Katalog

M EKTUPLARDAN Osman Senemoğlu James Joyce'dan Henrik İbsen'e tW>fl James Joyce duM4M$ 4 Sayın Bayım, Mart 1901 Yetmiş üçüncü doğumgününüzü kutlamak ve tüm ülkelerden gelen iyi dilek bildirilerine katılmak için size bu mektubu yazıyorum. Belki anımsarsınız, Biz Ölüler Uyanınca adlı oyununuzun yayımından hemen sonra bir İngiliz dergisinde benim imzamla bir eleştirisi yayımlanmıştı. Bu yazıyı gördüğünüzü biliyorum, çünkü kısa bir süre sonra Bay NVilliam Archcr bana yolladığı mektupta sizin kendisine şunları yazdığınızı bildirdi: "The Fornightly Review'da Jamcs Joyce adlı birisinin beni çok öven bir inceleme yazısını okudum, daha doğrusu çözmeye çalıştım. Dilinizi yeteri kadar bilseydim yazara teşekkur etmek isterdim!' Gördüğünüz gibi ben de sizin dilinizi pek iyi bilmiyorum. Yine de derdimi anlatabileceğimi umuyorum. Bu sözlerinizin beni nasıl duygulandırdığını anlatamam. Daha gencim, hem de çok genç. Bu yüzden duygularımın bana oynadığı bu oyun sizi güldürebilir. Ama benim gibi üniversite öğrencisi olduğunuz günlerde, gözünüzde sizin benim gözümde taşıdığınız değeri taşıyan bir kimsenin hakkınızda söylediği sözlerin sizin için ne büyük önemi olacağını anımsarsanız, beni anlarsınız sanırım. Tek üzüntüm gördüğünüz yazının çarçabuk yazılmış, olgunlaşmamış, övgünüzü daha çok hak edecek, daha iyi bir yazı olmaması. Bilerek yaptığım bir saçmalık yok yazıda. Bu konuda söyleyebileceklerim bunlar. Yapıtınız üstüne çoluk çocuğun yargı yürütmesi canınızı sıkabilir, ama biliyorum ki ateşli bir coşkuyu, duygusuz ve bilgiçlik taslayan aykırı düşüncelere yeğlersiniz. (...) Size kahramanlara tapıldığı gibi taptığımı sanmayın. Yazm konularının tartışıldığı toplantılarda dikkatleri üstünüze çekerken söylediklerim boş bir söz kalabalığı değildi yalnızca. Ama en değerli duygularımızı çoğu kez kendimize saklanz. Ben de beni en çok size bağlayan şeyi onlara söylemedim. Yaşamınızın görebildiğim kadarının beni nasıl gururlandırdığını, zihinsel savaşlarınızdaki başarılannızın bana nasıl esin verdiğini, yaşamın gizemini bulup çıkarma ustahğınızın beni nasıl yüreklendirdiğini (...) anlatmadım onlara. Bunu şimdi size yazıyorum. (...) Sizi sözcülüğünü ettiğiniz kuşaktan daha genç bir kuşağın üyesi olarak selamhyorum. Siz ün ışığında, bense tanınmamışhğın karanlığındayız. Buna karşın kendimi küçük görmeden, "siz yaşlısınız, ben gencim" diye üzüntü duymadan, haddini bilmezlik etmeden, aşın bir duygusallığa kapılmadan yapıyorum bunu. Sevinçle, umutla, sevgiyle selamhyorum sizi. ^ James Joyce (*) H. ibsen 20 Mart 1828'de doğmuştur. XX. yüzyıl romanının en önemli yazarlanndan olan Irlandalı James Joyce (18821941) Dublin'deki University College'de okurken, Katolik yöneticilerin uygun görmediği kitapları da okuyarak yazm konularındaki bilgi birikimini geliştirdi. İrlanda'nm bağnaz çevreleri daha o yıllarda yazarı bunaltmaya başlamıştı. Dinsel inançları da giderek yok olunca, ülkesinde yaşaması anlamını tiimden yitirdi ve yirmi iki yaşında yurtdışında yaşama kararı aldı; J. Joyce, Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi, Ulysses adlı romanlarını bastırmak için ya yayınevi bulamadı ya da romanları yasaklandı. Yükseköğreniminde dil çalışmalarına ağırlık vermesi ve bu konuda uzmanlaşması, yapıtlarında çesitli dil oyunları yapmastnı ve kendine özgü bir anlatım geliştirmesini sağladı. Gençliğinden beri büyük hayranlık duyduğu Norveçli ünlü tiyatro yazarı Henrik İbsen (18281906) üstüne yazdığı ve 1899'da Fomightly Review adlı dergideyayımlanan "Ibsen'in Yeni Tiyatrosu" başlıklı incelemesi büyük bir ilgi uyandırdı. Ibsen'i, çevihlerine başvurmadan okumak için Norveççe öğrenen yazarın, başta karısı Nora olmak üzere (bkz. Cumhuriyet DERGt, sayı 205, 11 Şubat 1990) birçok kişiye yazdığı mektupları, yazarlığa verdiği önemi göstermeleri bakımından ilginç bir kaynak niteliği taşımaktadır. Dünya tiyatro repertuarında çok büyük bir yer tutan Henrik ibsen, hem geçinmek hem de tıp öğretimine hazırlanmak için bir eczacmm yanında çırak olarak çalışma yaşamına başlar. Ama gerçek ilgi odağı şiirle tiyatrodan hiç uzaklaşmaz. 1850 yılında üniversiteye yazılmak için gittiği Chhstiania kentinde politikaya atılır, Catilinia adlı dramını yayımlar. 1851'de Bergen Tiyatrosu'nunsanat danışmanlığınagetirilen ibsen, Danimarka ve Almanya'yayaptığı inceleme gezisinin ardından (1852), 1857'ye dek heryıl Bergen Tiyatrosu için bir oyun yazar. Yapıttarının başka dillere çevrilmesiyle ünü Iskandinav ülkelerini aşan ibsen, gözlemden çok düş gücünden kaynaklanan dramlarında simgesel ve ruhsal olgutar üstünde durur. Evlilik ve topiumsal sorunlara ilişkin kuramları; kuşkuculuğu ve karamsarlığı döneminde büyük tartışmalara yol açan yazar, "insan gerçeğine" karşı çok duyarlıdır. Peer Gynt, Nora ya da Bir Bebek Evi, Hortlaklar ve Hedda Gabler gibi yapıtlarının bugün de etkili olması, Ibsen'in söz konusu gerçekte evrensel bir damar bulmasından kaynaklanmaktadır. 21