Katalog

Ç İ Ç E K Fehmi Bayraktaroğlu Morsalkımlı bahçelerin peşinde Halide Edip Adıvar'ın 'Mor Salkımlı Ev" adlı yapıtını okumamış olsanız da, yaşınız "orta yaş" sınınna gelmişse, çocukluğunuz Istanbul ve çevresinde geçmişse, siz de mutlaka bir mor salkımlı ev anımsıyorsunuzdur. zeltilmesi ile oluşturulmamışsa, "ayak altı" olmayan uygun bir bahçe köşesinde de yapılabilir. Bunun için, yukarıda söylcdiğımiz nitelikte ve en çok 3040 santim uzunlukta bir veya birkaç dalı hafifçe eşilip, kabartılarak düzeltilmiş bir kenara 10 santim derinliktc gömüp, toprağı sıkıştırmak, sonra da sulamak yeterlidir. Tabii sulamaya toprak kurudukça devam etmek ayrıca etrafına, çocukların ve çevredeki hayvanların zarar vermemesi için, basit bir korunak da yapmak gerekir. Eğer işi garantiye almak istiyorsanız, birkaç tür sarmaşıktan her birinden de birden fazla olmak şartıyla çelik alabilir ve hangisi tutar, köklenirse onu dikebilirsiniz. Bu lahanalardan dolma olmaz! İlerleyen çiçekçilik teknıgi ve soy geliştırme çalışmaları, yeni türler elde etme çabalarının yanı sıra, sebzelere de el atıp, çiçek güzelliğinde ve süsleme amacı ile kullanılabilir bitkiler geliştirdi. Dantelalı yapraklı ve rengârenk lahanalar şimdi çiçekçi dükkânlarının vitrinlerini ve kış balkonlarını süslüyor. Bir süre önce ithal çiçeklerle birlikte ülkemize de gelen bu ilginç bitki, şimdi saksılara dikili olarak, daha uzun yaşayabilecek şekilde, çiçekçilerde ve seralarda bulunabilir. Bilindiği gibi, esasta bir kış bitkisi olan lahana, soğuğa çok dayanıklı olduğu için, bu bitkiyi saksılara dikili vaziyette alıp, balkonları ve geniş pencere önlerini kış aylarında da çiçekli, renkli kılmak mümkün. Kesme çiçek gibi, köksüz satılan örnekleri de suyunu sık değiştirmek Salkım ya da sarmaşığı, "fldan" olarak almak... BütUn bunlara ayıracak yeterli zamanı ve el alışkanlığı olmayan çiçekseverler, seralardan bu fidanları oldukça ucuza ve epey büyümüş olarak alıp, doğrudan yerine dikebilirler. Eğer hazır fidan alıp dikilecekse, bahçenin güneş alma durumuna göre, az veya çok güneş veren türler arasında bir seçim yapılmalıdır. Bir de fidanın dikileceği çukurun, bitkinin köklerini, daha doğrusu, kabı veya torbası ile birlikte bitkiyi rahatça içine alabilecek kadar geniş açılması gerekir. Daha sonra, bitkinin toprağını dağıtmamaya dikkat ederek, kabından veya torbasından çıkarmak, çukurun tabanına biraz yumuşak, iyi toprak koyduktan sonra fidanı yerleştirmek gerekir. Çukurun iç çeperinde kalan boşluk da iyice toprakla doldurulduktan sonra, üstten ayakla basarak toprağın yerleşmesi sağlanmalıdır. Fidan küçükse, yanına bir dcstek çubuğu da dikilmeli ve bitkinin gövdesini zedelemeyecek şekilde yumuşak bir bağla ince kesilmiş bir bez olabilir bağlanmalıdır. Dikimden sonra, bolca sulamayı da unutmamak gerekir. içek sevgisi, paylaşılması gereken, daha a paylaşıldığı oranda, daha anlamlı olan bir duyguysa eğer, gelin birer morsalkım, birer hanımeli dikelim bahçelerimize. Bol çiçekli gunler dileğiyle! D fmhalar", bfor kış bltklsi olarak saksıtara dlkllip salonlarımzı süsleyeblllr S orsalkımları hatırladınız mı? Hani önü bahçeli eski evlerin, köşklcrin duvarlarını, kapı girişlerinin üzerini girift dalları ile kuşatmış, uzum salkımlarını andııan tatlı mor renkli çiçekler veren o güzel sarmaşığı? Şimdı orta yaşı bulanlar, bir zamanlar sıkça rastlanan bu bitkinin sadece renginin değil, çiçek petallerinin lezzetinin de "tatlıca" olduğunu, gülümseyerek anımsayacaklardır. Akasya ağacının çiçekleri gibi, bu bitkinin de çiçekleri, 'yenebilir' bir lezzettedir. Bahçe duzenlemelerinde hanımeli, Acem borusu, çarçıfelek, yasemin gibi uzun ömurİU, kimisi güzel kokulu birçok ağaçsı sarmaşık turu, bu arada morsalkım, ya da Latincesiyle GLYCINE artık eskisi kadar sık kullanılmıyor. Hatta bahçeli evlerin yerini apartman dizilerinin aldığı semtlerde, yol kenarlarında kalmış birkaç ağacın ve eğer varsa, parkın dışında, yeşile rastlamak olası M değil. Apartman sakinlerinin bu konuda birlikte davranabilmesi ve eğer varsa bina çevresindeki uygun alanların çımlendirilip, çiçeklendirilmesi halinde, eski "ycşili bol görunumler mumkün olmasa da, temiz ve ferahlık vercn bahçeler elde edilebilir. Bahçe çevrelerindekı duvarlar ve üı> kapı girişleri de, yukarıda adı geçen sarmaşık turleri ve bu arada morsalkımlarla zenginlestirilebilir. Üstelik bu bitkiler, genellikle fazla güneş istemediklerinden, apartman bahçclcri için uygundurlar. Bakımlan içın de, güller ve diğer kalıcı bahçe bitkilerinde olduğundan çok daha az çaba gerekir. Yukarıda saydığımız tum bahçe sarmaşıkları ve morsalkım, çok kart ve çok korpe olmayan dallarından yapılan çeliklerle üretilmektedir. Bu çelikler eğer bahçenin toprağı çok kötü değilsc, yani genellikle apartman bahçelerinin çoğunda olduğu gibi, inşaat artığı moloz ve kalıntıların doldurulup, dü Türkiye'de pek rastlanmayan 'tıeyaz salkım" ı çe süsüdür. ve soğuk ortamda tutmak şartıyla uzun süre salonlarda dayanabilır. Eğer saksıya dikili olarak alıyorsanız, çok gelişmiş, irileşmiş olanları değil, körpelerini yeğlemelisinız. Hem daha uzun süre dayanacaklardır, hem de daha ucuza almanız mümkün olduğu için birkaç saksı birden alıp, yan yana dizerek, değişik renkli lahanalarla güzel bir düzenleme yapabilirsiniz. Dikkat etmeniz gereken bir nokta var; sebze yaprak kurtları, bu ; bitkinin yapraklannı dığer çiçeklerden daha çok sevebilecekleri için, eğer muntazam aralıklarla yaprakları kontrol etmezsenız, bir süre sonra yaprakları yeniklerle dolu olabilir lahanalarınızın! Bitkinizi seçerken, yapraklarda delik ve yenikler olmamasına özen gösterin. Balkonda veya pencere önünde yapraklarda yenikler oluştuğunu görürsemz, yaprak arkalarını çevirerek kontrol edin ve kurtçuğu bularak atın. Evde bitkilerın yapraklannı ılaçlamak için kullandığınız herhangı bir bitki dezenfektanını da kullanabilirsinız önlem olarak... U 23