Katalog

2 TOPLUM CUMHURtYET DERGİ yor ama nasıl olduğu pek açık dcği 1. Ama bunun sanatçılara Spartaküs'e yaraşır bir son yaratmak için oldukça esin kaynağı olduğu da söylcnebilir. Arenalardan özgürlüğe... Spartaküs Trakyalıydı, muhtemelen bugünkü Bulgaristan'dadoğmuş.tu. Romalılara csirdüştüğübiliniyor. Amabunun nasıl olduğu pek belli değil. önce Roma ordusunda askcrlik yaptığı, sonra ordudan bir ncdenle aynldığı ve eşkıyalığa başjadığı ve yakalandığı söyleniyor. Spartaküs'ün köle pazarında Trakyalı veGalliesirlerle birlikte Capua yakınlarındakiRoma'nıneniyigladyatörokulununsahibiLentulusBatiatus'asatıldığıbiliniyor. Spartaküs, Capua'dakiokulda bir gladyatör olarak eğitilecektir. Gladyatördövüşleri, önceleri soylulann gömülmesinden sonra düzenlenen törenlerde ortaya çıkmıştı. Daha sonra, löbirinci yüzyıl içinde, arenalardayapılan, halkın katıldığı bir eğlcnce haline getirilmişti.Esirlerarasındanseçilcn gladyatörler çok sıkı bir dövüşme eğitiminden geçirildikten sonra, arenalarda ölümüne dövüştürülürdü. Kaybedendövüşçününyaşamı Romalı bir asilin başparmağının havaya kalkması vcya yere dönmesine bağlıydı. Parmak aşagıya inerse dövüşün galibi yenileni acımasızca öldürmek zorundaydı. Amaodabaşkabirdövüşte parmağın aşağıya mı yoksa yukanya mı döneccğini heyecanla izleyen mağlup olabilirdi. Spartaküs IÖ73 yazında 7080 kadargladyatörle birlikte ayaklanarak okuldan kaçar. Kaçma nedeni pek açık değildir. Ancak yaygın öyküye göre Spartaküs okulda Romalı komutan Crassus'un önünde Afrikah bir gladyatörle dövüştürülür. Afrikalı Spartaküs'ü yencr. Crassus Spartaküs'ün öldürülmesini ister. Ancak Afrikalı öldürmeyi rcddeder. Crassus' un oturduğu locaya doğru saldırır ve muhafızlar tarafından öldürülür. Bu olay Spartaküs'ü ve bütün gladyatörleri çok etkiler. llk defa, onlan insan olmaktan uzaklaştıran, hissiz bircr ölüm makinesi haline getiren, zorla kabul ettirilmiş ya öldürmek yaölmckikilemindcnbaşka,insanibirseçcnekolduğunu anlamaya başlarlar; bu seçenek, isyan edip bu ölüm kampından kurtulmak ve insan olmaktır. Kirk Douglas 'ın unutulmaz rolü Spartaküs. Bu inatçı kölenin özgürlük efsanesi 18. yüzyıldan sonra sosyalistleri derinden etkilemi^tL Ben Spartaküs'üm... Ben Spartaküs'üm... Ben Spartaküs'üm.., Çarmıha geıilen özgürlük MURAT URAL K ültür Bakanlığı lstanbul Devlet Opera ve Balesi, sezonu Haçaturyan' ın Spartaküs balesi ile kapattı. Atatürk Kültür Merkezi'ndeki onanmlarnedeniylc sahnclenmcsi sczon sonuna kalsa da Spartaküs, izleyicidcn hak ettiği ilgiyi gördü. Sadece üç kez oynayabilen Spartaküs'ün önümüzdeki sezon yeniden gösterimiyle birlikte daha da yoğun olarak izleneceğini, üzerinde daha çok konuşulacağını söyleyebiliriz. lstanbul Devlet Öpcra vc Balesi'ni Spartaküs'ünyanı sıraoperada Aida'yı sahneleyerek kısa sürede gösterdiği verim nedeniyle kutlamak gerekiyor. Umarız yıl boyunca, opera ve baleye karşı olumsuz tutumlar scrgileyen bazı politikacılanmız Aida ve Spartaküs'ü izlemişlerdir. Spartaküs dey ince sanat alanında akla önce ABD'li yönetmen Stanley Kubrick'in 1960'talIowardFast'inromanındanyaptığı, Kirk Douglas, Laurence Olivier, Tony Curtis, Jean Simmons,Charles Laughton'lukadrosuyla unutulmaz ve etkileyici "Spartaküs" filrni geliyor; ki nerede bir Spartaküs adı gecse akıllarda hemen Kirk Douglas'ın yüzü canlanırdı... Sonra, aslında Kubrick'in filminden önce yazılan ve sahnelenen, ancak o zamanki Sovyetler Birliği'ndeki uygulamalar ve daha sonraki soğuk savaş nedeniyle dünya tarafından tanınması ve Batı'nın önemli sanat mcrkezlerindc duyulması y ıllar sonrasına kalan, son derece ctkili müziği ve farklı anlatımıyla öne çıkan Haçaturyan'ın balesi var. Ve Spartaküs gibi ve ondan esinlenerek 30 Aralık 1918'de ayaklanan, bas, lannda Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht'in bulunduğuAlmanSpartakistleri. VeTürkiye'de dc gösterilen Margarethe von Trotta'nın unutulmaz Rosa Luxcmburgfilmi... Tarih boyunca özgürlük isteğinin sembolü haline gelen, sanatcılardan siyasetçilerc kadar pek çok kişiyi, grubu, partiyi, ideolojiyi etkileyen Spartaküs, antik çağda, Roma'ya karşı lö 73 'te gladyatörler tarafından başlatılan, giderek bir köle ve köylü isyanı haline dönüsen, iki sene boyunca Roma'yı sarsan en büyük ayaklanmanın lideriydi. Onlar, bir avuç silahsız, desteksiz savaşçı inanılmazı gerçekleştirmişlerdi; devlctlerin, orduların önündc baş eğdiği üç kıtanın efendisine başkaldırmayıgözealmışlardı.özgürlüğünbayrağınıaçtılar,özgürlüğünbayrağıoldular... Spartaküs'ün öyküsügünümüze,Plutharkos, Sallust, Appian gibi Romalı tarihçilerin aktardığıbilgilerleulaşmış.Gariptir.onutarihe,isyanettiğiRomalılarmaledecektir.Onlann Roma'yı savunan görüşlerle verdikleri bilgiler arasındaki çclişmeler Spartaküs'ün öyküsünüdctaylanylaöğrenmcmiziengelliyor. Özellikle dc Spartaküs'ün sonu çok iyi bilinmiyor; daha doğrusu öldürüldüğübilini Özgürlük için uzun yürüyüş Spartaküs ve arkadaşları artık özgürdür. Ancak ycterli silahlan yoktur ve Roma askerleri peşlerijıdcdir. Isyancılar, Spartaküs'ün planıileRomahlanyenervesilahlanırlar. Bu başarı kısa zamanda adlarının duyulmasını sağlar. Kaçak köleler, köle olmak kaderiyle yüz yüze bulunan yoksul ve topraksızköylüler onlarakatılmayabaşlar. Spartaküs'ü kendilerine lider seçerler. Keltli köle Crixus'uda onayardımcı yaparlar. Hazırlanmak ve örgütlenmek için Vezüv'e (Vesuvius) sığınırlar. Roma, bu sıralardaaskeri ve siyasi bakımdan buhran içindedir. Ordulan lspanya v« Anadolu'dasavaşmaktadır. Bunedenleayaklanmayı hemen bastıracak bir güce sahip dcğildir. Gönderdikleri bir ordunun da yenilme