Katalog

30EKİM 1994 SAYI449 lıba, "Nıls Holgcrsson'un Akıl Almaz Seruvenı" gıbı bırşcydı Daha sonra Iıseyc gıdınte, zaman zaman bu kıtabı anımsar, acaba kıtabın çotukluk fantezılerımın urunu mu olduğunda ku^kuya duşerdım Sonra bu kıtabı unıversıtedeyken buldum O zaman çcvırı değıl, Japonca olarak yenıden yazılmış olduğunu gordum Orıjınalı Lagerlof adlı, uzak bır ulkcdc yaşayan bırkadınyazaraaıttı ( ) Aradançeyrckyuzyıl gcçtı veNıls'ınodışı vc ırı ka/ın sırtında ulkcsını uçarak basjan başa gcçışının bende yaratlıgıduygularaynenduruyor " Isveç PEN'ının ba;>kanı Gabi Gleichmann, Oe'yı epey onteden tanıyanlar arasında Oe'nınyazarlıgınışoyletanımlıyor "Oe, okunması kolay bır ya/ar değıl Ama, zahmctedeğer Anlatımı azbulunurbırsuruklcyıcıkte Butunluk bakımından lıtesını anlamak guç değıl ama, ayrıntılarından bazıları bır sıs pcrdesı gerısınde kalıyor Şurası aı,ık kı Oe, bır yaratıcı, ycnılıkçı Dılın sıhırbazı, dunyanın ve ınsanın gızlerının meraklısı sanatçılığının çok yonluluğu ve kıvraklığı, kar^ılığını, kurgulann ve ızlcnımlerın alanındakı ınsana ozgukalıcılıktabuluyor " mını bclkı de en lyı anlatan Japon yazara, doğa ıle 'ben' arasında açık bır bağ goren humanıste ve dunyaya alçakgonulluluk mesajı ıleten yazara Butun bu yazarların adı, Kenzaburo Oe'dır" Kenzaburo Oe'nın dunya gorus. unde enagırlik.li konulardan bırı de nukleer enerjıdır Bu enerjı kaynağının atom reaktorlerınde enınde sonunda ınsanlığın felaketınc yol açacağına ınanan yazar, bu konuda yazılar yayınlıyor, dunyayı dolaşarak konfcranslarduzenlıyor Bu konuda Ingılızce'deHiroshimaNotes(Hıroşıma Notları) adı altında 1988'de yayımlanan kıtabı gervck anlamıy la bır başucu kıtabıdır EDEBİYAT 3 Kenzaburo Oe, Batı ile Doğu'nun ender buluşmasını anlatıyor "O çift anlamlı ülke ve ben " Yasunan Kawabata, 1968 de Japonca yazan ılk yazar olarak Nobel Edebıyat Odülu'nu almasından sonra Stockholm'dekı tören sırasında bır konuşma yapmıştı Konuşmasının başlığı şoyleydı "Japonya O guzel ulke ve ben " Konuşma çok guzeldı ama derınlığıne ınılınce oidukça boştu da Guzel olması bakımından tıpık bır Japon ışıydı ıkırcıllığı yanı ıkı anlamlılığı bakımından da oyle Boş ıkırcıl ve kuşku verıcı Kawabata o zaman benden yaklaşık 30 yıl daha yaşlıydı 1899'dadoğdu 1972'deöldu Allah benı Japonya yla ılgılı böyle bır laf 1 etmekten korusun "Guzel ulke Japonya ve ben" gıbı Her şeyden once, klasık Japon ozanlarıyla zen rahıplerındekı estetızm benı hıç ılqılendırmıyor Ayrıca gunumuz Japonyası nda guzel hıçbır yan goremıyorum Gerçekten oyle En azından ıçınde yetıştığım ve yaşadığım Japonya'da Bu nedenle, Kavvabata ıle yarışmak ıçın ben de bır konuşma yapacak olsam atacağım başlık şu olurdu ' Japonya O ıkırcıl ulke ve ben" Japonya çağdaşlama surecıne, 19 yuzyılın ıkıncı yansında Imparator Mejıe'nın başlattığı yenılenme hareketıyle gırdı llk o zaman ulkenın kapıları tam bağımsızlık kuralının korunması koşuluyla Avrupa'ya ve Bırleşık Amerıka ya açıldı Bıraz gecıkerek de olsa, çağdaşlaşma surecını genış kapsamlı bır kultur dervımı ızledı Bu noktada kultur devrımının önce Tokyo'da olmak uzere butun ulkede Avrupa ya özgu yaşam bıçımlerıne geçılmesıyle başladığını vurgulamakta yarar var Ikıncı kultur devrımı, edebıyatta temelden bır reform yapmaktı bu da yalnızca kışılerı konuşma dılıyle yazmaya yöneltmekle gerçekleşebıltrdı Bu amaçla başlatılan hareketın ılk hedefı, yazı dılıyle, yenı ve canlı kent yaşamında konuşulan dıl arasında uçurumu azaltmaktı Bu reformun odak noktasında Rus romanlarını çevıren kendı yapıtlarını yenı devnmcı bıçemle yazan Futabateı Shımeı bulunuyordu Ne var kı Futabateı oidukça genç öldu Natsume Soseki Futabateı'nın başlattığı hareketı surdurdu Devrımın ozgurce gelışmesıne önayak oldu Soseki, Japonya ıle Batı dunyasının çatışmasını ve bırlıkte yaşamasını konu edınmıştı Bu konunun Japonya ıçın bır olum kalım meselesı olduğunu yazdı Romanlarındakı aydın kahraman hep acı çekerlerdı Ne var kı bu yazar hep Japonlara hıtap ettı, asla Avrupalılar ve Amerıkalılarla ıletişım kurmaya kalkışmadı Işte bu ıletışımsızlığı, Nobel'lı Japon yazarın teşekkur konuşmasında gorduk Şımdı sıze benımle çağdaş ıkı bırıncı sınıf yazardan soz edeceğım Yukıo Mıshıma ve Kobo Abe. Yaşıt sayılırlar aralarında yalnızca 1 yaş var Mıshıma Avrupalı ve Amerıkah okurlara buyuk onem verırdı Onlardan gelen tepkılere karşı çok duyarlıydı beğenılmek arzusuyla yanıp tutuşuyordu Kendı elıyle canını tıyatroya özgu bır şekılde alırken sırtını ışte bu okur çevresıne dönmuştu Mıshıma gıbı Kobo Abe nın de romanları ve oyunları Bırleşık Amerıka da ve Avrupa da genış bır okur kıtlesıne sahıp Onun ayrıca eskı Sovyetler de ve doğu Avrupa da çok sayıda okuru var Fevkalade başarılı romanı Kumdakı Kadın ve benzerı pek olmayan oyunu Arkadaşlar, Japonya ve Japon halkı konusunda araştırma yapmak ısteyenler ıçın son derece yararlı bırer kaynaktır Yıne de ben Abe'yı yazmaya yonelten gerçek durtunun, Japonya'dakı gunumuz ınsanını anlatmak değıl, evrensel ınsanı tanıtmak olduğuna ınanmaktan yanayım Soseki den Mıshıma'ya Abe'ye dek uzanan yol, yanı, çağdaş edebıyatın başlangıcından gunumuze ulaşan yol, edebıyatımızın Avrupa ve Amerıka'dan buyuk ölçude etkılendığını gösterır Ustelık hıçbır yazar, Japonya yı ve Japon halkmın Batı dunyasına ulaştırma çabasını göstermemışken Çağdaş ve gunumuz Japon edebıyatının Ingılızcede ve Fransızcada başarılı çevırılerı bulunmakta Ne var kı bu yaprtlar, bır Avuç Avrupalı ve Amerıkalının dört duvar arasına kapanmış ve başlangıç ıle bıtış noktasının aynı olduğu, yanl Japonya'yla başlayıp Japonya'yla bıten bır çemberın ıçınde koşturan yazarlarla sınırlıdır Japonya'nın Avrupa ve Amerıka'dakı varlığının yoğunluğu yanında bu kıtalarda okunan Japon edebıyatının varlığının sozu bıle edılemez Bakın ışte çevrenızdekı Japon endustrısının sesı ne denlı yuksek çıkıyor, değıl mı? Pekı bu sesı yaratan insanlar nerede? Onları gorebılıyor musunuz? Ya da nasıl göruyorsunuz? Insan kardeşlerınız olarak mı ? Yoksa gozlerınızın önunden görunmez adamlar olarak yıtıp gıdıyorlar mı? New York'ta ve bırçok yerde ortalık Japon dolu ama seslerını duyuyor musunuz? Bu ınsanların pasaportlarında şu soz damgalanmalı, Japonya O ıkırcıl ulke ve bız Japon edebıyatı Avrupa ve Bırleşık Amerıka'dakı halklarla ıletişım kurmak ıçın kararlı adımlar atmalıdır yalnızca o kıtalardakı halklarla değıl Asyalılarla da Dunyaya artık hıçbır Japon'un, "Japonya O guzel ulke ve ben" tanımıyla tanınmaya razı olmadığını anlatmalıyız Istesek de ıstemesek de kendı tekelımız altında tuttuğumuza ınandığımız bu sıcak odada tecrıt edılmış olarak yaşamayı artık surduremeyız Durum, butun dunyaya açık bır edebıyat yaratmamızı gereklı kılıyor Japon edebıyatını çok çeşıtlı ve coşkulu bır dunya medyası halıne getırmelıyız Bugune dek Japonca yazıp da Japon olmayan yazarların hemen hepsı bu ulkede yaşayan Korelıler olmuştur Ulkemızde çalışan yuzbınlerce konuk ışçıler arasında Japonca yazan yazarların da çıkacağı gunlerın uzak olmadığına ınanmak ıstıyorum Bu yenı Japon edebıyatının Japon toplumunun ıç organlarını ortaya çıkarmasını beklıyorum Bana kalırsa Asya halkına savaş sırasında Japonya tarafından yapılan soykırım ve baskıdan oluşan o eskı ceketı sırtımızdan fırlatıp atarak bu yoldan dışarı çıkıp, temız havayı cığerlerımıze çekmemızın zamanı artık gelmıştır Benı sırtındakı o eskı ceketı Japonya O ıkırcıl ulke ve ben ışlenmış ceketı atmak ısteyen yazar olarak anımsamanızdan buyuk mutluluk duyacağım Evet, benı boyle anımsarsanız, bu benım ıçın çok yeterlı bır odul olacaktır ^ Cinselllğlngerçekliğl Yapıtlarında cınsellık de onemlı yer tutar Daha 19S9'da yayımladığı VVanera no jidai, eles,tırmenlerce cınscl ayrıntıların yogunlugundan ve anlatımın gerçckçılıgınden oturu fena halde cleştırılmıştı Norman Mailler ve Henri Miller'dcn etkılendığını gızlemeycn yazarın bu yonunu, Isveçlı eleştırmen Fredrik Kkmansoylcanlalıyor "Oe ıçın cınsel ayrıntılara yer verme konusu, uzerıne yapıştırılan kendı tarafından 'çoluk çotuk yazarı' ctıkctınden, cınsellığı kullanarak kurtulmak demektı Boylelıkle, 'ınceleyıcı, ıdolculukten uzak, gerçekçı bır yazar' oluyordu YVaneranojidai'deyazınsaltabuyaveterbıyeye karşı suç ışleyerek yazar, cınsellığın ınsanın yaşantısındakı gcreklı ama s,ok geçırtıcılıkten uzak bır aynntı olduğunu dıle getınyordu Cınsel açık sozluluğe başka yazarlarda da rastlanıyor ama, Oe dığerlerındcn, cınscllığe gızemlı koltuktan ındırerek aynlıyor " Isveç TV'sınde Nobcl'ı aldığı anı gosteren haberdc yazarın ılk tepkısı, akıl ozurlu ama, başarılı bır muzısyen olan 29 yas.ındakı oğlu Hikari'nın ıkıncı CD'sını gostermek oldu Doğumdan hemen sonra doktorlar, çocuğun bır yuvaya bırakılmasını onermışlerdı Oe çıftı ogullarına sahıp çıkmaya karar verdı Daha sonra çocukta muzığe kar!>ı bır egılım goruldu Hıçbırakddemık oğrenımdcn geçmedığı halde bu yıl ıkıncı CD'sı yayınlandıve yeteneğı genıs, çevrelerce kabul edıldı Kenzaburo Oe'nın Isveçcede 3 yapıtı var Bunlardan 1992'de çıkan "M/T ve Ormanın Harikaları tlzerine Oykulcr"de oglunun durumuna, çe^ıtlı bolumlerde degınır Çocuğundakı muzık yeteneğının, doganın bır harıkası olarak gordugunu gızlemez 1993'te Fransızcası "Letters aux ann£s de nostalgie"dc ıse bır çesjt ozyas.amoykusudur Romanda başkıs.ının danışmanlığını Dante yapar KenzaburoOc Nobel'ınbırAsyalıyaverıleteğını sanmadıgını soyledı Nobel ın,çok sayıda başarılı yazara sahıp olan Çın'ın hakkı olduğunu da belırten Oe, bundan sonrası hakkında goruşlcrını soyleozetledı "Bu odulun, Japonya'nın genç yazarlarını olumlu olarak etkıleyeceğıne ınanıyorum Benım çevremdekı I ırtına, bırkaç hafta sonra yatışacaktır O zaman yaşam yıne olağan halını alır Zaten de bır yazarın gorevı, dcfalarca toparlanıpya/mayı surdurmektır" Oe, şu sıralarbugunedek yazdığı en uzun romanı bıtırdığını açıkladı Ya en begendıgı yabancıya/arlar' "GunterGrassveMilanKundera." FJeştırmenlerın enbeğendıklerı kıtapları ıse Ingılızcesı I988'de çıkan The Slinet Cry ve 1964'tc Japoncası Kojintekı nataıken, Isveçccsı 1969'da Mardrommcn (Karabasan) adıylayayımlanan romanları ^ Dil sihirbazının öyküsü 193S tc guntybatı Japonya'nın sayısız kuçuk adalarından Shıkoku'dadoğan Kenzaburo Oe, kısa surede bııyuk kent ozlemı duydu ve çok bağlı olduğu babası ve anneannesını yıtırdıktcn sonra, savaijin bıtımıylc bırlıkte Tokyo'yagıttı Oe'nındılı.Tokyolularıçıntaşradılı olarak tanımlanıyordu Bu ncdcnlc, unıversıtede ve yazarlıgının bas.larında epey sıkıntı çektıgını soyluyor Edebıyat oğrenımı onu Sartre'la tanıştırdı Bu tanışıklık onu daha sonra Fransa'da bu yazar uzerıne tez yazmaya ıtecektı Radıkal oğrencı çevrelerının tanınan yu/lerındendı Kendısını, "Kışının yaratma ve gelısme olanaklarını MiıırLıyan her seye kars>ı olan bır solcu, hatta azolçudeanarşıst"olarak tanımlıyordu llkyapıtını 1958'deyayımladı Shisha noogori. llk oyku toplamı olan bu kıtap, daha sonra Japonya'da Ingılızcc olarak çjkan Japan Quarterly dergısındc The Catch adıyla yayımlandı (1959) 1963'e dek bır duzıne kıtabı çıkmıştı bıle Eles.tırmenler, gcrçekçılıkle geleneksel mıtlerın Oe'nın yapıtlarında buluşturulduğu goruşundeler Orneğın Tokyo'dakı Sophıa Unıversıtesı profesorlerınden Yunan kokcnlı Jason Roussos yazarı "Koyu bır Japon cntcrnasyonalıstı" olarak tanımlıyor 1974'te Ingılızcesı The Slint Cry adıyla yayımlanan romanı uzerıne şunlarıyazıyor "Bu romanında ve bundan sonrakılerde Oe, mıstık bır ıkı yonluluğu, ıkırcıllığı ve zıtlıkları saptıyor Japon halkını ve kulturunu tanımak ısteyen bır Batılı n,ın durum oldukçakafa kanştırıcı olmalı Oe, ulusçu olmayan, yoğun bır Japon cnternasyonalıstıdır Kullandıgı dıl de oldukça gızemlı Geleneksel Japon edebıyatının tcmel akışına boyun cğmedıgı halde, ben kavramını ınceleyışı, gayet Batı'ya ozgu bıryontemledır ' Şiddete karşı iylmserlik Jason Roussos, The Slent C ry'da okurun "fantezı ve çıplak gcrçck" arasına sıkışıp kaldıgını belırttıktcn sonra romanı Japon edebıyatının temel taşı" olarak nıtclıyor Helsefe profesoru Roussos yazısını şoy le bıtırıyor "Nobel odulıı bu yazarların tumune verıldı Şıddetın yarattığı bırdunyayı kotumser olarak yansıtan, ama yaratıcılıgıyla okura lyımserlık ıleten yazara, Japonya'nın gunumuzdekı ıkıle