Katalog

velere katılmaktan kaçınması da bir diplomatik etki doğurmuştur. tran'ın yarattığı boşluk Uzerine, bazı ülkeler tran ile ilgili kararlarda, Tahran yönetimini kollamaya, alınacak kararların Tahran'ın tepkisini çekecek sözcüklerle donanmamasına çaba göstermeyi kendileri için zorunluluk saymıslardır. Kazablanka'daki son zirve toplantısında bu Ülkeler arasında Gine, özellikle Pakistan ve sessiz ve gösterişsiz biçimde Türkiye göze çarptı. Böylelikle, İslam Konferansı örgütü toplantıları, Ortadoğu sorununun merkezindeki Arap ülkeleri ile, perifer Ülkeleri arasındaki ilişkilerin sergilenmesine de hizmet eden yapısı yüzünden dikkat çekiyor. Dolayısıyla, tslam Konferansı örgütü, varlık nedeni olan Ortadoğu daha dar anlamıyla Filistin sorunu çevresinde; 1. Araplararası; 2. Araplar ve Arap olmayan İslam ülkeleri arasındaki ve, 3. Uluslararası ilişkilerin ve elbette ki çelişkilerin ortaya çıktığı ve gözlendiği bir forum niteliğindedir. 80'li yıllar, Arap dünyasının parçalanışıtslam Konferansı örgütü Genel Sekreteri Pakistanlı Şeri/üddin Pirzade, Başbakan Turgut özal ile birlikte. Pirzade'nln 1984 'teki zirvede na ve çözülüşUne tamk oluyor. Bu manzagenel sekreter seçilmesi, örgütte, Arap olmayan Islam ülkelerinin agtrhğtm simgeUyordu. (Fotoğraf: İLHAN KUYUCU) ra, Arap olmayan tslam ülkelerine de Ortadoğu sorununa dönük olarak dal a fazla rol tanıyor. Kazablanka Zirvesi'ndc Mısır'ın tslam Konferansı Örgütü saflarına geri dönüşünün gerçekleştirilmesi bir kısım Arap ülkesinin desteğinin yanı sıra, bir kısım Arap Ülkesinin de şiddetli muhalefetine rağmen, Arap olmayan İslam ülkelerirun inisiyatif üstlenmesi sayesinde mümkün olabilmiştir. Kazablanka'da İslam Konferansı örgütü Genel Sekreterliği'ni lunuslu Arap Habib Şatti'nin yerine Pakistanlı Şerifüddin Pirzade'nin getirilmesi de, bir Arap siyasi çıkıuluslararası politikanın Ortadoğu sorunu dışında tutulan Mısır, özellikle Arap olma şı olarak başlayan tslam Konferansı örgü:ENGİZ ÇANDAR • na ilişkin tüm gölgeleri de tslam Konferan yan tslam Ülkelerinin ağırlıklarını koyması tü'nde Arap olmayan tslam Ülkelerinin ağıriuveyt sı örgütü'nün üzerine düşer. sonucu Camp David Anlaşması nedeniyle lık kazanmasını yansıtan anlamlı bir örnek• slam Konferansı örgütU'nün kurulİslam Konferansı örgütü'nü 1987 yıhnda uzaklaştırıldığı örgüt içindeki yerini yeniden tir. masının temclleri, 1969 yılında, bir almıştı. Ancak yine de, Kuveyt'te yarın çalışmaAvustralyalı kundakçının Kudüs'te ki 5. zirvesi eşiğinde en ilginç kılan özellikBuna karşılık, Ortadoğu politikasındaki larına başlayacak olan 5. zirve toplantısı, lerden biri, 1982 yılında Fas'ın Fez kentinki MUslümanların üçüncü kutsal yeri temel ağırlıklardan biri olan tran, ne 1981 Araplararası anlaşmazhkların ön plana çıElAksa Camii'ni yakma girişimi deki buluşmalarından bu yana, bir zirve yılında Suudi Arabistan'ın Taif kentinde dü kacağı bir zirve olacağa benziyor. Uzerine atılmıştı. Kudüs'ün 1967 yı toplantısında bir araya gelmeyi beceremeyen 5. Zirve, gcçen hafta Beyrut'ta bir Arapların tUmUnün yer alacağı tek ulusla zenlenen 3. zirvede, ne de Kazablanka'daki lında lsrail işgali altına düştüğü göz önüne 4. zirvede hazır bulunmamıştı. tran'ın zir nanlı siyaset adamının bize söylediği alınırsa, İslam Konferansı örgütü'nün Fi rarası forum olmasıdır. Hâlâ Arap Birliği listin sorunu ile iç içeliği, Filistin sorununun doğurduğu bir uluslararası platform olduğu anlaşılır. örgütün başındakı "İslam" sözcüğü, aldatıcıdır. İslam sözcüğü, kuruluşa Uye ülkelerin dini amaçlar uğrunda bir araya geldiklerini ifade etmiyor. İslam Konferansı örgütü'nün 45 üyesi arasında, iç düzeninde Islami esasların uygulandığı ülkelerin sayısı 23'ü geçmez. Bu nedenle, İslam Konferansı örgütü'nün ismindeki "İslam" söz(Fas Kralı II Haaan) (Kral Faysal II) ve Cemal Abdul Nasır cüğü amaçlardan çok, Uye ülkelerin arasındaki kültürel ortaklığa işaret eder. Ve bu nitelikleriyle, örgüt, daha ziyade siyasi bir kuİslam Konferansı, Nasırcı ideolojiye set çekmek uzere kurulmuştu ruluştur. perde arkasmda. bölgesel olarak gelişen ve her geçen gun Arap ve Bu siyasi kuruluş Arap Birliği'ne üye tüm • slam Konferansı nın kuruluşuna yol açan surece baktığımızda İslam ülkeleri arasında yaygınlık kazanan mıllıyetçılık ve AntıAmerıkan I "İslam Blrllğl"nı gerçekleştırme ulkusunun sanıldığı kadar belırleyıülkeler ile Arap olmayan dığer İslam ülkeeğılımlen durdurmak ısteğı yatmaktaydı Nıtekım, konferansın kurulcı bir rol oynamadığı gerçeğıyle karşılaşıyoruz Örgutun doğuşunda lerinden oluşuyor. 1984 ocak ayında Fas'ın masına ılk tepkının ılerıcı Arap ulkelerınden gelmesı bu çerçevede şarol oynayan başlıca etken, 1960lı yılların ıkıncı yarısında ılerıcı ve tuKazablanka kentinde yapılan 4. zirve topşırtıcı olmadı Irak ve Surıye, konferansın ılk toplantısına katılmadıtucu Arap ülkeleri arasındaki çekışmelerden kaynaklanıyor lantısında Brunei'nin örgüt üyeliğine alınlar Ancak, İslam ülkelerinin buyuk çoğunluğunun katıldığı konferanÖrgutun kuruluşu yolunda ılk adımların atıldığı 1968 yılında Nasır'masıyla üye sayısı 45'e çıktı. Üyelerin yarısı sın sağladığı platform, sonradan Filistin sorunununfgundeme getırılm etkısıyle Arap Mıllıyetçılığı ve ılerıcı akımlar Arap dünyasını her gemesı açısından ılerıcı Arap ülkelerine de çekıci gözuktu ve bu ülkeler çen gun daha çok etkısı altına almaktaydılar Aynı yıl Irak'ta da Baas Arap ülkeleri olduğuna göre, yarıdan az fazde lutumlarını değıştırerek toplantılara katılmaya başladılar Parttsı ıhtılal yaparak yönetıme geçmıştı lası Asya ve Afrika'dakı Arap olmayan İsOrtadoğu, Nasırcılığın guçlenmesıne sahne olurken, İslam Konfelam ülkeleri. 1970'h yılların başında Uçuncu Dunya ülkelerinin uluslararası sıransı Örgutu'nun kurulması onerısının Suudı Arabıstan ve Fas gıbı yası yaşamda etkılı bir rol oynamaya başlamaları ve çeşıtlı orgutlenİslam Konferansı örgütü, yapısı gereği, Nasırcı çızgının karşısında yer alan muhafazakâr ulkelerden gelmış melere gıtmelerıne koşut olarak, İslam Konferansı 1972 yılında Cıdolması dikkat çekıcı Nıtekım örgutun kurulması yolundakı butun gırı\rap dünyasını ilgılendiren tüm sorunların de'de yapılan İslam Ülkeleri Dışışlerı Bakanları Topjantısı'nda örgut şımlerın Suudı Arabıstan Kralı Faysal ile Fas Kralı Ikıncı Hasan tara;evresmde tartışmaların, temasların ve dipolarak kuruluşunu tescıl ettırdı fından yurutulmuş olması başlıbaşına açıklayıcı bir olgu olarak karşıomatik manevraların döndüğü bir kuruluş İslam Konferansı'nın organları Devlet ve Hukumet Başkanları Konmıza çıkıyor Bu arada. AlAksa Camıı'nın yakılması da konferansın iurumundadır. Arap olmayan tslam Ulkeferansı, Dışışlerı Bakanları Konferansı ve Genel Sekreterlık olarak betoplanması yolunda ıtıcı gucu oluşturdu Böylelikle muhafazakârlarla erı de geniş bir coğrafyaya yayıldıkları ve Nasırcıları bir araya getıren "ortak manevl zemln" ortaya çıkmış oldu hrlenmış bulunuyor İslam Zırvesı olarak adlandırılan Devlet ve Hukumet Başkanları Konferanslan bugune kadar dört kez toplandı kı süper devletten biri yanı ABD ve SovSuudı Arabıstan ve Fas'ın islam Konferansı'nı kurma gırışımlerının retler Birliği ile yakınlıkları bulunduğu için, Kuveyt'teki 5. Zirve'de Örtadoğu'nun gölgeleri tslam Zirvesi'nin gündeminde, önceki toplantüara ek yeni unsur, îsraiVin mkleer silahlanması... Zirve *de, Ortadoğu sorununda değişik mevziler tutan güçlerin çekişmelerini ve uzlaşma çabalarını izleyeceğiz. I Konferansın örgütlerl ve zirve 11