Katalog

30EKİM1994.SAYI449 yor. Finlandiya'nın Hıristiyanlan, Papa'yı tanımıyor. Buna karşın ülkede bin yüz tane müslüman yaşadığını bir tane caminin bulundugunuögreniyoruz. ya'ya özgü bir yemek yemek istiyoruz. Yolumuzun üzerindeki bir lokantaya giriyoruz. Taştan yapılı bu lokantanın loş ortamına alışmak zor oluyor. Uzun masalardan birine oturuyoruz. Sağımızda solumuzda Finlandiyalılar, bir yandan biralannı yudumluyor, bir yandan da yemeklerini yiyiyor. Lokantanın köşesinde kurulu yüksek masanın üzerinde çeşitli yemcklcr duruyor. Anlıyoruz ki, açık büfe. Tabagımızı alıp yöneliyoruz masaya dogru. Tam yemegimizi alırken, Fatih Sultan Mehmet'in portresiyle göz göze geliyoruz. Yüzümüzde bir şaşkınlık, Karadenizli şıvesiyle "Ula Sami, döner bitmiş da" sözleriyle dağılıyor. Ani Lokantası'nın sahibı Enver Agabeyle sohbet ediyoruz. Her ne kadar Findandiya'ya özgü yemek ycme isteğimiz kursagımızda kalsa da yabancı bir ülkede, bir Türk'le birlikte olmak keyif veriyor. Sabah güneşli, öglen bulutlu , gece isc kcskin bir soguk ve yagmurlayaşananbuülkeden ayrılıyoruz. Finlandiya'yı tcpeden son kez görmek ıçin uçaktan aşagı baktığımızda bulutlar pek izin vcrmiyor. ^ MÜZİK 13 İşsizlikvealkol Her giizel kentin, her güzel ülkenin mutlaka gizli kalmış sorunları vardır. Bu sorunların en çarpıcısı Pazar Yeri'ni gezerken gözümüze çarptı. Pazarcılannartıklarını kanştıranların sayısı oldukça fazla... Fotograflarını çekmek istedigımizde bize kızan ve hızla yanımızdan uzaklaşan bu Finlilcr, bu ülkenin bir başka yiizünü gösterdiler bizc. Kentlerin kimliğini sergileyen yerlerden biri isc kuşkusuz otobüs garajları ve trcn ıstasyonlandır. Gccc yarısı gittiğimiz trcn garında iki genç kız " 1 ya da 2 markka vcrir misin" diye yolumuzu kestı. Ülkede yaşanan ekonomik sıkıntının en somut göstergesi de buydu. Işsizlik, içki tükctımini büyük oranda arttırmiij. Rehberimiz uyuşturucu kullanımınında hızlaarttıgını anlattı. Finlandiya'da Türk olmak Avrupa'mn bir ülkesinı anlatırken yurttaşjanmızdan söz etmemck olası mı? Hemen hemen her ülkede yerleşcn, burada yaşam mücadelesi veren Türklerle karşılaşmak olası. Finlandiya'da da bunu göriiyoruz. Kasım Mersinli bu ülkede tam 45 yıldır yaşadığını söylüyor. Helsinki'ye yerleşen Mersinli'nin, Mercedcsiylc kenti dolaşırkcn burada yaşayan Türklerle ilgılı bilgilerdealıyoruz. Aslında kimsc bu ülkede kalmaktan mutlu değil. Ancak "ekmek kavgası" diyorlar. Çoğu Finlandiyalı kadınlarla evlenmiş ve ülkeye yerlcşmiş. Kcndi işlcrini kurmuşlar. Ne kadar yakınsalar da Türkiye'ye dönmek gibi bir niyetleri yok. Finlandi 49ytlltk sipsi ustası Mahmut Kılıç, kargısmı gidip kendi seçipgetiriyor dağluntuıı. Dünyanın en küçük çalgısı GÜLÇİNİLCİ ünyanın en küçük ve en güzel sesli müzık aleti unvanını Fransa'da yapılan enstrümanlararası bir yarışmada kazanmi!} sıpsi. Boyuna bosıına bakıp da bu dünyanın cn küçük çalgısıdırdiyeçevrehalkı uydurmamış. Dünyanın en küçük çalgısı, sipsi'nin yurdu Burdur'un yeni ilçesi Altınyayla. 18 santımlık çalgılar Altınyayla'da yapılıyor, yine Altınyayla'da çalınıyor. Batı Akdeniz bölgcsinde yaygın olarak kullanılan sipsi, yapan ve çalan kişiye göre degişikliklcr göstcrdigi ıçin sipsi ustaları sipsiyi kendi bıçim ve ustalıkları ıçındc ürctiyor. Oynak müzigi ve kıvrak havalarıyla ülkemız folklorunda ayn bir ycrı olan Teke folklorunun kaynagı olan bu topraklar son zamanlarda turistlere geçit veriyor. Tckc yöresi denince akla ilk gelen "sıpsi"nin çıkış yeri de burası. Altınyayla'da hemen her evdc sıpsi var. Ama sipsi ustaları son senelerde dertlıler. Bu mınik çalgıyı hem yapanlar hem de çalanların sayısı gıtgıde azalmış. Gcnçlcr ıse alabildiğıne ılgısiz. Altınyayla Halk Egıtın, Mcrkezi, Dıımıl kültürünü ortaya çıkarıp, Dırmil'in folklorık yapısını canlandırmak ve sipsi sanatçılarını çoğaltmak ıçin kolları Mvamış. Halk Eğitinı Merkezı Müdürü Emın Erkek, "Amacımız bu kültürü gelıştırmek. D yüzde 70* i de özel mülkiyctc ait. Sadece ülkenin kuzeyinde yer alan Laponya bölgesindeİd orman devletin. Bunungerekçeside ülkenin bu yöresinde yaşayan geyikleri korumak. Ülkede ayrıca iriliufaklıyaklaşık 188 bin tane göl bulunuyor. Bu göl ler de ülkenin yaklaşıkyüzdc 10'unu oluşturuyor. Yani Finlandiya'nın yüzde 75'i orman ve göl... Finlandiya'nın 3'tebirinin. yüksckliği lOOmetrenin, üçtcikisi 200 mctrenin, yakla^ık onda dokuzu ise 300 metrenin altında. Ülkenin en yüksek bölgesi isc Kuzcy'deki Laponya'da bulunuyor. Parlamentoda şu anda 200 mılletvekili var. Bunların60'ı kadın... Fınlandiya,bu kadaraz nüfusuna karşın son ekonomik gelişjneler,özelliklcSSCB'nin dağılmasının ardından büyük sıkıntıyagırmiş. Büyük bir ekonomik krize giren Finlandiya'da bugün yüzdc 20'ye varan bir işsizlik yaşanıyor. Ölmck üzere olan Dırmil kültürünü dışanya açarak canlandırmak" diyor. Burdur'a 187kilometreuzaklıktakiDirmil'de30 < ayakın sıpsi sanatçısı yetiştırmiş sanatçısı ve sıpsi yapım ustası Mahmut Kılıç'ın evine ugradık. Kesilmış kargıların istiflendigımukavvakutularınortasında sipsi yaparken bulduk ustayı. Bir yandan sipsi yaparken, bir yandan dabizesipsinınyapımını veözelliklerinı anlattı. 49 yıldır sipsi çalıyor Mahmut Usta. Ve bunıinicikmüzik alctini yine 49 yıldır hiç bıkmadan üretiyor. Kamışlar, FcthiycDalaman arasında uzanan daglardan geliyor. Getiren dc yine Mahmut Usta. "Bahçelcrdeki kargılar yararnıyor. lllc dağdan olacak" diyor. Üfleme ile çalınan sipsi gövde ve agızlık olmak üzere ıki parçadan oluşuyor. 49 yıllık sipsi ustası öncc dagdan getirdıgi kargıları cbadına göre kcsiyor. Kabukluyor . Kabuklama özel bir süsleme bıçimı. Alaegri denilcn yabaniçögürlübiragaçtançıkarılan kabuklarla yapılıyor bu süsleme. Sonra uçlarına, yanı agızlıgına geliyor sıra. Uç kargıları, DinmTden, kendi ovalarından bulunuyor. İpliğin ayarı ve sipsi Günde 50 sıpsi kaplayabiliyor Mahmut Kılıç.Hazırlarimış gövde ve ağızlığı en son, yanı müsjterisinin gözüönünde bırleştırıyor. Mahmut Usta her ne kadar sıparış üstüne çalışsa da ıhtıyatlı. Gelenı yok dıye ge ri çevırmiyor. Hep hazırda birkaç parça bulunduruyor. qqses vermcsı için agızlıgın ucundakı çcntigi azıcık "üttügünü" söyleyen Mahmut Kılıç, "Ustalık, el alışkanlıgı... Sipsinin scsıni makara ipliği iledeayarlayabilırsiniz. Üfleyerekçalındıgı için, herkes kendi nefesine göre..."diyor. Iplıgın ayarını aşagı çektiginizde ses kalınlaşıyor, yukarıçektiginizdcdetızleijiyor. Sesı kalın olan sipsiyi çalmak hcrbabayigıdın harcı degil. "Çalanın bünyesi, nefesi zayıfsa, incesi iyıdir diyor usta." lyi bir agızlık 1520 güıı sürekli çalındıktan sonra oluşuyor. Islaıııp kuruyan agızlık bulundugu ortamaalışıyorvc"pişkınbırağızlık"a dönüşüyor Usta'nın dey imiy le. Yöresel bir çalgı olan sipsinin bu denli güzel, oynak ve tiz ses vermesinin bir de efsanesi var. Hz. Ali'ye bir yakını çok önemli bir sır verir. Belli ki insanlara verilen sırlar ya unutulur ya da kişi en güvendigıne bu sırrı açar. Hz. Ali de kendisinc verilen sırrı unutamıyor, insanlardan uzak bir yere gidiyor, çevrede kimsenin olmadıgını gözlediktcn sonra bildıgi sırrı rahatlayıncaya kadar anlatıyor. Bu arada oradakı kargılar Hz. Alı'nin anlattıklanna kulak tnisafiri oluyor. Bir gün bir çoban koyunlarını otlatırkcn, kargılardan bu mü/ık aletini ortaya çıkarıyor. Efsane bu ya, sipsinin bu kadar güzel ve tizses vermesı, Hz. Alı'nin kargılara söylemişoldugusırları insanlaraanlatınası olarak nıtclcndırılıyor. ^