Katalog

30NISAN 1995. SAYI 475 GEZİ 19 Güne) batnnında şelale pembe mavi bir renge bürünür. olup biteni çözmek. Bunun için de saatte 4048 ktn hızla, bazen 6.1 metreye varan bir derinlikte yer yer 56 metre yüksekliktcn sanki ufacıcıkbir kaynaktan boşalmışçasına (oysa Amerikan Şelalesi'nin genişliği 244 metre, Horseshoe Şelalesi'nin genişliği ise 762 metredir) dökülen bu su kitle.sine bir kol boyu uzaklığı kadar yakınlaşıp sokulabileceğimiz ve şelalenin gerisindcki, kayalıkla su arasından geçen Scenic Tünel 'lerde yürcyebildiğimiz Kanad tarafina geçmck. Bizde gerekeni yapmak üzere şelalcyi ardımızda bırakıp BufTalo şehri merkezindeki Kanada Konsolosluğu'nayollanıyoruz. Sırabckliyor, sorgulanıyor ve vizeleniyoruz. Ama şelaleyi ziyarete gelen turistlerin hemen karşı yakayageçivermclcrini engelleycn sınırlan koyan insanların günün birinde sağduyü sahibi olmalannı dileyerek. nepin olmuş. Şelale, şimdiki Qucenston, Kanada ve karşı yakadaki Levviston, Amerika bölgesinde olan Niyagara Escarpment'tan başlayarak nehirboyunca Ontario Gölü'nden Erie Gölü'ne doğru aşınarak oluşmaya başlamıştır. Orijinal Niyagara Şelalesi olan Horseshoe Şelalesi, 700 yıl kadarönce Amerikan ve Bndal Veil Şelaleleri olmak üzere 2 parçaya bölünmüştür. Ancak yukan nehır suyunun yüzde 90 kadan halen Horseshoe tarafindan taşınmaktadır. 1950'lerden sonra hidroelcktnk güç otoriteleri ışin içine karışmış vc şelalelere yaklaşan su miktannı yüzde 5075 oranındaazaltmışlardir. Böyleceyıllıkaşınmayı0.3metrecivannadüşürcrck sınınn ycrini de aşağı yukan sabitlemcyi başarmışlar. Ama doğadan yarar sağlamak adına doğayı bu biçimdc zapturapta alanların kesin akılcılıgına başkaldırı halinde ınsanın doğası. Şelale koskocaman bir buhurluk sanki ve sis içinde siz, bir tütsü kabına girmışçesine, şelalenin büyülü gücüne ve çekiciliğine kapılıp duygusal esrimey Luna AUası şelaleye en çok yaklaşabileceğiniı lckendinizdengeçiveriyorsunuz. Niyagara Şelalesi'nin akıl sırermcz bu hünerinin dcvamı için, doğanın doğallığının daha fazla bozulmaması gerektiğine ınanıyorsunuz. karaparçasu gisel ve içgüdüsel biçimde yüzleşmeyi göze alabildiğiniz ölçüde yakaladığınızı; yer/zaman faktörleri, toplumsal baskılar ve kişiliközelliklenaçısındanbirliktelikveberaberliği sıfır noktasında olması gcrcken iki insan arasındaki ilişkinın birtakım doğaüstü sihirle nasıl had saflıada bir giriftliğe dönüşebildiğini düşünüyorsunuz. Bir müddet sonra sisin içindcn çıkıp yeniden dünyaya geri döndüğünüzde, bu dünyaya anlam vcrme ya da insanın sırnnın ancak küçük birparçasına dokunabilme çabanı/da tck çıkaryolun hayatı bilinçle darlaştıranık, amaderinleştirip doğallaştırarak yaşamak olduğuna karar veriyorsunuz. Ikinci bir kararla da, sizi böylesine doğaüstü düşüncelere ve coşuya iten, aynı zamanda zihinsel donanımınızı dazenginleştiren bu doğa olayının niçinıni ve ncdcnini irdclemenin sırası geldığinc ınanıyorsunuz. 'Şelalenin sisi slhlrlidir' Bölüm başlığındaki cümle, orijınalini bu sayfada gördüğünüz kartpostala aittir aslında, bize değil; 'Maid of the Mist' gemı turunu alıp şelaleden savrulan sis bulutunun içine girdiğımz andan itibaren gerçekten de büyülü bir süreç başl lyor ve bütünü bir anda kavramaya yönelcn dü şüncelerle kafanız an gibi çalışıyor: Doğaüstü gizli güç ve birtür sihir, doğanın/doğalın ta kendisi değil midir aslında? Kendi özel deneyimlerinizde, daha önce, kaç kcz ürpererek aynmsadınız vc duyumsadınız bu çelişkiyi (cğcr çelişki demek doğruysa), bu hislerinizin ne kadannı sözcüklere dökcbilip somut düşüncbildıniz sonuna dek? Örneğin, bir insan vücudunun dengede bulunup hep de yedeğıyle varolduğunu; doğalı, yalını ve gerçeği ancak, kendi beyninizle veya karşınızdakininkiyle.apaçıkyürcklc vc cömertlikle, ama hep sonunda sez Tarihçesl Amcri ka yerl i I erindcn sonra N i yagara Şelalesi 'ni ilk keşfeden Avrupalı, Romalı Katolik papaz Louis Hen 7 harikadan biri değil Önce uzak dünyaların keşif yolculuğuna çıkmak, sonra da düşlerin peşine düşüp yazı yazmak. Her yazıda imge, gerisinde yatan birbilinç türüne dayanır. Gezi yazılannın da gcnellikle en bclirgin dayanağı doğabilincidir. Artık modern toplumda ınsanın yapısı, karakteri, düşünce tarzı, duygulan doğadan kopuk olmaya başlamış, tutkulu yürekleri köreltilmiş. Doğanın güzelliğini farkına varmadanyaşıyorolmuşuz.Dünyanın 7 doğal harikası listclerindcyeralmadığını sonradan hayretle fark ettiğimiz Niyagara Şelalesi'nin bu güzelliğini birkaç sıcacık sözcükle bile olsa betimlcmek, düş gücünü harekete geçirmesini sağlamak ve 'Insanlar düşleriyle vardır' cümlesine önayak olmak ısledik.^ Şelale ve biltnedikleriniz*. Şelaleden akan suyun miktan nedlr? Horseshoe Şelalesi 'ndan akan ortalama su miktan saniyide 3.8578.264 metreküp veya 1.192.4012.555.145 lıtre olarak değışır. Amerikan ve Bridal Veil Şelaleleri'nden akan ortalama su miktan ıse sanıyede 735918 metreküp veya 227.124283.905 lıtre. (Miktarlardakı bu değişkenlik hidroelektrıkçilenn denetımindedir.) Şelaleden akan suyun hızı nedlr? Her düşen nesne gibı. gıttıkçe artan hızla, sanıyede 9.76 metre. Şelaleden akan suyun aşağıdaki yüzeye çarpma gücü nedir? Horseshoe Şelalesı'nde bu güç, sanıyede 1.188.7952.547.418 kg. veya 1.1892.547 metrik tondur. Amerikan ve Bndal Veil Şelaleleri'nde ıse sanıyede 226.437283.046 kg veya 226283 metrik ton. Şelalenin sihiril sisi nasıl olusur? Sis, ortalama 20 çapında 'ıçı dolu' sıvı ve su damlacıklarından oluşan ve Horseshoe Şelalesi 'ni seyreden merahlUar hiç eksik olmaz. tabanı şelalenin dökuldüğü su yüzeyınde bulunan su buğusudur. Sis miktan, aşağıda sıraladığımız üç oluşum nedenının yoğunluk derecesiyle doğru orantılıdır. a) Şelaleden akan suyun büyük bir bölümü buharlaşır, yükselır, soğuk hava ıle karşılaşınca tekrar yoğuşur. b) Aşağıya doğru ıtilen hava, tabanda şıddetlı bir basınçla yüz yüze gelır. Akabınde bu gucun engelınden kurtularak patlamışçasına yükselır ve etrafa su tanecikleri saçar. c) Yukarıdan hızla dökülen suyun aşağıdaki kaya ve su yüzeylerine çarpmasıyla etrafa sıçrayan su tanecikleri, bu defa aşağıdan yukanya hava akımlarıyla taşınır.^