsanesinin öteki yönünü, yani özgürlüğün çarmıha gerilişini etkili birbiçimde duyuruyor; Spartaküs'ü bir efsanekahramanından daha çok insan yüzüyle ortaya çıkarıyor. Hem de bununStalindönemindcyasamış,üsteliksanatalanındaönemligörevlerdeüstlenmişbirisi tarafından yapılmışolmasi daayrıcadikkatçekiyor. Haçaturyan'ın Spartaküs'ü öyküye sondan, yani yenilmişve çarmıha gerilmiş Spartaküs'ten başlamış. Sahne yenilgısonrası, sa enis kortlarının yeni gözdesi Mary Pierce 20 yaşına rağmen performansı ve oyunu ile dikkatleri üzerine çekmeyibildi. İlk kez 1989 yılında profesyonel olarak korta çıkan Mary Pierce dünya sıralamasında 3 numaraya kadar yükseldi. Güzel giyinmeyi seviyor. Tavırlan ise çok rahat. Ama çok titiz bir insan. Korta çıkmadan önce giydiği Nike elbisesinin mükemmel ütülü olmasını istiyor. Yediklerine de çok dikkatli. tçindeyağolanhiçbirşeyeelinisürmüyor. Antrenmanlannı asla aksatmıyor. Mary Pierce babasının teşvikiy le tenis oynamaya başlamış. llk kez ona bir tenis raketi veren de babası. Ama onunla arası hiç düzelememiş Pierce'in. Hatta bütün çocukluğunu karabasanaçevirmiş. Babasının saldırganhklan vetacizleri sonundaaile sınırlannındışına taşmış. Karşılaşmalarda kı/ına sözlü hakaretlersavurmaya başlamış. 18 yaşına gelene kadar bu^ziyeti çekmck zorunda kalmış. Sonunda babakızmahkemelikolmuşlar. llk yıllarında menajerliğini yapan babası artık kızının tenis oynadığı kortlara giremiyor. Hem de mahkeme kararıyla. Eski bir denizci olan Jim Pierce şimdilerde işsiz ve multimilyarderkızının verdiği para ile yaşamını sürdürüyor. Aralanndaminikbirbanşanlaşması imzalanmış. Mary babasına ayda 500 dolar