Katalog

\ Yirmi yıldır halı modelciliğini sürdüren Süleyman Yavuz, son olarak çizhparta Meslek Yüksek Okulu Halıcıhk bölümünde öğretim görevlisi olarak da çalışan Cevdet Öztürk, diği Ladik modelini göstertrken. (Fotoğraflar: ALİİHSAN ÇALTI) 3x4 metre ebadmda bir kabartma Hereke modellnin çUimlni dört ayda tamamlamif. Halıcılıkta ilk göznuru Halıcılığın ilk ve en önemli aşaması olan modelcilik konusunda kendileriyle konuştuğumuz kişiler, gelecek için, bir hayli karamsar. Isparta Mühendislik Fakültesi'ne bağlı Meslek Yüksekokulu'nun Halıcıhk Bölümü'nde öğretim görevlisi olarak da çalışan Cevdet Öztürk, Hereke kabartma ve ipek halılarının satışını yaptığı mağazasındaki söyleşi sırasında, modelcileri karamsarlığa iten etkenleri şöyle sıralıyor: "Modelcilige, 1979 yılında istediğim deseni çizmeyen modelcilere tepki olarak başladıın. Bugüne kadar 60 dolayında özgün ve benzerine hiçbir yerde rastlanraayan Hereke kabartma halı modeli çizdim. Isparta'da modelciler kopya üzerinde çalışır. Topu topu değişik 10 desen ancak çıkar. Modelciliği layıkıyla yapan kişi pek yoktur. Melez halıcıhk, modelde de kendini gösteriyor. Bu ise kaliteyi diişürüyor. Modelciler birşair gibi hayal gucunü çalıştırmalı, çiçek bahçelerini gezmeli, doğadan desenler çıkarmalı." Cevdet öztürk, 3x4 metre ebatlarında Hereke kabartma bir halı modelinin kara kalem çizimi için 4 ayını vermiş. Boyama işlemlerinin de 6 ay sürebileceğini belirtiyor. Ancak milimetrik karede, sözgelimi mavi yerine yeşil kullanılmasının, modelin "sil baştan" hazırlanmasına yol açacağını da sözlerine ekliyor. Bugünlerde Üzerinde calıştığı model, 17 milyon 280 bin kareden oluşuyor. Model çizimine başladığında gözlerinden hiçbir rahatsızlığı olmadığını söyleyen öztürk, şimdi 1.5 numara miyop olduğunu söylüyor. 17 milyon 280 bin düğümün bir Hereke kabartma halıya dönüşmesi ise, günde 8'er bin düğüm atan 4 kalifiye işçi tarafından ancak 540 günde gerçekleşecek. Cevdet Öztürk, 3 parçadan oluşan dev modelin resmini çekme isteğimizi bir sure geri çevirdi. Kaygısı, bu özgün modelin başka ellere geçmesi. Aynı kaygı ile 1984 yılında çekim için gelen bir Japon televizyon ekibinin bu isteğini geri çevirmiş... "Japonlar çok taklitçidir" diyen öztürk, ismini haiırlayamadığı bir Amerikan televizyon ekibine de hahların kapalı şekliyle çekim yapma izni vermiş... Isparta halısı üzerine model çizen 47 yaşındaki Süleyman Yavuz ise, model çizmenin bir tablo yapmaktan daha zor olduğunu belirtiyor. Ressamın, doğadan ya da bir objeden hareketle resim yaptığından söz eden Yavuz, modelcinin ise tüm bunların bir karmaşasını yaratmak zorunda olduğunu söylüyor. 20 yıidır model çizdiğini öğrendiğimiz Süleyman Yavuz, "Modelcilik gelir getiren bir iş olmaktan cıktı. Bir ayda 30 dolayında desen çiziyorum, elime gecen ise 4060 bin lira arasmda. Boya kâğıt gibi masraflar bunun dışında. lşin en ilginci, en iyi deseni yapsak, bu, halıya dökülmeden de Halı desenlerinin modellerini çizen sanatkârlar endişeli, "Modelciliğin ehliyetsiz ellerde kaldığını" ve "Para getiren bir iş olmaktan çıktığını" söylüyorlar... Tek umut ışığı, Isparta Meslek Yüksek Okulu Halıcıhk Bölümü'nün modelciliği geliştirme çabaları... ALİ İHSAN ÇALTI • Isparta Yaklaşık 80 bin kişinin geçimini sağladığı, yılda 2,5 milyon metrekare halı dokunan Isparta'da, halı modelciliği giderek geriliyor. özellikle son birkaç yıl içinde, bu sürecin hızlandığı ve halı modelciliğinin artan sorunlarının, bu ince sanatı yok olma tehlikesi ile yüzyüze getirmesi söz konusu... Halı modelciliğinin sorunları, halıcılığın genel sorunlarının bir parçası elbette. Ama bazı özel etkenlerin de bu gerilemede önemli rol oynadığı, halı modelcileri arasmda ortak bir kanı... Halının kalitesinin ölçütleri, santimetre kareye düşen düğüm sayısı, renk, halı ipi kalitesi ve desen olarak sıralanıyor. Bunlar arasmda en başta gelen, halıcıların de^işiyle, "gözü ve ruhu okşayan" desen... Aranan ve özgün bir desen, usta bir modelcinin elinde iğneyle kuyu kazmadan da öte bir sabır ve özveri sonucu ortaya çıkıyor. lğnelçr kırılıp usta modelciler birbiri ardı sıra, "Cefası çok, sefası az" halı modelciliği sanatını terk ederken, geride bıraktıkları boşluk da giderek büyuyor. Bundan 10 yıl önce, 100 dolayında olan halı modelcilerinin sayısı, bugiln bir elin parmakları ile ifade ediliyor Isparta'da. ger kazanmıyor. Ne zaman ki halıda göriildü ve begenildi, model o zaman ilgi çekiyor ve sıirum artıyor. Modelcilik ehliyetsiz ellerde kaldı, sanal yanı unutuldu, ticari yan ön plana çıktı" şeklinde konuşuyor. Celal Kavak ise model çizimini 1970 yılında bırakmış. Mesleği terk etmesinin nedeni, modelci diye, sevdiği bir kızın ailesi tarafından kendisıne verilmemesi. "Sanatı o an bıraktım. Sevdigim kızı ailesi, meslegin bir evi geçindiremez diye bana vermedi. Sadece onlar mı, esnaf dernekleri dahi modelcilere kredi vermiyor" diye yakınıyor Celal Kavak... Bu arada, kendileriyle konuştuğumuz bazı kişiler ise modelciliğin gerilemesinde önemli bir etkenin dc, düğüm karşılığı ücret alan halı dokuyuculann karmaşık desenleri istememelerinden geçtiğini belirtiyorlar. Desen, özgün ve karmaşık olunca daha dikkatii dokunması gerekiyor. Bu durum ise, dokudukları düğüm sayısına göre ücret alan halı dokuyucularının gelirlerinin düşmesine yol açıyor. Ancak tüm bu olumsuz faktörlere karşın, bir umut ışığı da yok değil. Isparta Meslek Yuksekokulu Halıcıhk Bölümü tarafından halı modelciliğinin geliştirilmesi için çalışmalara başlanması ile ortaya çıkan bu ışığın bir kora dönüşmesi, tüm modelcilerin ortak dileği. D