Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Gözleriniz mi kararıyor? Otururken ya da yataktan birden kalktığınızda gözleriniz karanyorsa bunun nedeni "bedenin dik duruma gelişinde kan basıncının düşmesi"dir. lığı), Addison hastalığı (böbreküstü bezinin bir hastalığı). Bazı sinir sıstemı hastalıklan: Tabes dorsalis, Parkinson hastalığı gibi hastalıklar. Porfiri gibi metabolizma, üremı gibi hastalık durunıu, pernisiyöz anemi gibi kan hastalığı, feokronosıtoma gibi hastalıklarda da "ortostatik hipotansiyon" görulür. ShyDrager hastalığı "ortostatik hıpotansiyon"un görülduğu bir durumdur Sebzeler rehberi Az bilinen enginar Acaba sizdekl hanglsl? "Sizin durumunu7 bunların hangisine uyuyor?" gibi bir test yapılmasına gerek yoktur. Buna karar verecek olan hekımlerdir. Sızın yapacağınız, bunlara kendı karar vermeniz değil, böyle bir durumu hafife almadan bir hekıme başvurmanızdır. Bu durum, görüldüğu gibi, belkı alınan bir ilaca, belkı geçirilmekte olan bir rahatsızlığa, belki de otonom sinir sisteminin iyi çalışmamasına bağlıdır. Bu belırtılerın ölçülen tansiyonla ilgisi her zaman bulunamaz. Kan basıncının normal ust sınırını yeniden anımsayalım. Genel olarak, tansiyon ust sınırı 100 mm. civa basıncı sınırıdır. Bılinen deyımıyle tansiyon üst sınırı 10'un altındaysa düşlık denilebilır. Ama, tansiyon usl sınırı 7 olup da hiçbir belırtı duymayan ınsanlar vardır. Burada, tansiyonun değerlerınden çok, kışinın duyduğu rahatsızlık önemlidır. yaga birden kalkınca bayılacak gibi oluyorum. Goılerim karanyor, fenalık duyuyonım. Arkadaşlar kansızlıktır diyorlar. Ne yapayım, bllmiyorura." Tıp dılinde ORTOSTATlK HİPOTANSİYON denilen durumun belırtıleridır buniar. "Bedenin dik duruma gelişinde kan basıncının düşmesi" olarak açıkladığımız bu hastalığın sandığımızdan daha çok insanı ilgilendirdiğinı bilmek gerckir. tnsan bedeni, her durum ıçin kendini hazırlayan "iç düzenleme mekanizmalan"na sahiptir. Sakin yatarken birden kalkıp koşmaya hazırlanabilir. Sıcak bir ortamdan soğuğa çıkmaya karşı hazırlanabilir. Ortam değişıkliklerine, durum değişikliklerine hazırlanabilir. Bu hazırlıklar sinir sistemiyle, hormon sistemiyle gerçekleşir. önemli olan, bu sistemlerin uyumlu çalışabilmesidir. Durumla ilgili kan basıncı değişmeleri de bu "uyum sistemi"nin bir parçasıdır. Kan basıncı (tansiyon) değişmeleri şöyle ayarlanır: Yatar ya da oturur durumdan ayağa kalkıldığında beyne giden kan hacmindeki hafıf azalma "baroreseptör" dediğimiz "basınç alıcılan" uyarır. Bu "basınç ahcılan", aorta (büyük ana atardamar) ve arteria karotis (büyük boyun atardamarı) çeperinde bulunur. "Basınç alıcılan" uyarısı, kan basıncını gereği kadar yükselten bir etkiye yol açar, bu "sempatik deşarj"dır. Kan basıncı gereği kadar yükselir. Kişi, hiçbir rahatsızlık duymadan yeni duruma uyarlanmıştır. Bu, refleks bir olaydır, yani, kişinin haberi ve istenci (iradesi) dışında gerçekleşir. lşte bu refleks olayı yeterince hızlı, yete ti A rince yoğun gerçekleşemezse, beyne gıden kan akımı azalır, ortaya çıkan belırtiler de bundandır. BELlRTtLER: Baygınhk, bayılma, göz kararması, görme bulanıklığı, bazen de epilepsi (sara) nöbetleri. Olaya yol açan asıl neden, bu refleks yayının yeterince çalışmamasıdır. Burada rol oynayan refleks yayı, "otonom sinir sistemi" dediğimiz bağımsız sinir sisteminin denetiminde çalıştr. Bu sinir sisteminin düzensizliğinde olay ortaya çıkar. "Idiopatik" dediğimiz, belli bir nedene bağIanamayan olayların temelindeki faktör budur. Ama, başka birçok neden de bu refleks yayının işlemesini bozarak "ortostatik hipotansiyon"a yol açar. Bunların başında kullanılan bazı ilaçlar gelir. Yüksek tansiyona karşı kullamlan bazı ilaçlar, dcpresyon hastalığına karşı kullanılan bazı ilaçlar, ruhsal hastalıklar için kullanılan bazı ilaçlar da bu durumun ortaya çıkmasma yol açarlar. Bu ilaçları kullanan hastaların gereksız kaygılarına yol açrnamak için söyleyelim, hekimler verdikleri ilaçların bu etkilerini bilirler, ona göre verirler. Kanserde kullanılan bazı ilaçlar da bu etkıyi gösterirler. Aşırı tuz ve su kaybı da "ortostatik hipotansiyon"a neden olurlar. Şiddetli ishal ve kusmalar, şiddetb terlemeler kan hacminde azalmaya yol açarak aynı durumun ortaya çıkmasına neden olurlar. Aşın diüretik (idrar miktarını arttıran ilaçlar) aynı mekanizmayla hastalığa yol açar. Bazı hastalıklar da bu durumun ortaya çıkmasının etkenidir: Kontrolsuz diabetes meüitus (şeker hasta önemli olan nedendir lncelenmesı gereken durum, "ortostatik hipotansiyon"un altında gizlenmiş bir hastalığın olup olmadığıdır. Çünkü, rahatsızlık böyle bir nedene bağlıysa, düzelmesi de bu nedenin ortadan kaldırılmasına bağlı olacaktır. Eğer incelemeler böyle bir nedenin bulunduğunu göstermiyorsa, o zaman refleks yayının neden ıyı çahşmadığı duşünülecek, sağaltım ona göre yapılacaktır. Hastalık belirtileri en çok sabah kalkıldığında, bir de yemeklerden sonra görülmektedir. önlemlerde de bu durum önem taşır. Az bilinen, az yenılen bir sebzedir enginar Bıldiğımız "zeytinyağlı enginar"dır, daha da az bilinen "enginar dolması". Bazı seyyar satıcı arabalarında "enqinar" ayıklanır, öyle satılır. El tutan, oyazalı, farklı yemeklerin sebzesidir. Halk arasında "karaciğere iyi gelen sebze" diye tanınır. Bu tanım doğrudur. B grubu vitamin değerleri çok yüksektir. Mineral değerleri yüksektir. Mutfağımızda daha çok yer verebilsek diyorum. 100 gramının kalorı değeri 55. Proteln 2.4 mg.. yaÇj 0.1 rng., karbonhidrat 11.0 nig. Mineral değerleri şöyle: Sodyum 47 mg., potasyum 350 mg., kalsiyum 53 mg., fosfor 130 mg., magnezyum 26 mg., demir 1.5 mg. Vitamin değerlerıne gelince: Avitamini 17.Ü., B vıtamini 0.14 mg., B2 vitamini 0.05 mg., Niasin 0.9 mg., C vitamini 8 mg. Piştiği zaman magnezyum ve azalan Niasin (0.3 mg.) dışındakı değerlerini korur. Çiğ yenmemesı eksıklık kuşkusuz. Piştiği zaman da yüksek mineral ve vitamin (özellikle B grubu vıtamınleri) değerleri taşıması önemli. Üşenmeyelim, doğanın bu armağanına soframızı alıştıralım.U Ne yapmalıyız? Yapacağımız ılk iş, bir hekimin yardımım isteyerek durumuiı nedenini ortaya koymaktır. Bazı basıt önlemler yararlı olabilir: Yatar, oturur durumdayken ayağa YAVAŞ kalkılması, tuzdan zengin bir diyet, yatağın baş kısmı hafifçe yükseltilerek uyumak gibi. Hafif belirtilerde bu önlemler yeterli olabilir. Otonom sinir sistemi yetmezliğinde kullanılacak ilaç sağaltımında çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. İlaç sağaltımı dışında, kahvaltıdan önce içılen iki fincan koyu kahvenin 250 mg. kafein vererek yararlı olacağına ilişkin araşlırmalar vardır. tlaç sağaltımında kullanılan fludrokortızon, beta blokerler, indomethasin, ergotamin tartrat gibi ilaçların hangi olgularda, nasıl, ne zaman kullanılacağına ilişkin karar her zaman bir hekım tarafından verilebilir. Hastalıklardan korkmayalım, korkunun bize egemen olmasından korkalım. D 21