Katalog

s F AĞLIK Erdal Atabek Sporcularda sıcak çarpması utbolda Dünya Kupası karşılaşmalarını izliyoruz. Bütün dünyada milyonlarca insanın yaşam biçimini bile etkileyen karşılaşmalar, futbolun artık sporla sanat arasında bir yere geldiğini gösteriyor. Bizim izlerken bile sıcaktan bunaldığımız koşullarda futbol gibi ağır bir sporu 90 dakika boyunca oynayan sporcular, sutuz dcngelerini nasıl sağlıyorlar? Metabolizmaları nasıl bir denge sağlıyor ki birkaç dakika hareketin bile kan ter içinde bıraktığı koşullarda dakikalar boyunca koşuyorlar, mücadele ediyorlar ve bayılmıyorlar? Spor fizyologları, spor hekimleri, araştırmalarla bu soruların yanıtını buluyor, sporcularını bu karşılaşmalara hazırlıyorlar. Bu konuda bizim de bilmemiz gerekenler var. "Giıneş çarpması" olarak bildiğimiz, aslında "sıcak çarpması" olan olay, sporcularda da görülür. Sporcularda, alınan besinlerden oluşan enerjinin hemen tümü beden ısısına dönUşür. Bu enerjinin kasların kasılmasında kullanılan oranıysa en iyi koşullarda bile ancak yüzde 2025 oranındadır. Bu durumda özelliklc mukavemet tipi atletik faaliyetlerde bedenin iç dokularına çok büyUk miktarda ısı verilmektedir. öyle ki bu tür spor yapıldığı sırada, normal ortam koşullarında bile beden ısısı 37'den 40 dereceye kadar çıkar. Eğer hava çok sıcak ve nemliyse ya da giyilen giysiler fazlaysa beden ısısının 40.541.5 dereceye yükselebildigi görülmüştür. Aşırı yorgunluk, bitkinlik, başağrısı, başdönmesi, bulantı, ter boşalması, sendeleyip düşme, zihin karışıklığı, baygınlık, bilinç kaybı gibi belirtiler görüldüğü zaman, kişinin "sıcak çarpması"na uğradığı da anlaşılır. Bu durum sanıldığından daha ciddidir, hemen önlem alınmazsa ölüme kadar varabilir. Belirtiler in başlangıcında beden egzersizi kesildiğ\i zaman bile beden ısısı hemen normale dönmez. Burada insan organizmasının durumu karşılayabilmesi icin en çok kullandığı mekanizma "terleme"dir. Terlemeyle atılan beden ısısı doğal olarak ısı birikimini önler. Ancak 'hava çok sıcak' ve "nemli' ise terleme yeterince olamaz. Bu durumda da "sıcak çarpması" koşulları daha kolaylıkla kişiyi etkileyebilir. "Sıcak çarpması" durumunda, hemen konuyu kavramak, beden ısısını hızla düşürmek yaşamsal bir önem taşımaktadır. Alınması gereken önlemler, hastalanan kişiyi "soğuk hava" ya da "soğuk su" ortamına alarak beden ısısının hızla dUşürülmesine dayanır. Bu amaçla, hastanın buzlu suya batırılması, tüm beden yüzeyine (hastanın bütün giysileri çıkartılarak) soğuk su nüskürtülmesi, gene bütün bedenin süngerle silinerek soğutulması, kuvvetli bir vantilatörle havalandırılması gibi yöntemler uygulanmaktadır. "Sıcak çarpması"nı aşırı su ve tuz kaybıyla ortaya çıkan durumla karıştırmamak gerekir. Buradaki hastalanmanın nedeni; beden ısısının normalin üstüne yükselmesidir. Sağaltım da bu ısının dUşürUlmesiyle sağlanır. Yaz aylarındaki terlemeyle kaydedilen tuz konusu da önemli bir yer tutar. Bilindiği gibi terlemeyle sadece su değil, tuz da kaybedilir. Bu da yaz aylarında gorülen halsizliğin, yorgunluğun nedeni olabilir. Bu durumu önlemek için eğer terleme çoksa, tuzlu içecekleri (ayran, soda gibi) yeğlemek doğrudur. Eğer sadece su içiliyorsa, içilen su içinde de bir miktar tuz alınmalıdır. Sporculara sıcak ve nemli havalarda spor yaparken tuz tabletlerinin verilmesi de bundandır. Ancak yapılan araştırmalar, sporcuların metabolizmalarında bu çalışmalar sırasında kimi değişiklikler olduğunu ortaya koyuyor. Çalışmalar surdükçe, değışen metaboli/mayla sporculann ter bezleri daha az tuz kaybedecek bir işlev değişikliği göstcriyorlar. Bu durumda da tuz değil, potasyum vermek gerekıyor. Bu da ıçıne potasyum konulan meyve sulanyla sağlanmaktadır. Bu sıcak larda futbol oynamak, seyretmek kadar zevklı olmamalı. D az aylarında beslenmenın özelliklerı de metabolik değişıme uygun olmalıdır. Bu da 1. Alınan kalorınin azaltılması yoluyla beden ısısının çok arttırılmaması 2. Alınan yağ mlktarının azaltılmasıyla hem katorl azaltımına katkı, hem de sındlrimin koleylasmasının sağlanması. 3. Yeteriı sıvının, yeterll sodyumun, potasyumun alınması gıbı özellıkler tasır Eğer kılonun azaltılması gereklyorsa onun ayrıca duşünulmesl, gereklı dıyetin uygulanması zorunludur Ama böyle bir durum olmadığı zaman da yaz aylarının beslenmesinde değisıklik yapmak kesınlıkle yaraıiıdır. • Beden ısısının dengelı tutulması ıçın gunlük kalorı azaltılmalıdır. Bunun ıçın de özelllkle yağların ve karbonhıdratların (şekerler, unlu besinler, çerezler gıbı) azaltılması gerekır Meze türü yıyeceklerın, et ürünlerının (sosts, salam, sucuk, pastırma gibi) az da yense yuksek kalorılı olduğu unutulmamalıdır Bu mevsımde bollasan domates, salatalık, sebzeler kalorı yonünden düşüktur. Vbğurt da yararlı bir besındır, sindlrıme de yardımcıdır. • Yağlı yemeklerden olabildığınce uzak kalmak yararlıdır Bu arada pışırme bıçımlennın de önem taşıdığı unutulmamalıdır Kızartmalar, hem kalorıyı arrtırır hem de sındırımı guçleştırır Sebzelerın çığ yenenlerı dışındakilerın haşlanması yeterli sayılmalıdır • Terlemeyle kaybedılen suyun ve tuzun alınması sağlanmalıdır Su yerını tutacak sıvılar da (çay, ayran, soda, lımonata gıbı) gereksınmeyı karşılayabılır Gene de aşırı tuz alımından sakınmak doğru olacaktır Bollasan meyveler de vltamln mineral d«ngeal ıçın yararlıdır n Dünya Kupası karşılaşmalarını izlerken Y beslenmesi Mantarlara dikkat!.. az aylarında derıdekı bir yukselme görulduğu bılınir Sıcak haY dayarattığı terleme ayakmantar hastalıklarınvanın parmaklarında, kasıklarda ve başka yerlerdekı mantar enfeksiyonlarını alevlendırır Kımılennın sandığı gıbı, bu lezyonlar yenen besinlerden kaynaklanan alerjıye değıl mantarlara bağlıdır ve uygun bir sağaltım yapılmadıkça duzelmezler Mantar enfeksıyonu bulunanların, özellıkle yaz aylannda bedenin kapalı yerlerınde, terleyen bölgelerinde ortaya çıkan kızarma, dert kabarması. kasıntı gibi belırtılere dikkat etmesı gerekır Hemen sağaltıma başlanmadığı takdirde hem rahatsızlıklar artacak hem de enfeksıyonun yayılma olasılığı artacaktır Sağaltım başlandıktan sonra da belırtılerın geçmesı önlemlerın durdurulmasına yol açmamalı, belırlı sağaltım süresı tamamlanmalıdır. D SAĞLIK ve GÜZELLİK PROKTOLOGIE REHBERİ ÇANAJANS 151 00 44 ~\s FAX: 151 41 55 VARİSLERİN INFAROT, İĞNE İLE TEDAVİSİ Op. Dr. Hayati F. KOCAL Bankalarla anlaşma vardır Rumelı Cd Ogan Ap No 16/2 Nişantaşı HEMOROİDFİSTÜL Tel: 141 35 89 1320120 Mecidiyeköy'deki yeni binamızda hizmetimize ettiğimizi saygıyla duyunıruz. Fulya Cd. No. 25 Mecidlyeköy KADIOGLU HASTANESI VAKn NOROPSİKİYATRİMERKEZİ DOÇENT devam * Genol Corrahl * Çocuk Hastalıklan ve Çocuk Bokımı * Kodın Hastalıklan • Splral * Nöropsıklyatri * Göz Hastalıklan ve Kontaktlens * Kulak Burun Boflaz GAYREnEPE SAĞLIK POÜKÜNİĞİ Dr. Arif Verimli Ruh (Sınır) Hastalıklan Uzmanı Psiklyatrist Pslkoteraplst Hartdçt 14.0O1930Cte»t 100O1500 Tel: 529 00 82 Millet Cd. Ciner Ap. No: 119/4 ÇAPA İSTANBUL (Kan Merkezi Karşısı) Tel: 173 33 33 (4 HAT) •ünnst kayrtlarvru baflamştır Yıldız Posta Cd AkmSltesl4 Btok No 63 Gayrettepe/lstonbul Bötümlerlyle hizmetlnlzdedir. Ağrısız, acısız 22