Katalog

Hatırı sayılır bir ihracat malı olarak Süpürgenin hamaratlığı İstanbul'un Laleli semtindeki Hasan Paşa Hanı'nda üretilen ot süpürgeler, apar topar Amerika'nın yolunu tutuyorlar. Çünkü ABD'de 23 milyon süpürge açığı var! Erdal Yazıcı stanbul Laleli'de, Hasan Paşa Hanı'nda yaşam tüm canhhğıyla surüyor. Buradaki süpürge imalatçıları, hatta tabelalarına "importexport" diye yazan "süpürge ihracatçıları" bile var. Gelişen yeni teknolojiye karşın, süpürge kendi alanında talep olmaya devam ediyor ve süpurgecilik zenaatı, tüm canlılığıyla varlığını sürdurüyor. Bazılarında üretim yine ilkel y(>ntemlerle az da olsa sürüyor, ama çoğunda uretim makinelerle yapılıyor. Girişinde "importexport" yazılı işyerinin sahibi üretimlerini, "büyük çaplı Italyan makineleriyle" yaptıklarını belirterek süpürgenin yaşamın her alanında kullanılabileceğini, gelişen teknolojinin işlerini az etkilediğini belirtiyor. Ardından da, "Bu süpürge, Amerika'da bile kullanılıyor. Bugün Amerika'nın 23 milyon supurge açığı var" deyince bir an duraklıyoruz. Öyle ya, uzayda en modern teknolojiyle yarışan ABD'de süpürgenin işi ne? Yoksa 100150 katlı dev gökdelenlerinde bile temizlik hâlâ ottan süpürgelerle mi yapılıyor? Diyarbakırlı süpürge ihracatçısı Zülküf Karakuş'a süpürgenin ABD'de işi ne diye sorduğumuzda, "Orada markellerde bile süpürge satılıyor. Tarlada, bağda, bahçede elektrik supurgesini kullanacak halleri yok ya! Gökdelenlerde var mı yok mu, onu da bilemem" diyor. I badan dededen devralmışlar ve çahşanlann hepsi de bir ailenin uyeleri. Çahşanlann tamamına yakını ise, Diyarbakır yöresinden. Çoğu köyünü, toprağını terk edip burada akrabalarının yanına yerleşmiş, bu işi sürdüruyorlar. Yetmiş üç yaşındaki yıllanmış süpürgeci Ahmet Yıldız da.sırtını duvara vermiş anılarını tazeliyor: "65 yıl bu ise emek ve gönul verdim, fakat sonu hiçmiş... Eskiden on supürgeyi bir koluma, onunu da digerine asıp, sokak sokak gezip salardık. Bir ayda 4050 süpürgeyi zor satardık. Ama şimdi nufus kalabalıklaştı, daha fazla satılıyor. O zamankileri elle yapardık, çok yorucu olurdu. Şimdi yapılanların çogu makinelerle yapılıyor. Hem daha rahat hem de daha dayanıklı oluyor." Yeni kuşakların bu ışe ilgi duymamalarına, bin bir marıfetli elektrik supürgelerine, plastikten yapılanlara ve tüm olumsuzluklara karşın, bu zenaatçılar, kendi supürgelerinin her zaman rağbet göreceğini ve "elzem bir kalem" olarak kalmaya devam edeceğir.ı belirtiyorlar. D Standartlara uygun ihraç süpürgesi Süpürge ihracatçısı Zulküf Usta'ya, bu zenaat babadan, dededen kalmış. Baba ve dedeleri eskiden ilkel yöntemlerle süpürge yaparken, kendileri, "kocaman, 4050 milyon değerinde ttalyan malı makinelerle" süpürge üretiyorlar. Edirne ve Adapazarı'ndan supurge otlarını sağladıklarını söylüyor Zülkuf Usta ve ekliyor: "Atölyelerde çahşanlann çoğu bir ailenin fertleıidir. Otları borsadan aldıktan sonra yumuşasın diye, kıikürl f<rınlarına veriyoruz. Sonra da makinelere sokuyoruz. Bizim süpıirgeler slandartlara uygun ve sağlamdır. Elle yapılıuıdan daha çok dayanır. 800 gram ottan bir supurge yapılır. Otun yüzde 35'i fire verir." Gelişen teknolojinin ürunü çeşit çeşit elektrik süpürgelerinin işlerini ne dertce etkilediğini sorduk. "Az da olsa olumsuz elkilemiştir, ama düne göre Türkiye'nin nufusu çok arttı. Her evde elektrik süpürgesinin yanı sıra bir tane de Ottan yapılma supürge vardır. Çünku digerinin yapamadıgı işi bu yapar. Kapı onlerinde, sokakta, bağda bahçede, ahırda, her /aman kullanılır. Nüfusumuzun artmasını da göz öniine alırsak, talep a^almamış, artmıştır." Ağırhklı olarak sürumün nerelere olduğu konusunda da şunları belirtiyor Zülküf Usta: "tç pazarda Anadolu'ya, dış pazarlarda ise Oıiadoğu ulkelerinc pa/arlıyoruz. Az da olsa Fransa, Almanya, Polonya ve İsveç'e gönderiyorduk. Dış satışlarda bir süni 'kırtasiye' işlemleri yüzunden zorluklarla karşüaşıyoruz. Zulküf Usta'nın anlattıklarından, süpürgenin kırsal kesimde ve az gelişmiş Ulkelerde talep bulmaya devam ettiğini çıkarıyoruz. Bunu Hasan Paşa Hanı'nın konuklarından da Zülküf Karakuş Usta, standartlara uygun "ıhraç supürgesf nde ıddıalı İstanbul'un Hasan Paşa Hanı'nda, ABD'nın süpürge açığını kapatmak ıçın, na Daoam, ue uabam' çalışan ot süpürge üreticiierınden Cemıl Acar, mallarının Türkıye'de de "elzem bir kalem" olduğunu söylüyor anlıyoruz. Alıcılar arasında çok sayıda Arap turistleri görüyoruz. Batı ülkelerinden gelenler ise, süpürgelerin yapılışını merakla izlediklerini, bolca fotoğraf çektiklerini söylüyorlar. Hatta içlerinden bazılarının da dekor olsun diye küçük süpürge aldığmı öğreniyoruz. Hasan Paşa Hanı'nda Ürdün uyruklu Ali Hüseyin'le karşılaşıyoruz. Ali Hüseyin yüksek öğrenimini Istanbul'da tamamlamış. Mesleği olan gazetecilik yerine, süpürge ihracatçılığı yapıyor. Süpürgeye rağbet kırsal kesimde ve az gelişmiş ulkelerde mi diye sorduğumuzda, az gelişmişliği kabul etmeyerek, "Biz buna 'az gelişmiş' demeyelim de, 'Ortadoğu Ulkeleri' diyelim. Türkiye'den bu ülkelerie ,' ' • . " . • • ! ' , İstatistiklerde süpürge bağlantı yapıyoruz. Sürümü çok oluyor. Süpürge, Batı'da ve ABD'de bile var" diyor. Gökdelenlerde de var mı, diye soruyoruz. Buna da, "Bilemem, belki de dekor olarak bulunahilir, ama gökdelenlerin golgesinde yaşayan yoksulların yaşadığı yerlerdc, herhalde rağbet çok olmalı!" diyor. lşlerinin iyi olmasına karşın bu zenaatçılar, gelecekten kaygılılar. Yaptıkları süpurge üretiminin sadece bir aile üretimi olduğunu, bu işe yeni kuşakların ilgi duymadıklanndan yakınıyorlar. Başka bir yerden de ılgi ve destek görmediklerini, "kendi yağlanyla" kavrulduklarını belirtiyorlar. Hasan Paşa Hanı süpürgecileri, bu işi ba S üpürge otu diğer tahıl türlerı gıbı ekilir, biçilir. Tohumundan hayvan yemı olarak da yararlanılır 800 gram süpürge otundan bir tane süpürge yapılır. Yapım sırasında bunun yüzde 35'i kayba uğrar. Son yıllarda ihracat sırasında süpürge de ismini yazdırmış. Istanbul Ticaret Odası verilerıne göre, 1986 yılında 1.195.306 kilogram yapılmış süpürge ihraç edilmiş, karşılığında 891 bın 878 ABD Doları dövız gırdısı sağlanmış. Böylece süpürge de kendıni, "peynir ekmek gibi nımetten saydınp" istatistiklere geçmiş... 13