Katalog

14 SİNEMA CUMHURİYET DEKGİ Küçük dev kadın: Jodie Foster Üçüncü kez En lyi Kadın Oyuncu dalında Oscar'a aday gösterildi ve kaybetti. Ama iki kez Oscar almışlığı var. "Nell" filminde yapımcılığı da üstlendı. Beş yıl önce de "Lıttle Man Tate"in yönetmeni ve esas kızıydı. 32 yaşında, 32 filmde oynadı. İki Oscar'ı "Sanık" ve "Kuzuların Sessizliği"nden... Taksi Şoförü filminde 13 yaşında ılk kez oynadığı çocuk fahışe rolü şizofrenik John Hinckley'in kafasına takılmış, filmi 15 kez görmüş; Jodie'yi "etkilemek" için, Başkan Reagan'ı vurmaya kalkmıştı. Feminist bır ikona Jodie. Ama eşcinsel olduğu da söyleniyor. 1991'de ortaya atıldı bu. Militan bir eşcinsel örgüt, elektrik direklerine posterler yapıştırmaya başlamıştı. Jodie ıçin yazılanlar kısaydı: "Kesinlikle eşcinsel. Oscar ödüllü. Yale mezunu. Erkeksı." Jodie Foster, eşcinselliği "Nell"in bir tür bilimkurgu yaşantısı var. Teknoloji ile hiç ılgisiz, mağara adamı ya da Tarzan türü bir yaşam. Kötürüm annesinin dış dünya ile bağı da, uzaklardan bisıkletle gelen bakkalın çırağına bır taşın altına para bırakmaktan ibaret. Amerikan hükümeti, Nell'i vatandaş saydığı için ormanın ıçınden alınıp "bır başka yere" götürülmesi gerekıyor. Bu noktada işe, yerel halkın dertleriyle hamur olmuş bir doktor (Liam Neeson) ile, Nell'den bir doktora tezi çıkarmaya kararlı dilbilimcı Natasha Richardson karışıyor. Çünkü Nell kendi kendıne bir dıl ıcat etmiş. Olen ikizi ile konuştukları dil bu. Ingilizceyı fonetık olarak andıran, gramerı yok gibi bir özel dil. Nell'in filmde sıkça tekrarladığı "Chıcka, chickabee" sözleri tuttu. "Sevgili, çok sevgili" demek Nellce. Annesi felç geçirince Nell ile konuşması da bozulmuş. Kız başka hiç kimseyle de konuşmadığı için bu dili uydurmuş kafasında. Mark Handley adlı bir oyun yazarının, şımdiye kadar sahnelenmemış oyunu "ldioglossia"dan esinlenilerek senaryolaştırılmış "Nell". Ama aslında Jodie Foster'la bütünleşiyor. Nell'i olanca doğallığı, güzelliği, bâkirliği, saflığı ile oynayan Jodie, "Güzel kadın' ille cinsel cazıbe eşliğinde akla gelmemeli" fikrınin de altını çızıyor surekli. Sonuçta Nell, medyanın dikkatini çetctiği için doktor ve dılbılimci tarafından mecburen oradan alınıp bir hastaneye yatırılıyor. Ama Nell'in yaşam bıçımıne tam ve olmayacak ölçüde ters bir biçim bu. Mahkemede, böyle bır yaşam biçimını kabul edemeyeceğını Nellce anlatıyor Nell. Onun dilini en lyi anlayan doktor da tercümanlık ediyor. Mahkeme, Nell'in aklı başında, ama farklı dil konuşan bir kadın olduğuna karar verıyor ve onu doğasına gerı gönderiyor. Filmın son sahnesınde Nell, beş yıl aradan sonra yıne ormanın ıçindeki o küçük kulübede ve doğum günü. Etrafında onu seven bırçok insan var artık. Sınemada burnunu çekmeyen, gözünün yaşını sılmeyen bırakmayan "Nell", Jodie Foster'ı bundan sonra en sağlam oyuncu/yönetmen/yapımcı sınıfına sokacak. Sahneye 3 yaşında çıkan Jodie, "harika çocuk"tu. Televizyon reklam filmine hazırlanan kardeşini görmeye gittiğinde odaya giımesıyle, filmi ona teklıf etmeleri bir olmuş. 9 yıl reklam fılmlerine çıkmış. Ve şimdi Polygram şirketi, ona 100 milyon dolar vererek kendi şirketini kurdurdu. Adı "Egg" (Yumurta) bu şirketin. Yılda sadece üç film yapacak ve bu filmlerin tüm denetimi ona ait olacak! Ona boşuna mı "Hollyvvood'un en güçlü kadını" diyorlar? ^ nu terk edip kendi film şirketini kurduğundayıl 1921. Ama tutunamadı. Nedeni, gelenek göreneklere aykın düşmekten kaçınmamasıydı. Irk ayrımcılığına daha o dönemde karşı çıkan, doğum kontrolünü savunan, çağının çok önünde yürüyen birkadındı. Amerikan folklorünün temel eserlerinden sayılan, kölelik kurumunu ele alan "Tom Amca'nın Kulübesi" romanından düzenlenen bir senaryoyu film aktarmayı kabul etmemişti. Çünkü romanı ırkçı buluyor, siyahları aşağı gören bir zihniyetin ürünü sayıyordu. Roman, Amerikan toplumunun 1850'lerde kölelik kurumu karşısındaki ahlaki ve ekonomik açmazını sorgulayan bir klasik olduğu halde. Sesli sinemada kadın Bilge Olgaç, "Gizli Emir"in çekimi sırasmda Çetin Gürtop'la... Sinemada bütçelerin artması, sinemanın bir sanayi halini alması, geniş bir yan sanayi yaratması sonucu, kadın yönetmenlere yer kalmamaya başladı. Sorun sadece yaralıcılık dadeğildi. Sinemaemekçilerinin örgütlenmeye başlaması, sendikacılığın gelişmesiyle, geleneksel erkek cgemenliği ortaya çıktı. Kadınerkek işbirliği bitti. Erkek egcmcn bir düny ada kadınlara nasıl şimdi de yer yoksa, o dönemde kapılar kadınların yüzüne büsbütün kapanıverdi. Bazı kadın yönetmenleri 1930'lardan itibaren senarist olarak görüyoruz. Örneğin, Frances Marion. Bugün sadece o dönem filmlerine mcraklıların hatırladığı büyük prodüksiyonların senaryolarını yazdı: Anna Christie, Dinner At Eight, Camille... Ben kadından emir almam Arnold Schvvarzencggcı'in "Terminator"ününyapımcısı, bir kadın: Gale Ann Hurd. Bilimkurgu bileolsa bu kadar şiddet yüklü filmin parasını pulunu, yerini yurdunu, oyuncusunu ayarlayan bir kadın. Şöylc diyor: "Benim, filmi var etmek ya da yok etmek karanna sahip biri olduğuma, sette inanan yoktu. Gerçekten filmin yapımcısı olduğuma inandırdığımda başka bir tcpki ilekarşılaştım. Biri,gayetolağan bir şey söylüyormuşçasına, 'Ben bir Wadmdan emiv alamam. Zaten bir kadının da böyle bir görevde olmaması gerektiğini düşünüyorum' dedi. Kendisine gayct sakin, 'Seni kovuyorum. Bir sonraki işinde de başan diliyorum' dcdim. Gale Ann Hurd,kişiliği kadar güzelliği ile de dikkat çekcn bir kadın. O da bunun farkında. Erkcklere veriştirmeden de edcmiyor: "Erkekler geleneksel olarak egemen ,oj Jodie Foster "Nell"de... hakkında hiç konuşmadı. Arkadaşları, dostları da... Kimse doğrulamadı, yalanlamadı. Gerçekten eşcinsel mı, belli değil. Sadece tek bir mülakatında, "Erkek arkadaş bulmakta zorlandığım doğru" demişliği var o kadar. Törenlere ve galalara yalnız başına gıdiyor. Babası, kızı daha doğmadan evı terk edip gitmış. Televızyonun ünlendirdıği bir erkek kardeşi, uyuşturucu batağına saplanıp psikoterapi ile ucundan sıyırtmış. Jodie, bir tür Joan Crawford: Kararlı, dediğim dedik, ne Istediğini bılen, profesyonel bakımdan dört dörtlük, işine sadık ve özel yaşamını kıskançlıkla koruyan. Böyle bir kadının ürünü "Nell" de, böyle bir kadını yansıtır. "Nell", ikizi ve kötürüm annesi ölünce yapayalnız kalıveren bır kız. Ama bir ormanın içınde, göl kenarında, insanlardan tamamen uzak bir yaşam içınde. 20. yüzyıl biterken Istanbul Festivali'ndeyönettiği "iz"en iyifîlm ödülii alan L<,taoglu. ca karısı Alice Tcrry gclip devam edermiş. NVallace Reid, uyuşturucudan ölünce yapımcılığı karısı Dorothy Davenport üstlenmiş. Ama tabii ki sessiz sinema döneminin Hollyvvood'dakibirnumaralı kadını, az önce sözünü ettiğimiz Lois Weber. Hem birçok kadın sanatçıyı kcşfedcn bir öncü hem de kcndisini izleyen erkek yönetmenlere yol gösteren bir hoca. Henry 1 lathavvay ve John Ford gibi sonradan büyüyen iki usta yönetmen, Lois Weber'in dizinin dibinde öğrcnmişler bu işi. Hele John Ford, onun propmanı, yani donatım dökümünü yapan yardımcısıymış. Weber, Universal film stüdyosu