Katalog

(Bu oran ABD'de yüzde 55, Batı Avrupa'da yüzde 35, Türkiyc'de yüzde 78 dolayında.) İS yaşın üstündeki nüfusun yaklaşık yüzde S'i yüksek öğrenime sahip. (Bizde bu oran yüzde 23 dolayında). Üniversitelere girişte, fakültelerin ayrı ayrı düzenlediği giriş sınavında gösterilen başarı yanında, orta öğretimde alınan notlar ve öğrencinin genel "hal ve gidişi" de dikkate alınıyor. Kızlar üniversiteye Yetkililerden edindiğim bilgilere göre, Çekoslovakya'da bugUn en çok rağbet edilen ve en zor girilen okullar, tıp ve hukuk fakülteleri. ö t e yandan, "sınai ve teknolojik devrim"e verilen büyük öneme, iktisadi işletmelerin daha nitelikli teknik eleman yetiştirmeleri için üniversitelere baskıda bulunmalarına rağmen, doğa bilimleri ve mühendislik okutan fakültelere talebin yeterince yüksek olmayışıbir sorun teşkil ediyor. Başka bir sorun, özellikle sosyal bilim okutan fakülteler de, çoğunlukta olan kız öğrencilerin oranının giderek büyümesi. Bu durum erkek öğrencilerin genelde orta dereceli teknik ve mesleki öğrenimi tercih etmeleriyle ilgili. Yetkililere göre, Üniversitelere daha çok sayıda erkek öğrenci çekmeye çalışılıyor. Yorumlamak için yeterince bilgi edinemediğim bu sorunların, toplumdaki statü ve gelir farklılaşmalarıyla ilişkili olduğu düşünülebilir. Tıp, hukuk ve başka bazı dallar dışında kalan üniversite öğreniminin arzu edilir bir statü ve gelir vaat etmeyişi akla gelen bir açıklama. Yaratıcı beyin ihtiyacı Günümüzde gelişmiş Batılı ülkelerin eğitimdeki bir numaralı hedefi, yaratıcı ve araştırıcı beyinlerin eğitilmesi. Edindikleri bilgi ve becerilerle, önlenndeki problemlere yaratıcılıklarını kullanarak ve araştırarak çözüm getiren, bağımsız düsünüp bağımsız davranabilen kişiler yetiştirmek, başlıca amaç. Sosyalist blokun en gelişmiş Uyelerinden biri olan Çekoslovakya'da bu konuda ne düşünuldüğünü, Çek Sosyalişt Cumhuriyeti Okullar Bakanhğı Ortaöğretim Bölümü Direktörü Dr. Olga Spetova'ya sormak olanağını buldum. Bunun 1976'da başlatılan eğitım reformunun temel amaçlarından biri olduğunu ifade eden Spetova'ya göre, bu alanda bazı başarılar sağlanmış olmakla birlikte daha hayli yol alınması gerekiyor. Bugüne kadar öğretim metotlarında yapılan yeniliklerle, özellikle temel okullann ilk dört yıllık bölümündeki öğrencilerdc öğrenme isteğini arttırıcı yönde ölçülebilir başarılar elde edildi. Burada edinilen deneyimlerden tüm eğitim sisteminde yararlanılmaya çalışıhyor. Ortaöğretimde bu konuda alınan somut önlemler arasında ders kitaplarında temrinlere ve problemlere daha geniş yer verilmesi; gereksiz bilgilerin ayıklanması; öğrenciler arasında bilgi yarışmalarının yaygınlaştırılması ve sanayi kuruluşlarıyla işbirliği yapılarak öğrencilerin üretime yönelik pratik deneyimlerinin arttırılması bu lunuyor. Çekoslovakya eğitimin bireysel ve toplumsal gelişmedekı rolüne her zaman büyük önem vermiş, eğitim ve bilim alanında zengin bir mirasa sahip olan bir ülke. Herkese açık, ücretsiz zorunlu eğitimi on yıla kadar çıkarmayı başaran hayli varlıklı bir toplum. Bununla birlikte, eskiyen sanayilerini yenileyebilmek, elektronik ve robotik gibi çağdaş sanayi dallarında ileri BatLülkelerine yetişebilmek için giderek daha nitelikli bir insangücü yetiştirmenin ihtiyacı J şiddetle duyuluyor. Çekoslovakya'da eğitim sorunlan üzerinde bilgi edinmeye çalıştığım kısa bir ziyaretin sonunda şöyle düşünüyorum: Kapitalist olsun, sosyalişt olsun tüm ileri ülkeler beşeri sermayenin, bilgi sermayesinin en önemli sermaye haline geldiği günümüzde eğitime büyük bir önem veriyorlar. Oysa bizde kalkınmanın, gelişmenin belki de en temel konusu öncelikler sırasında ne kadar gerilerde bırakıldı.D Ortaöğretimin temeli: Çıraklık ekoslovakya'da eğitim, toplumun çokbüyük çoğunluğu açısından 3 yaşında ba$hyor. 36 yaş gmbundaki çocuklann yüzde 90'ından fazlası yuvalara ve m liğer okul öncesi eğitim kurumlarına gidiyor. Her yü 1 eylül tarihinde 6 yaşıru dolduran çocuklar, sekiz yıl sürek Temel Okul'a başlıyor. Herkese açık ve tümüyle parasız olan eğitimin zorunlu süresi on yıl. Dörder yıllık iki aşamalı temel okulu bitirenler, iki yıl da ortaöğrenime devam etmek zorunda. Ortaöğrenim ise üç kola ayrıhyor: 1) Dört yıllık genel ortaöğretim okullan ya da liseler, 2) Sanayi, inşaat, tarım, ekonomi, sağlık hizmetleri, v.b. dallara ayrılan meslek okulları. 3) İktisadi işletmelerle işbirliği halinde eğitim veren çırak okullan. Ortaöğrenime devam edenlerin yaklaşık yüzde 6O'ı çırak okullarına, yüzde 25'i meslek okullarına gidiyor. Ortaöğrenim çağındakilerin yalnızca yüzde 15'inin devam ettiği liseler, üniversiteler gibi çağ nüfusunun ancak küçük bir bölümünün gittiği seçkinci okullar. Prag'da bu okullardan belki de en seçkin olanını ziyaret etme olanağını buldum. Stepanska sokağı 22 numaradaki 1 numaralı gymnasium'un 430 yıUık bir gecmişi var. Çeklerin en büyük gurur duydukları yazar Karel Capek (18901938), 1918'de kurulan Çekoslovakya Cumhuriyeti'nin dışişleri bakanı Jan Masaryk (18861948), Nobel ödülU sahibi doğa bilimci Jaroslav Heyrovsky (18901967) bu okuldan mezun olan pek çok ünlüden sadece bazıları. Tam bir tertip ve düzen içindeki okulun koridorlarını ünlü mezunların resimleri süslüyor. Lisenin bugünkü özelliği, 3. ve 4. sınıflarında bilgisayar tekniği ve mekanik dallarında uzmanlık eğitimi vermesi. Pragın toplam 20 lisesinden biri olan bu okula kabul edilebilmek için, merkezi olarak düzenlenen liselerarası giriş sınavında başarılı olmak yanında, temel okuldan iyi notlarla gelmek ve iyi bir "hal ve gidiş" dosyasına sahip olmak gerekiyor. Dört yıl süreli orta eğitim veren tüm okullar için, dil ve matematik dallarını kapsayan merkezi sınava girmek zorunlu. Ancak temel okulda olağanüstü başarı gösteren ya da okullararası bilgi ve spor yanşmalannda ödül kazanan öğrenciler bu sınava katılmaksızın liselere kabul edilebiliyor. Ancak bu istisnai öğrencilerin oranı yüzde 78'i aşmıyor. Türkiye'ye göre Çekoslovakya'da ders yılı çok daha uzun. Orta dereceli okullar temmuz ve ağustosu kapsayan iki aylık yaz tatili dışında noelde on gün, paskalyada bir hafta kapanıyor. Haftada beş gün, günde 6 saat ders yapılıyor. Zorunlu dersler: Çek dili ve edebi Çekoslovakya'da liseler seçkin okullar Prag'ın Stepanska sokağı 22 numaradaki 1 numaralı gymnasium'unun 430 yıllık geçmişi var. Karel Capek dahil birçok ünlü burada yetişmiş. yatı, Rusça, ikinci yabancı dil, tarih, coğrafya, biyoloji, kimya, fizik, matematik ve beden eğitiminden oluşuyor. Ekonomi politik ve felsefe dahil sosyal bilimler lisenin son iki sınıfında okutuluyor. Zorunlu dersler arasında Rusça'ya büyük önem verilmekte. Temel okulun S. sınıfından Universite son sınıfa kadar süren Rusça eğitimi konusunda Komunist Partisi Merkez Komitesi Sekreteri Josef Havlin, bir konuşmasında şöyle diyor: "İlk, orta ve yüksekokullarda Rusça öğretimine özel bir önem vermeliyiz. Kardeş Sovyetler Birliği halklarının di Tam bir tertip ve düzen içindeki okulu gezerken, kondorda Sovyetler Birliğı'nden ziyarete gelen bir grup öğrenciyle karşılaştık. bğı konusunda etrafb bir bilgi edinmek mümkün olmadıysa da var oldukları konusunda fazla kuşku yok. örneğin, ÇKP sekreteri Havlin'in bir öğretmenler konferansında yaptığı yukanda sözünü ettiğimiz konuşmada şöyle denmekte: "Gençler arasında bazı olumsuz olayların varlığını görmezden gelemeyiz. Bunların bastırılması konusunda da yumuşak davranmamalıyız. Bunlara yol acan nedenleri bulmalı, gidermeli ve ardında yatan koşulları önlemeliyiz... Bunların kapitalist ahlakın kahnUlan olduğunu söylemek yeterli değildir:' D li olan Rusça'yı iyi öğrenm ;k halkımızın eğitiminin aynlmaz bir parçasıdır!' Temel okulun 7. sınıfından itibaren başlanan ikinci yabancı dil eğitimi ise genellikle lngilizce, Almanca, Fransızca veya lspanyolca dillerinden birini kapsıyor.Okul müdürü Josef Brada'y a göre, bu seçkin lisenin yüzde 8090 dolayındaki bir bölümü üniversiteye devam edecek olan öğrencileri arasında alkol kullanımı, "uyumsuzluk", saldırganhk, psikolojik bunalımlar gibi sorunlara pek rastlanmıyor, çünkü öğrenciler elemeden geçerek kabul ediliyor. Çekoslovakya'da "gençlik sorunlan"nın yaygın 11