Katalog

26 ŞUBAT 1995. SAYI 466 mı duyunca etrafıma toplanıyor ve ağıtlannı söylüyorlardı. Şalvarımın büyük ceplerivardı.Defterlereyazıp bu büyük ceplere yerleştiriyordum. Karacaoğlan'ın, Dadaloğlu'nun yayınlanmamıştürkülerinidetopluyordum. Meşhur bir hapıshanc türküsü var. llk defa onu ben derledim. Orhan Vcli bu türküyü yayimladı. Bunun Türk dilinin en güzel şiiri olduğunusöyledi. Akşam olur mapushane kitlcnir Kinti kağıt oynar kinıi bitlenir Kiminin temizden evrakıgelir Düştüm bir ormana yolbelli değil Yatartm yatarım gün belli değil. Hapishane içinde üç ağaç incir Kolumda kelepçe boynumda zincir Zincir sallandıkça heryanım sancır Düştüm bir ormana yol belli değil Yatarım yatarım giin belli değil Sanıyorum bu şiiri Orhan Veli'ye ben verdim. Ya mektupla göndcrdim, ya da buluştuğumuzda verdim." Gepıisi' ni Türkçeye Adana'nınkahvelerinde çevirdik. 'Sarhoş Gemi' çok büyük bir şiir. llk kcz biz çevirdik. Ne olduğunu bilmiyorum. Benim evim barkım olmadığı için ona vermiştim." İNSANLAR 11 Elyazmalarıma tiitün sarmışlar aşar Kemal'e Yahya Kemal'i soruyorum. Belli kı Yahya Kemal'in onun yaşamında önemli bir yerı var. "Tabiı Yahya Kemal bambaşka bir şey, bambaşka bir şiiri var. Ben gençliğimde Yahya Kemal severdim, ama Nâzım kadar bir hayranlığım yoktu. Nâzım'la karşılaştıktan sonra ve Nâzım'ın, Yahya Kemal'in iyi bir şair olduğunu söylemesinden sonra Yahya Kemal'i daha dıkkatli okumaya başladım. Yani büyüklüğünü anlamaya başladım. Nâzım Hıkmet bir de Ahmet Haşim'i çok severdi. Örneğın Haşim'in şu mısraları ne kadar anlamlı: 'Bir kuş düşünün karşı bahcede Altın tüyü sonbahara uygun' Nâzım'a ben o hapisteyken şıırlerımı göndermıştim. O da bana 15 sayfalık bir cevap yazmıştı. Aybar'da o sırada hapısteydı. Aybar'ı tanıyordum. 'Kapı1 adlı şıirim bu şiirlerım Kemal Satır Arif Dino, Yaşar Kemal 'in görüşlcrinin derinlcşmesinde çok önemli bir rol oynar. Onun, örgütlü etkinliklerde bulunması içinde yol göstericilikyapar. "Sonra Arif Bey benim çok kitap okuduğumu görünce bana Adana halkevine girdedi. Kemal Satır'ında babası Kadirli 'de ormancılık yapmış, anamı tanıyor. OndanNigar Ana diye sözediyor. Dönemin CHP'li bakanlarından Adanali Kemal Satır'a gittim 'Kemal Abi,beni Halkevi'ne alın' dedim. Ramazanoğlu Kütüphancsi dc halkevine bağlı. 30 bin ciltlik çok büyük bir kitaplık. lki üç öğrenci dışında hiç kimse uğramıyor. Kemal Satır'a NigarHanım'ın oğluolduğumu da söyledim. Bunun üzerine koınünist misin diye sordu. Ben de evet dedim. Yalnızca kitap okuyacağım, bunun size bir zaranolmaz. Kitapları komünist yapamam ya diye cevap verdim. Güldü üç gün sonra gel dedi. Üç gün sonra gittim. 1 lakkımda her şeyı ogrenmiş, git orada sana bir ıııasa kondu çalışmaya başla dedi. Masam var iskemlem var. Yalnızca tuvalet uzakta, tek sorun o. Neyse Nigar Hatun sayesinde 1942 yılından sonra çalışmaya başladım. Askere kadarhep orada çalıştım. Orada gece gündüz kitap okudum. Ben tstanbul'a geldiğim zaman Homeros'u okuyan yazar çok azdı. Belki de yoktu. Ahmet Cevat Emre'nin nesir olarak yayınladığı llyada, Odesa vardı, ben onlan neredeyse ezbere biliyordum. Ondan sonra Tolstoy'lan, Dostoyevski'leri, Çehov'ları okudum. O kütüphanede çok çok kitap okudum. Y 'Ağıtlar'ın hüzünlü öyküsü "Bu ağıtları topluyordum. O sıralarda Abidin Dino'yla tanışmıştım. Yıl 1940, bir kısmını ona veriyordum. O bunları lıayranlıkla okuyordu. Benden önce ağıt toplayan ikı kişi var. Ferid Celal Güven veBelaBartok. Ferid Celal Güven Halkevleri Başkanı'ydıvcTürksözügazetesinin sahibiydi. Ağıtlan üçüncüolaraktan, hem de yüzlerce derleyen bcnim. Ferid Celal Güven ağıtlan halkevine götürdü. 1943 'te bu ağıtlarbenim derlemcmolarakHalkevi Yayınlanarasındaçıktı. Kapağınıda Abidin Dinodüzenlemişti. O sıralarda jandarma sürekli evimi basıyor ve yazılı ne buluyorsa alıp götürüyordu. Yalvarsam yakarsam fayda etmiyordinlemiyorİar, toplayıp toplayıp götürüyorlardı. "Ağıtlar" da bu sırada gitti. Gerçek sayıyı bilmiyorum ama bıne yakın ağıdın gittiği inancındayım. O ağıtlardan ancak yüz kadannı kurtarabildim. Bir kısmını halkevine, bir kısırnınıTürkDilKurumu'navcrrniştim. Onlar kaldı, elde kalanları yeniden bastırdım." Yaşar Kemal'in en çok üzüldüğü konulardanbirisi.Ağıtlar'ıyitirmek. Aradan 50 yıl geçmesine rağmen hâlâ yüreği yanıyor. " Ağıtlar bir büyük kültür hazineSİ.Onuelimdenaldılar. Milletinelinden aldılar. Sonra da bulamadım. Adana Emniyeti'nde benim solculuk dönemimde iyi bir adam vardı. Ahmet Taftalı. Ona gittim. Şunları bul hiç olmazsa dedim. Ara tara ki yok." Ahmet Haşim arasındaydı. 'Kapı' şiırı şu dizelerle başlıyordu: 'Bugünlerde bshar Indi Çukurova'nın düzüno Donandı ağaçlar, donandı dünya Donandı yeşilinden alından Nennilondl dağlar Bugünlerde bahar Indi, Çukurovan'nın düzüno Malatyah, Maraşlı, Antepll ırgatlar Sersefil döküldü yollara Bugünlerde bahar indi Çukurova'nın düzüne' Nâzım benim bu şiirimi çok sevmıştı. 'Kapı' şıirı uzun bir şiir burada yalnızca bir parçasını okudum. Nâzım'a gönderdiğim ilk hikâye de 'Hüyükteki Nar Ağacı' idi. Nâzım bu öykünün bazı yerlerıne el yazısıyla not geçmış. Onu getırip Mehmet Alı Aybar'ın evıne bırakmıştım. Daha sonra aradım, aradım bulamadım. Bu romanı daha önce de anamın sandığındaki sarı deftere yazmıştım. Eve gelen köylüler, defterın ilk beş sayfasını koparıp tütün sarıp sigara içmişler. Fransa'da ödül kazandı. Romanın ilk beş sayfasını yeniden yazdım. Bu roman daha sonra Cumhurıyet'te tefrika edildi." Orhan Kemal'le tanışma Bir romanımın beş sayfasına köylüler cigara vorm/j. Yeniden yazdım. racoğlu'nun sınıf arkadaşı. Cenevre'de ekonomi, sonra Lahey'de ziraat okumuş. Rimbaud'yu çok severdi, eski Yunan'ı çok severdi. Arif Bey'den çok şey öğrendim. Büyük ressamdı. lngilizceyi, Fransızcayı, Yunancayı eski Grckçeyi çok iyi bilirdi. Çiftliklerinden bir parça toprak satmış. Bu paradan bana 100 kitap almıştı. Kitaplan alıp Kadirli'ye görürdüm. tcinden 3 tane Don Kişot kitabı çıktı. tkisini alıp evden geri getirdim. 'Buyrun Arif Bey, bir yanlışlık olmuş 3 Don Kişot kitabı koymuşsun kitaplann arasına' dedim. 'Ben bilerek koydum. ömrünün sonun kadarokuman için. Birini eskitirsen, diğerini okursun'cevabını verdi. 1950'de hapishaneye düştüğümde Don Kişot'u defalarca hatmetmiştim. Bu etki çok önemli. Arif Bey bana edebiyatın bir psikoloji olduğunu söylemişti. Eski Yunan'ın üzerine çok düştü. Eski Yunan klasiklcrini okumam için Azra Erhat'a mektup yazıp klasikleri istedi. Örnegin Sophokles üzerinde çok duruyordu." Arif Dino'yla nasıl tanıştıklannı ise Yaşar Kemal şöyle anlatıyor: "Halkevi bahçesinde onu devamlı görüyordum. Adana'ya sürgüne gönderilmişti. Sosyalistti. Abidin Dino'nun da ağabeyi idi. O günlerde 'Görüşler'dergisinde birşiirimyayınlanmıştı. Beni çağırdı. Yüzmeye gidiyordum, şampiyonalara hazırlanıyordum. 'Gel oturyanıma, seninle tanışmak istiyorum' dedi. 'Sen çok zekj bir adamsın, şiirini de çok beğendim' diyerek iltifatlaretti. Böylece ahbap olduk. Sosyalist misin diye sorduğunudahatırlıyorum. Hepimizietkileyenmüthişbiradamdı. Rimbaud'nun kim olduğunu ilk kez ondanöğrendim. Rimbaud'nun 'Sarhoş "Orhan Kemal'le bu kütüphanede tanıştım. Ben hayatımda iki büyük yaratıcı tanıdım. Biri Orhan Kemal, biri de Yılmaz Güney. Orhan çok iyi dostumdu. Dostluğumuz da oldu, kavgamız da oldu. Ama her dost arasındaokadarolur. Birbirimizden hiç bir zaman, hiç bir şekilde vazgeçemedik. Orhan Kemal çok çocuk bir adamdı. Ağzında hiçbirşeyi tutamazdı, çok saf bir insandı. Ondan hemen hiç kötülük görmedim. Müthiş kav galanmız da oldu. Oldukça alıngan bir insandı. Sanat yüzünden kavga ederdik." Donkişot kttapları Yaşar Kemal'in yaşamında önemliinsanlarvar. NâzımHikmet, Abidin Dinogibi. Ama Yaşar Kemal'e göre yaşamının şekillenmesindeki en önemli isim Arif Dino:"Arif Dino ekonomi okumuş. Cenevre'de doğmuş. Eski Başbakanlardan Şükrü Sa Annesl Ni^ar Hanım Yaşar Kemal'in yaşamındaki en önemli insanlardan birisi de annesi Nigar Hanım. Annesini anlatmasını isteyince, anlatamayacağını söyledi onunla ilgili şu kısa değerlendirmeyi yaptı: "Annem çok sert kadındı. Ondan korkardım. Hayatımdailktokadıon •