Katalog

30EKİM1994 SAYI449 lıbd, "Nıls Holgcrsson'un Akıl Almaz Seruvenı"gıbı bırşcydı Dahdsonralıseycgıdınce,zaman zaman bu kıtabı anımsar, acaba kıtabın çocukluk fantezılerımın urunu mu oldugunda kuşkuya duşerdım Sonra bu kıtabı unıversıtedeyken buldum O zaman çevırı degıl, Japonca olarak yenıden yazılmış olduğunu gordum Onjınalı Lagerlof adlı, uzak bır ulkcdc yaşayan bırkadınyazaraaıttı ( ) Aradançeyrekyuzyıl geçtı vc Nılb'ın o dışı ve ırı kazın sırtında ulkesını uçarak baştan başa geçışının bende yarattıgıduygularayncnduruyor' Isveç PLN'ınm başkanı Cabı Gleichmann, Oe'yı epey onceden tanıyanlar arasında Oe'nınyazarlığınışoyletanımlıyor "Oe, okunması kolay bır yazar degıl Ama, zahmete değcr Anlatımı, az bulunur bır surukleyıcıktc Butunluk bakımından lıtesını anlamak guç değıl ama, ayrıntılarından bazıları bır sıs perdesı gerısınde kalıyor Şurası açık kı Oe, bır yaratıcı, ycnılıkçı Dılın sıhırbazı, dunyanın ve ınsanın gızlerının meraklısı, sanatçılıgının çok yonluluğu ve kıvraklığı, karşılığını, kurguların vc ızlenımlerın alanındakı ınsana ozgukalıcılıktabuluyor' mını bclkı de en lyı anlatan Japon yazara, dogd ıle 'ben' drasında açık bır bag goren humanıste ve dunyaya alçakgonulluluk mesajı ıleten yazard Butun bu yazarların adı, Kcnzdburo Oe'dır " Kenzaburo Oe'nın dunya goruşunde en agırlıklı konulardan bırı de nukleerenerjıdır Bu enerjı kaynagının atom reaktorlerınde enınde sonunda ınsanlıgın tcldketıne yol açacagına ınanan ya/ar, bu konuda yazılar yaymlıyor, dunyayı dolaşarakkonferanslarduzenlıyor Bu konuda Ingılı/cc'dcH iroshimaNotes(H ıroşıma Notları) adı altında 1988'de yayımlanan kıtdbı gerçek anlamıyla bır bd^ucukıtdbıdır EDEBİYAT 3 Kenzaburo Oe, Batı ıle Doğu'nun ender buluşmasını anlatıyor "O çift anlamlı Ulke ve ben " Yasunan Kavvabata, 1968 de Japonca yazan ılk yazar olarak Nobel Edebıyat Odulu'nu almasından sonra Stockholm dekı tören sırasında bır konuşma yapmıştı Konuşmasının başlığı şoyleydı Japonya O guzel ulke ve ben " Konuşma çok guzeldı ama derınlığıne ınılınce oidukça boştu da Guzel olması bakımından tıpık bır Japon ışıydı ıkırcıllığı yanı ıkı anlamlılığı bakımından da oyle Boş ıkırcıl ve kuşku verıcı Kavvabata o zaman benden yaklaşık 30 yıl daha yaşhydı 1899'dadogdu 1972'deoldu Allah benı, Japonya'yla ılgılı böyle bır laf etmekten korusun' "Guzel ulke Japonya ve ben" gıbı Her şeyden once, klasık Japon ozanlarıyla zen rahıplerındekı estetızm benı hıç ılgılendırmıyor Ayrıca gunumuz Japonyası nda guzel hıçbır yan göremıyorum Gerçekten oyle En azından ıçınde yetıştığım ve yaşadığım Japonya'da Bu nedenle Kawabata ıle yarışmak ıçın ben de bır konuşma yapacak olsam atacağım başlık şu olurdu "Japonya O ıkırcıl ulke ve ben " Japonya çağdaşlama surecıne, 19 yüzyılın ıkıncı yarısında Imparator Me|i«'nın başlattığı yenılenme hareketıyle gırdı Ilk o zaman ulkenın kapıları tam bağımsızlık kuralının korunması koşuluyla Avrupa'yave Bırieşık Amerıka'ya açıldı Bıraz gecıkerek de olsa, çağdaşlaşma surecını genış kapsamlı bır kultur dervımı ızledı Bu noktada kultur devrımının önce Tokyo'da olmak uzere butun ulkede Avrupa'ya özgu yaşam bıçımlerıne geçılmesıyle başladığını vurgulamakta yarar var Ikıncı kultur devrımı edebıyatta temelden bır reform yapmaktı bu da yalnızca kışılerı konuşma dılıyle yazmaya yöneltmekle gerçekleşebılırdı Bu amaçla başlatılan hareketın ılk hedefı yazı dılıyle yenı ve canlı kent yaşamında konuşulan dıl arasında uçurumu azaltmaktı Bu reformun odak noktasında Rus romanlarını çevıren, kendı yapıtlarını yenı devrımcı bıçemle yazan Futabateı Shımeı bulunuyordu Ne var kı Futabateı oidukça genç öfdu Natsume Soseki Futabateı'nın başlattığı hareketı surdurdu Devrımın özgurce gelışmesıne önayak oldu Soseki Japonya ıle Batı dunyasının çatışmasını ve bırlıkte yaşamasını konu edınmıştı Bu konunun Japonya ıçın bır olumkalım meselesı olduğunu yazdı Romanlarındakı aydın kahraman hep acı çekerlerdı Ne var kı bu yazar hep Japonlara hıtap eftı, asla Avrupalılar ve Amerıkalılarla ıletışım kurmaya kalkışmadı Işte bu ıletışımsızlığı Nobel'lı Japon yazarın teşekkur konuşmasında görduk Şımdı sıze benımle çağdaş ıkı bırıncı sınıf yazardan soz edeceğım Yukio Mıshıma ve Kobo Abe. Yaşıt sayılırlar aralarında yalnızca 1 yaş var Mıshıma Avrupalı ve Amerıkalı okurlara buyuk onem verırdı Onlardan gelen tepkılere karşı çok duyarlıydı beğenılmek arzusuyla yanıp tutuşuyordu Kendı elıyle canını tıyatroya özgu bır şekılde alırken sırtını ışte bu okur çevresıne donmuştu Mıshıma gıbı Kobo Abe nın de romanları ve oyunları Bırieşık Amerıka da ve Avrupa'da genış bır okur kıtlesıne sahıp Onun ayrıca eskı Sovyetler de ve doğu Avrupa da çok sayıda okuru var Fevkalade basanlı romanı Kumdaki Kadın ve benzerı pek olmayan oyunu Artcadaşlar, Japonya ve Japon halkı konusunda araştırma yapmak ısteyenler içln son derece yararlı bırer kaynaktır Yıne de ben, Abe'yı yazmaya yönelten gerçek durtunun, Japonya'dakı gunumuz ınsanını anlatmak değıl evrensel ınsanı tanrtmak olduğuna ınanmaktan yanayım Soseki den Mıshıma ya Abe ye dek uzanan yol, yanı çağdaş edebıyatın başlangıcından gunumuze ulaşan yol edebıyatımızın Avrupa ve Amenka'dan buyuk olçude etkılendığını gostenr Ustelık hıçbır yazar Japonya'yı ve Japon halkının Batı dunyasına ulaştırma çabasını göstermemcşken Çağdaş ve gunumuz Japon edebıyatının Ingılızcede ve Fransızcada başarılı çevırılerı bulunmakta Ne var kı bu yapıtlar, bır Avuç Avrupalı ve Amerıkalının, dört duvar arasına kapanmış ve başlangıç ıle bıtış noktasının aynı olduğu, yanı Japonya yla başlayıp Japonya yla bıten bır çemberın ıçınde koşturan yazarlarla sınırlıdır Japonya'nın Avrupa ve Amerıka'dakı varlığının yoğunluğu yanında bu kıtalarda okunan Japon edebıyatının varlığının sozu bıle edılemez Bakın ışte çevrenızdekı Japon endustrısının sesı ne denlı yuksek çıkıyor, değıl mı? Pekı bu sesı yaratan ınsanlar nerede? Onları görebılıyor musunuz? Ya da nasıl göruyorsunuz? Insan kardeşlerınız olarak mı? Yoksa gözlerınızın önunden gorunmez adamlar olarak yıtıp gıdıyorlar mı'' New York'ta ve bırçok yerde ortalık Japon dolu ama seslerını duyuyor musunuz? Bu ınsanların pasaportlarında şu söz damgalanmalı, Japonya O ıkırcıl ulke ve bız Japon edebıyatı Avrupa ve Bırieşık Amerıka'dakı halklarla ıletışım kurmak ıçın kararlı adımlar atmalıdır yalnızca o kıtalardakı halklarla değıl Asyalılarla da Dunyaya artık hıçbır Japon un, "Japonya O guzel ulke ve ben' tanımıyla tanınmaya razı olmadığını anlatmalıyız Istesek de ıstemesek de kendı tekelımız altında tuttuğumuza ınandığımız bu sıcak odada tecrıt edılmış olarak yaşamayı artık surduremeyız Durum butun dunyaya açık bır edebıyat yaratmamızı gereklı kılıyor Japon edebıyatını çok çeşıtlı ve coşkulu bır dunya medyası halıne getırmelıyız Bugune dek Japonca yazıp da Japon olmayan yazarların hemen hepsı bu ulkede yaşayan Korelıler olmuştur Ulkemızde çalışan yuzbınlerce konuk ışçıler arasında Japonca yazan yazarların da çıkacağı gunlerın uzak olmadığına ınanmak ıstıyorum Bu yenı Japon edebıyatının Japon toplumunun ıç organlarını ortaya çıkarmasını beklıyorum Bana kalırsa Asya halkına savaş sırasında Japonya tarafından yapılan soykırım ve baskıdan oluşan o eskı ceketı sırtımızdan fırlatıp atarak bu yoldan dışarı çıkıp, temız havayı cığerlerımıze çekmemızın zamanı artık gelmıştır Benı sırtındakı o eskı ceketı Japonya O ıkırcıl ulke ve ben ışlenmış ceketı atmak ısteyen yazar olarak anımsamanızdan buyuk mutluluk duyacağım Evet, benı boyle anımsarsanız, bu benım ıçın çok yeterlı bır odul olacaktır ^ Clnselliğin gerçekliği Ydpıtlarında cınsellık de onemlı ycr tutar Daha I959'da yayımladıgı NVanera no jidai, eleştırmenlercc (.ınsel ayrıntıların yogunlugundan ve anlatımın gerçekçılıgınden oturu fena halde eleştmlmıştı Norman Mailler ve Henri Miller'den etkilendıgını gızlemeyen yazarın bu yonunu, Isveçlı eleştırmen Fredrik Ekman şoy lc anlatıyor "Oe ıçın cınsel ayrıntılara yer verme konusu, uzerıne yapıştınlan kendı tarafından 'çoluk çocukya/arı'ctıketınden,cınsellığıkullanarak kurtulmak demektı Boylelıkle, 'ınceleyıcı, ıdokulukten uzak, gerçekçı bır yazar' oluyordu VVaneranojidai'dcya/ınsaltabuyavetcrbıyeye karşı suç ışleyerek yazar, cınsellığın ınsanın yaşantısındakı gcreklı ama şok gcçırtıcılıkten uzak bır ayrıntı olduğunu dıle getırıyordu Cınsel açık sozluluge başka yazarlarda da rastlanıyor ama, Oe dığerlerınden, cınscllıgc gızemlı koltuktan ındırerek aynlıyor" Isveç TV'sındc Nobel'ı aldıgı anı gosteren haberde yazarın ılk tepkısı, akıl ozurlu ama, başarılı bır muzısyen olan 29 yaşındakı oglu Hikari'nın ıkıncı CD'sını gostermek oldu Dogumdan hemen sonra doktorlar, çocugun bır yuvaya bırakılmasını onermışlerdı Oc çıftı ogullarına sahıp çıkmaya karar verdı Daha sonra çocukta muzıge karşı bır egılım goruldu Hıçbır akademık ogrcnımden geçmedıgı halde bu yıl ıkıncı CD'sı yayınlandıve yetenegı genış çevrelerce kabul edıldı Kenzdburo Oe'nın lsveçcede 3 yapıtı var Bunlarddn 1992'de çıkan "M/T ve Ormanın Harikaları İ)/erinc Oykuler"dc oglunun durumuna, çeşıtlı bolumlerde degınır Çocugunddkı muzık yetcnegının, doganın bır harıkası olarak gorduğunu gızlemez I993'te Fransızcası "Letters aux annis dc nostalgie"dc ısc bır çeşıt ozyaşamoykusudur Romanda başkışının danışmanlıgını Dante yapar KenzdburoOe, Nobel'ınbır Asyalıya verılecegını sanmadıgını soyledı Nobcl'ın,çok sayıda bdşarılı yazara sahıp olan Ç ın' ın hakkı olduğunu da belırten Oe, bundan sonrası hakkında goruşlcrını şoy le ozctlcdı "Bu odulun, Japonya'nın genç yazarlarını olumlu olarak etkıleyecegıne ınanıyorum Benım çevremdekı fırtına, bırkaç hafta sonra yatışacaktır O zaman yaşam yınc olagan halını alır Zaten de bır yazarın gorevı, dcfalarca toparlanıpyazmayı surdurmektır " Oe, şu sıralarbugune dek yazdıgı en uzun romanı bıtırdığını açıkladı Ya en begendıgı yabanuyazarlar' "GuntcrGrass vc Milan Kundcra." Lleştırmcnlenn en begendıklerı kıtapları ıse Ingılızcesı 1988'dc çıkan The Slinet Cry ve 1964'tc Japoncası Kojintckı na taikcn, Isveçtcsı 1969'da lYiardrommcn (Karabasan) adıyla yayımlanan romaııları ^ Dil sihirbazının öyküsü 1935'te guneybjtı Japonya nın sayısız kuçuk adalarından Shıkoku'dadoğan Kenzaburo Oe, kısa suredc buyuk kent ozlcmı duydu ve çok bağlı olduğu babası ve anncannesını yıtırdıkten sonra, savaşın bıtımıylc bırlıkte Tokyo'yagıttı Oe'nındılı.Tokyolularıçıntdşradılı olarak tanımlanıyordu Bu nedenlc, unıversıtede ve yazarlıgının baslarında epey sıkıntı çektıgınısoyluyor Edebıyat ogrenımı onu Sartre'la tanıştırdı Bu tanısıklık onu daha sonra Fransa'da bu yazar uzerıne tez yazmaya ıtecektı Rddıkal ogrencı çevrelerının tdnınan yuzlenndendı Kendısını, "Kışının yaratma ve gelışme olanaklarını sınırlayan her şeye karşı olan bır solcu, hatta azolçudeanarşıst"olardk tanımlıyordu llkyapıtını 19S8'deyayımladı Shisha noogori. Ilk oyku toplamı olan bu kıtap, daha sonra Japonya'da Ingili7.cc olarak çıkan Japan Quarterly dcrgısınde The Catch adıyla yayımlandı (1959) 1963'e dek bır duzıne kıtabı çıkmıştı bıle Eleştırmenler, gerçekçılıkle geleneksel mıtlerın Oe'nın yapıtlarında buluşturulduğu goruşundeler Ornegın Tokyo'dakı Sophıa Unıversıtesı profesorlerınden Yunan kokenlı Jason Roussos yazarı "Koyu bır Japon enternasyonalıstı" olarak tanımlıyor 1974'te Ingılızcesı The Slint Cry adıyla yayımlanan romanı uzerıne şunlarıyazıyor "Bu romanında ve bundan sonrakılerde Oe, mıstık bır ıkı yonluluğu, ıkırullığı ve zıtlıkları saptıyor Japon halkını ve kulturunu tanımak ıstcyenbırBatılı ı<,ındurumoldııkçakarakarıştırıtıolmdlı Oe, ulusçu olmayan, yogunbırJapon entemasyonalıstıdır Kullandıgı dıl de oldukça gızcmlı Cıeleneksel Japon edebıyatının temel akışına boyun cgmcdıgı halde, ben kavrdmını ınceleyışı, gayet Batı'ya ozgu bır yontemledır " Şiddete karşı iylmserlik Jason Roussos, The Slent Cry da okurun "f antezı ve cıpldk gerçek" arasına sıkışıp kaldığını belırttıkten sonra romanı, 'Japon edebıyatının tcmel taşf'olarak nıtelıyor helsefeprofcsoru Roussos ya/ısını şoyle bıtınyor 'Nobcl odulu bu yazarların tumune verıldı Şıddetın yarattıgı bır dunyayı kotumser olarak yansıtan, dma yaratıcılıgıyla okura ıyımserlık ılcten yazara, Japonya'nın gunumuzdekı ıkılc